Đhanuôr lâng pr’zớc chắp dadêr!

Bh’rợ băn axiu cóh a boc nắc êếh rau bh’rợ zr’nắh k’đháp bhlâng ha dang ahêê n’năl cơnh bh’rợ ng’băn bha lâng. Cóh xuôi bh’rợ n’nâu váih k’rơ lâng rau liêm choom ooy kinh tế bấc pa bhlâng. Cóh da ding k’coong ahêê công choom ng’bhrợ bh’rợ n’nâu đoọng pa dưr kinh tế, pa liêm pa crêê pr’ắt tr’mông. Cóh t’ruíh: Jưn jứah xay moon h’cơnh choom bhrợ cha cóh tuần n’nâu, nắc ahêê chêếc n’năl bh’rợ băn axiu a bóc cóh dading k’coong ớ.

Bêl k’nặ bhrợ nắc ch’mêết lêy ooy đhr’năng n’nâu:

Đhr’năng âng a bóc băn.

- Đăn ooy zr’lụ đác sạch, doọ crêê k’duáh, vêy c’lâng t’mót đác, pa glúh đác.

- Đhăm pậ bhứah lấh 100m2, t’đui ooy đhr’năng đhăm k’tiếc la lay cơnh, liêm choom bhlâng nắc cơnh hình chữ nhật.

- Đắc a bóc băn đhậu: tơợ 1- 2m. K’tiếc nắc clung lâng k’tiếc griing, a bhị cơợng tơợ 15- 20 cm, đăn đhị ch’hooi pa glúh đác nắc đớp ta tấp m’bứi. Đha nân a bóc nắc nhâm, l’thai, đác doọ choom chrêếp hooi, dal lấh mơ mặt đác mơ 40cm.

Ra văng abóc băn:

- Bêl k’nặ p’lóh axiu nắc ng’pa xrêết, pếch a bhị cóh n’dúp a bóc, bhr’lậ pa liêm đha nân a bóc.

- Vước tơợ 7- 10kg vôi bột/100m2, vước cóh prang n’dúp a bó, pa goóh tơợ 3- 5 t’ngay.

- Vước tơợ 30- 40kg êế a ọc, c’roóc, a xậ t’viêng/100m2, vước cóh prang n’dúp a bóc.

- Ch’hooi đác ơy ra lóc, pa nong đhậu mơ tơợ 40-n 50cm, đớc tơợ 4- 7 t’ngay, xang n’nắc ch’hooi cớ đác đhậu mơ 1m, xang n’nắc p’lóh axiu.

P’lóh m’ma axiu.

- M’ma axiu bh’luáh k’rơ, pr’họm âng axiu liêm. Axiu trắm cỏ a chắc dal tơợ 15- 18cm; mè bhoóc tơợ 8- 12cm; axiu chép tơợ 4- 6cm.

- P’lóh axiu trắm cỏ bấc lấh mơ. Băn đhị zr’lụ vêy choom p’xoọng đác, chr’na đoọng ha axiu nắc bhoi, bèo. Đợ axiu ng’p’lóh cóh a bọc 100m2 (rau bơơn pay pa chô mơ 10kg cóh muy hecta cóh muy g’lúh băn) nắc: Trắm cỏ 9 (p’nong) mè bhoóc 4, axiu chép lai 2, axiu trôi ấn 2. Mrigan 3, pazum mơ 20 p’nong.

- P’lóh axiu trôi nắc bha lâng. Băn đhị zr’lụ vêy bấc êế t’rị c’roóc, chr’na bột: Cơnh a bhoo, a rong, a cam… Đợ bấc ng’p’lóh cóh 100m2: trắm cỏ 1 p’nong, mè bhoóc 4, axiu chép lai 5, axiu trôi ấn 8, axiu trôi mrigan 12, p’zum nắc 30 p’nong.

Cr’chăl p’lóh axiu:

Hân noo ha pruốt tơợ c’xêê 3- 4; c’lọt c’xêê 8-9.

Đoọng axiu cha cha: Đoọng cha cha 1 t’ngay muy chu t’piing 100m2.

