A moót bơơn chóh đhị bấc râu t’noọl la lay râu, cơnh t’noọl n’loong, t’noọl gạch, be tông lâng zấp râu t’nơơm ma mông. Đhị la lua đoọng lêy, chóh a moọt đhị t’noọl lấh răng cơnh p’ring n’loong cắh cậ gạch, bê tông đhị pr’đơợ cắh vêy gâm ngút nắc đoọng bh’nơơn cắh dal, n’đhơ cơnh đêếc cr’đơơng lâng n’nắc nắc râu buôn vêy pr’lúh cr’ay bhrợ nang a moọt răng chêệt. chóh a moọt cóh tơơm n’loong ma mông, nắc đoo cơnh bhrợ têng nhâm mâng, bhrợ t’váih pr’đơợ chặt váih liêm crêê, choom bhrợ pa đănh cr’chăl bơơn bhrợ nang a moọt, bơơn pa xiêr zấp râu cr’ay cr’pân lâng vêy choom pa xiêr zên đươi dua tr’nơợp. zấp râu t’noọl ma mông bấc bhlâng nắc keo, ca zôông, bấc râu tơơm n’loong râu lơơng… T’noọl ma mông choom chóh lâng m’bang cắh cậ lâng cr’liêng. C’nặt t’rúih “ jưn jứah xay moon cơnh choom bhrợ cha” bêl đâu, xay trúih tước đha nuôr lâng pr’zớc ng’cơnh chóh a moọt đhị t’noọl ma mông.

Đoọng mặ k’đhơợng nang a moọt chóh cóh t’noọl ma mông dưr liêm mr’cơnh, đoọng bh’nơơn, đha nuôr lâng pr’zớc choom p’ghít tước apêê bh’rợ cơnh đâu:

1. Chóh bhrợ t’noọl ma mông

 Keo, lồng mức chóh bhrợ t’noọl chr’ngai dâng 2mét m’pâng ( 1.600 tơơm/hecta), muồng đen chóh  chr’ngai dâng 3 met, choom bhlâng nắc tơợp moọt hân noo boo. Bêl chóh chrọ p’xoọng 2kg êế bh’năn lâng cắh tước m’pâng kg lân Đầu ha muy t’nơơm. Xang bêl chóh, đợ tước dâng 20-30 t’ngay nắc tước bón cậ ha tơơm 1 chu cơnh lâng  10-15g Urê, 5g KCL/ muy t’nơơm, đợ tước bêl chóh a moọt moọt 2-3 c’xêê xang n’nắc.

2. Chóh bhrợ t’noọl tạm

Chóh a moọt mr’đoo c’moo lâng tơơm bhrợ t’noọl nắc choom chóh bhrợ t’nool tạm. xang bêl chóh t’noọl ma mông 2-3 c’xêê nắc ha dợ chóh a moọt. tu tơơm t’noọl ma mông dzợ tứi, cắh âi choom đoọng ha moọt boor, tu cơnh đêếc choom chóh brhợ t’noọl tạm mr’jứah lâng chóh a moọt. tơơm t’noọl tạm bơơn chóh chr’ngai đhị t’noọl ma mông dâng 10-15 cm, bhứah dâng 10-15 cm, dal tơợ  k’tiếc nắc a tếh 3 m, tơơm trụ tạm choom u liêm đoọng a moọt choom boor dal ma mông đhị cr’chăl 2-3 c’moo l’lăm bêl tơơm t’noọl ma mông dưr pậ đoọng a moọt boor.

3. Chóh a moọt

Pếch boọng chóh a moọt: Pếch 2 boọng 2 n’đắh t’noọl tạm, muy boọng chóh muy tơơm a moọt. Boọng bhứah zấp n’đắh 2 ch’đa têy, boọng lâng t’noọl tạm ch’ngai dâng 10-15 cm, ng’cơnh choom boọng ta chóh tơơm a moọt ch’ngai tơợ t’noọ ma mông nắc 40-50 cm. công choom pếch 1 boọng bhứah zấp n’đắh dâng 3 ch’đa têy đoọng chóh 2 tơơm a moọt muy boọng. muy t’noọl a moọt bơơn bón 10-20kg êế bh’năn, 02-05 kg phân lân, 02-03 kg vôi bột, lúc pa liêm phân lâng k’tiếc lâng chrọ ooy boọng.

K’tiếc cóh boọng bêl ra văng chóh  nắc n’tóh 1 cóh apêê z’nươu cơnh confidor 100SL 0,1%, m’pâng lít đhị muy boọng cắh cậ Basudin 10H, 20-20g/boọng. bh’rợ lúc phân chrọ ooy boọng lâng bhrợ pa liêm k’tiếc cóh boọng bơơn xơợng bhrợ l’lăm bêl chóh a moọt hắt bhlâng nắc 15 t’ngay.

