Bé nắc đoo bh’năn cha zấp râu. Bé buôn băn, đơớh váih chấc, doó buôn jéh ca ay, k’rong bhrợ tr’nơợp nắc hắt, râu liêm choom đoọng ha ma nứih băn nắc bấc, cr’chăl mặ pa chô đợ g’lếêh cr’van k’rong bhrợ ha đoo nắc đơớh… Nắc đoo muy đhị bấc râu tu ting t’ngay ting bấc pr’loọng đong chơớih pay bhrợ c’lâng bhrợ cha pa dưr tr’mông tr’mêếh pr’loọng đong tơợ bé. M’ma bé xoọc bấc ngai băn nâu câi nắc đoo bé k’tang, cắh vêy lấh pậ dal,  hắt lêệ, choom bơơn pa trơơi lâng m’ma bé Bách Thảo, đoọng vêy đhang pậ, bấc lêệ. C’nặt t’rúih “ đh’rứah xay moon ng’cơnh choom bhrợ cha” bêl đâu, pa choom đoọng muy bơr râu chr’nắp đoọng chơớih pay đợ acoon m’ma, ch’na lâng muy bơr râu choom p’ghít lêy bêl băn bé n’nâu.

# Chơớih m’ma:

1. Bé căn: pr’dưr pr’dzoọng  lí xroọng, a cọ k’tứi, n’hil, n’căr c’đắ, xóc xa xil. Bé căn bhặ xir cac oon ( 6-7 c’xêê nắc muy rúh), bhặ bấc, choom pa ting ca coon,  acoon bé đơớh pậ.

2. Bé conh: cắh pay bé conh âng vel đong pa trơơi, nắc chơớih pay bé conh m’ma Bách Thảo, pậ dal, k’rơ, doó khúch, a cọ ga mắc, đệ, mang bhứah, cr’liêng mắt bhriêl, puôn dzung tíh k’rơ, lướt xó bhréh x’răng, 2 cr’liêng cr’loong ma mơ pậ. Âi 20-25 p’nong bé căn nắc choom vêy 1 p’nong bé conh m’ma Bách Thảo cắh cậ bé conh râu lơơng.

# Bh’rợ pa trơơi

Đoọng rơớt mr’đoo aham, záp c’moo choom xăl m’ma cơnh cóh cr’năn căn liêm crêê, cắh đoọng bé conh m’ma nắc na noo pa trơơi lâng đha đhi, cắh cậ bé conh m’ma nắc ca conh pa trơơi lâng ca coon, cha chau.

Cr’chăl c’xêê pa trơơi m’ma tr’nơợp cơnh lâng bé căn nắc lấh 7 c’xêê, bé conh m’ma Bách thảo , bé râu lơơng nắc 8-9 c’xêê dáp tơợ t’ngay u rứah.

Tơợ 18-21 t’ngay bé căn ting conh muy chu, muy chu nắc 2-3 t’ngay. Pa trơơi moọt t’ngay thứ 2 xang bêl vêy c’léh kiêng ting conh, c’léh nắc conh đâu: kiêng đăn lâng bé conh, bé  căn ha vâng xooi, cắh kiêng cha cha, dzoóc ooy hoọng bé n’lơơng, a nhự éh, bhrôông, ta luôn dzệp. xang bêl đoọng u ting cơnh 18-20 t’ngay ha dang cắh léh vêy u ca viêr, bé căn vêy c’léh kiêng ting cớ conh.

# Ch’na đoọng ha bé:

Bé cha zấp râu bhơi k’tang, cơnh ha lang ch’tang, pa néh, dâm bụt, prí, a vái, keo, cr’choo, a roọng, a laanh… lâng zấp râu bhơi nhấc chắt váih cóh crâng a rúih. Ch’na tinh pa zêng ha roo, a bhoo, a rong, clang, ra tá tâm phóc…. Ch’na a pul p’lêê cơnh k’đấc, a pul clang t’mêê, prí… bé kiêng a bhlâng cha.

Cắh đoọng bé cha apêê chr’na lấh xrắh, ma íh, cr’cool, cắh cậ tr’lúc lâng chuốh k’tiếc. Cắh pa tang bé đhị clung, lụ, vêy đác t’nong đoọng cha groong râu cr’ay n’đắh a muốt ha bé.