Bhrợ rốh dzơng lâng cr’đe (muy rốh bhứah mơ 4m2 t’piing 100m2 abóc) đớc bhơi, axậ cóh đêếc, zập t’ngay pay lơi đợ rau n’đóh n’nóh boọ cóh đêếc. Chr’na tinh nắc g’lị pa nhoonh vước prang a bóc, vêy đhr’năng choom ng’zêệ pa chêên nắc zêệ pa chêên xang n’nắc puốch xang n’nắc đớc ooy a bóc đoọng axiu choót. Zập c’xêê vước mơ 2 kg vôi bột cóh 100m2 mặt a bóc. Nắc đoọng axiu cha choót tước k’bhộ, ta luôn bêl pleng gâm ngút. Đợ bhơi, chr’na tinh cóh zập t’ngay nắc pa pa xiêr t’đui ooy đhr’năng cha choót âng axiu.

Đương zư lêy.

- Đươi đha nân a bóc, bôl da ding cóh toor a bóc đoọng chóh a rong, prí, bhơi…

Băn a ọc, a tứch, ađha, chóh r’véh cóh toor a bóc đoọng đươi dua ooy bh’rợ băn axiu.

- Đắc a bóc vêy pr’họm t’viêng rơớc cơnh axậ prí nhuum nắc đác liêm, ha dang abóc vêy pr’họm t’viêng bấc cơnh pr’họm âng axậ prỉgiing nắc phân bón la lấh bấc, nắc đơớh vêy đác t’mêê, pa xiêr phân bón.

- Pleng k’tiếc p’răng cắh cậ cha cêết bhlâng nắc pa xiêr chr’na, phân bón, nắc pa nong đác. Ta luôn lướt lêy a bóc băn cóh ra diu ra dương lâng cóh ha bu đoọng n’năl đhr’năng âng axiu, bhr’lậ chr’na crêê cơnh. Ha dang cóh ra diu ra dương, axiu dzơng cóh mặt đác, ha áp bấc chu, nắc ch’hooi đác t’mêê. Bơr c’xêê ch’mêết lêy đhr’năng pậ âng axiu, pr’lúh cóh axiu 1 chu. Pa liêm pa sạch a bóc băn, ch’mêết đha nân, c’lâng ch’hooi đác. Zâl đhr’xiu lóh ooy lơơng.

Ta bơơn:

Ta bơơn tr’bứi xang tơợ 5- 6 c’xêê ng’băn, ch’hooi lơi m’bứi đác tơợ 50- 60cm, đươi lái coóp axiu ga mắc, p’lóh p’xoọng đợ axiu ơy ng’bơơn.

- Cóh x’rịa hân noo băn, ch’hooi m’bứi đác cóh a bọc, xúc axiu lâng lái, ch’hooi pa xrêết ta bơơn pa lứch axiu ga mắc, axiu k’tứi đớc băn cóh hân noo t’tun.

- Cơnh bh’rợ băn n’tếh bơơn mơ 1 tấn cóh muy hecta cóh muy hân noo băn, nắc choom băn lâng axiu cóh apêê tỉnh da ding k’coong n’đắh Bắc âng k’tiếc k’ruung hêê. 

 

KỸ THUẬT NUÔI CÁ AO Ở MIỀN NÚI

Bà con và các bạn thân mến!

Việc nuôi cá ao không phải là việc quá khó nếu chúng ta biết các kỹ thuật cơ bản. Ở đồng bằng mô hình này đã phát triển rầm rộ và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Ở miền núi chúng ta cũng có thể làm mô hình này để phát triển kinh tế, cải thiện đời sống. Trong tiết mục Cùng nhau bàn cách làm ăn tuần này, chúng ta cùng tìm hiểu về kỹ thuật nuôi cá ao ở miền núi nhé.

Trước khi làm, cần lưu ý các điều kiện sau đây:

Điều kiện ao nuôi.

- Gần nguồn nước sạch, không bị chua, có cống lấy nước và tháo nước.

- Diện tích từ trên 100m2, tùy địa hình có hình dạng khác nhau, tốt nhất là hình chữ nhật.

- Nước ao sâu: 1-2m. Đáy ao bằng phẳng là đất thịt, lớp bùn dầy 15-20cm, đáy dốc về phía tháo nước. Bờ ao chắc chắn, quang đãng, không rò rỉ, cao hơn mực nước cao nhất 40m.

Chuẩn bị ao:

- Trước khi thả cá, tát cạn ao, vét bớt bùn đáy, tu sửa bờ cống ao.

- Bón 7-10kg vôi bột/100m2, vãi đều khắp đáy dùng cào đảo vôi với bùn, phơi 3-5 ngày.

- Bón 30-40kg phân chuồng, lá xanh/100m2, rải đều khắp đáy ao.

- Lấy nước vào qua mành lọc, giữ mực nước sâu 40-50cm từ 4-7 ngày, sau đó lấy tiếp nước vào đến độ sâu 1m, rồi thả cá.

Thả cá giống

- Cá giống bơi lội khỏe, vây vảy hoàn chỉnh, màu sáng. Cá trắm cỏ thân dài 15-18cm; mè trắng 8-12cm; chép 4-6cm.

- Thả cá trắm cỏ là chính. Nuôi ở nơi có nước thêm vào dễ dàng, nguồn thức ăn cỏ, rong, bèo phong phú. Số lượng thả trong 100m2 (năng suất 10kg/ha/vụ) là: Trắm cỏ 9 (con), mè trắng 4, chép lai 2, trôi ấn 2, Mrigan 3, cộng là 20 con.

- Thả cá trôi là chính. Nuôi ở nơi có sẵn phân chuồng, thức ăn tinh như: Ngô, sắn, cám gạo... Số lượng thả trong 100m2: Trắm cỏ 1 con, mè trắng 4, chép lai 5, trôi ấn 8, trôi mrigan 12, cộng là 30 con.

Thời vụ thả cá:

Vụ Xuân tháng 3 đến tháng 4; vụ Thu tháng 8-9.

Cho cá ăn: Lượng cho ăn 1 ngày 1 lần/100m2.

Làm khung nổi bằng tre (1 khung/4m2/100m2 ao) để cỏ, lá vào trong khung, hàng ngày vớt bỏ các loại cọng rác dư thừa trong khung lên bờ. Thức ăn tinh nghiền nhỏ vãi rộng khắp ao, có điều kiện nấu chín nắm thành nắm cho ăn vào một chỗ cố định có nền đáy cứng. Hàng tháng vãi đều 2kg vôi bột/100m2 trên khắp mặt ao. Cần cho cá ăn đủ no, đều đặn vào lúc mát trời. Lượng cỏ, lá, thức ăn tinh cho ăn hàng ngày tăng giảm dựa vào mức ăn hết của cá.

Trông nom chăm sóc:

- Tận dụng bờ ao, vạt đất đồi xung quanh ao để trồng sắn, chuối, cỏ v.v.

Nuôi lợn, gà, vịt, trồng rau mầu ở xung quanh ao để tận dụng các sản phẩm phụ nuôi cá.

- Nước ao có màu xanh vàng của lá chuối non là mầu nước tốt, nếu ao có màu xanh đậm của lá chuối già là phân bón dư thừa, cần thêm nước mới, giảm phân bón.

- Thời tiết nóng quá hay lạnh quá thì giảm bớt thức ăn, phân bón, cần dâng cao thêm nước. Thường xuyên thăm ao vào lúc sáng sớm và chiều mát để nắm vững tình hình hoạt động của cá nhằm điều chỉnh thức ăn cho phù hợp. Nếu sáng sớm, cá nổi trên mặt nước, ngáp nhiều lần, cần thêm nước mới vào ao. Hai tháng kiểm tra sức lớn, bệnh tật của cá 1 lần. Vệ sinh ao, kiểm tra bờ, cống. Phòng chống cá đi mất.

Thu hoạch

Thu tỉa sau 5-6 tháng nuôi, tháo bớt nước ao còn 50-60cm dùng lưới bắt con to đạt cỡ cá thịt, thả bù số cá đã thu hoạch.

- Cuối vụ nuôi, tháo bớt nước ao như trên, kéo lưới bắt cá nhiều lần, tháo cạn bắt cá đạt cỡ cá thịt, cá nhỏ giữ lại nuôi tiếp vụ sau.

Cách nuôi trên đạt 1 tấn/ha/vụ có thể thích hợp với nuôi cá ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta./.