Zấp t’ngay p’tang tơợ 7-9 giờ/ t’ngay. Hân noo ha ọt, cắh zấp k’tang, ha dum choom đoọng bé cha p’xoọng 3-5 kg k’tang, ha la t’mêê/p’nong/ t’ngay. Đoọng ộm đác ch’ngaach đợ k’bhố bêl ra văng lướt pa tang công cơnh xang bêl bé chô moọt c’roọl. Chọ đớc đhr’dzong bhoóh cóh đong c’roọl ha bé líah, p’xoọng khoá vi lượng záp t’ngay.

 Ng’cơnh zư x’mir lêy bé bhung lâng bé lai

Bé xoọc bhung 150 t’ngay nắc rứah. Xang bêl rứah choom pay bhai liêm, plun dzụt pa goóh  đợ đác cóh bum, móh đoọng rơớt đhr’năng  cắh choom p’hơơm ha a coon bé t’mêê rứah.

Xang bêl rứah 30 phút,  đơớh đoọng bé acoon măm đoọng vêy c’rơ , mặ zêl đh’réh cr’ay.

Cắh đoọng a căn bé đắh grọ. Đoọng a căn bé ộm đác a êệ lúc lâng bhoóh  0,5% cắh cậ đường 10%.

Băn croọl a căn bé lâng a coon đhị đong 3-5 t’ngay tr’nơợp cơnh lâng ch’na k’tang nhum, yêm, buôn cáach cha. Xang n’nắc pa tang p’lóh đăn đong, ha bu prúh t’moọt ooy c’roọl đoọng a căn bé cha p’xoọng  muy cr’puốt k’tang/ t’ngay.

Tước 21-30 t’ngay đhị xang u rứah đoọng bé a coon ting lướt lâng cr’năn.

Bé acoon lai xang 3 c’xêê, nắc đoọng ặt la lay lâng bé conh, căn, záp rau bé lai lấh 3 c’xêê  lâng bé lêệt l’lăm bêl pa câl 1-2 c’xêê choom p’xoọng m’bứi ch’na a bhoo, clang, a rong/p’nong/ t’ngay.

Đong c’roọl

Băn bé nắc choom bhrợ c’roọl đh’rơơng dal đhị mặt ktiếc dâng mơ tr’col. Đong c’roọl ta luôn goóh, áih, tân jaach bêl hân noo ch’noọng lâng choom g’đách đhí hân noo ha ọt. Pr’naach bhrợ lâng n’loong cắh cậ cr’đêê, cram, dzắc pr’naach oó u cạch bhứah dâng tr’muy  c’rboo têy đhiệp u blướch êế lâng doó choom bé hr’lụ dzung.

- Choom groong bhrợ toọl la lay đoọng:

Ha bé conh m’ma

Ha bé bhung k’noọ rứah, bé a căn lâng bé a coon cắh âi mặ tước 3 muy c’xêê.

Ha zấp râu bé n’lơơng.

- Vêy tr’đuốh đớc ch’na lâng đác

- Vêy tang ch’ớh dal liêm, doó vêy dzếp dzong. Ta luôn  príh lơi ếê đhị đong c’roọl lâng príh pa liêm xái vôi 1 c’xêê 1 chu.

K’đhơợng nhâm đhăm bhứah âng c’roọl băn:

Bé lấh 6 c’xêê: nắc bhứah 1 mét vuông đoọng ha muy p’nong.

Bé n’dúp 6 c’xêê: nắc bhứah m’pâng mét/ p’nong

Bh’rợ cha groong lâng pa dứah cr’ay:

Cha groong cr’ay: ta luôn 6 c’xêê nắc tiêm phòng záp râu vắc xin tụ huyết trùng… lâng tẩy a muốt đoọng ha bé/ 1 chu.

Záp t’ngay ch’mêệt lêy 2 chu l’lăm bêl pa tang p’lóh lâng xang bêl prúh chô ooy đong c’roọl bơơn năl đợ p’nong bé n’đoo cắh cha cha, jéh ca ay, tr’loó bum, pa xưng luônh đoọng đơớh zư pa dứah  liêm crêê./.