Za đêr p’răng lâng đhí: tu tơơm t’noọl ma mông dzợ tứi, cắh âi vêy gâm ngút, nắc choom  cha pợ za đêr p’răng, đhí pa liêm ha moọt.

4. Zư x’mir lêy

- Chọ n’toọng a moọt:

A moọt chóh lâng n’toọng bha lâng: xang bêl chóh 1-2 c’xêê, muy tơơm nắc ca bơơng 1-2 mặt.  mặt m’bang dal tước ooy nắc pó chọ tước đêếc đoọng ríah boọ nhâm ooy t’noọl tạm, vêy cơnh đêếc nắc tơơm vêy choom váih bấc m’bang. Ha dang cắh pó a ngoọn loon đơớh, m’bang buôn c’lâm băr dzang ooy lơơng, n’toọng a ngoọn k’tứi cắh choom chắt váih bấc m’bang.

Chóh a moọt lâng tơơm a coon:  tơơm acoon cắh vêy đơớh vêy m’bác. N’đhơ cơnh đêếc nắc công choom ta luôn pó chọ ooy t’noọl tạm, cắh đớc n’toọt n’đoo cắh vêy ríah ga bọ ooy t’noọ tạm. dâng 10 c’xêê tước 1 c’moo xang bêl chóh, a ngọn ga bọ t’noọl tạm tơợ 1,2-1,5 m nắc ha dợ vêy tơợp váih m’bang. Bh’rợ chọ pó a ngoọn nắc bhrợ tơợ bêl 7-10 t’ngay muy chu.

- Bhrợ t’váih pr’dzoọng, băn bha lâng:

Cơnh lâng a moọt chóh lâng n’toọng bha lâng: xang 1 c’moo chóh, apêê tơơm a moọt âi dưr boor ga bọ t’noọl tạm dal lấh 1,5 met,  t’cắt n’toọng a ngoọn a moọt, đhị k’tiếc dal dâng 25-30 cm  nắc đoọng n’jứah pay bhrợ m’ma n’njứah t’váih pr’dzoọng bha lâng a moọt cóh t’noọl.

Tơợ đhị t’cắt dưr chắt váih bấc m’bang bha lâng. Zư đớc apêê bha lâng n’đoo liêm, nắc cớ chọ pó 3-5 n’toọng t’mêê chắt ooy t’noọl tạm, nắc chọ 1-2 n’toọng ooy muy t’noọl ma mông ( bêl đâu t’noọ ma mông âi vêy pậ dâng  mơ ch’luung lâng dal 3-3,5 m),  ra lêếh lơi apêê m’bhốc ch’mặt váih n’lơơng. Cắh choom đớc la lấh bấc a ngoọn ga bọ ooy t’noọl ma mông bêl t’noọl ma mông dzợ tứi buôn bhrợ ha t’noọl ma mông cắh choom dưr  pậ.

Bêl tơơm t’noọl ma mông âi pậ, nắc chọ pa nhâm t’noọl tạm ooy t’noọl ma mông, pa chô r’dợ đợ n’toọng a moọt đhị t’noọl tạm chô ooy t’noọl ma mông.  Oó đớc t’noọl ma mông la lấh dal, đớc t’noọl ma mông dal dâng 5 m, đoọng buôn đhị bh’rợ pêếh pay a moọt.

-Cơnh lâng a moọt chóh lâng tơơm a coon: Đươi dua bh’rợ pa dưr tơơm a moọt  moọt c’moo thứ 2 ( xang bêl chóh 12-13 c’xêê): Xang bêl a moọt boor ooy 1-1,2m lâng apêê n’toọng a moọt ga bọ t’noọl tơợp vêy 2-4 m’bang, nắc nắc pa xiêr a ngoọn. tr’xin trứah pay a ngoọn, cắh choom đớc a ngọn crêê tr’lêếh, tr’loó, ha vêếh. ga ving dớc cóh tơơm đăn ría đợ n’toọng cắh vêy m’bang , xang bêl t’cắt lơi ha la, chơợng đớc muy c’nặt vêy m’bang. Xang n’nắc ga lấp m’bứi k’tiếc đoọn zư đớc n’ngoọn. cắh choom ga lấp cơợng k’tiếc tu apêê p’đhiêr a ngoọn buôn xrắ chêệt. xang bêl ca bơơng ríah tơợ apêê đhiêr a ngọn bơơn ga bọ cóh tơơm nắc choom chrọ phân ha moọt.

P’ghít choom zư đớc zấp đợ a ngọn liêm đoọng zư đớc pr’dzoọng bha lâng,  ra lêếh lơi n’toọng mốp. muy bơr bha lâng xang bêl p’tộ  ga vịnh lơi nắc choom chọ ooy t’noọl tạm lâng 1-2 n’toọng n’lơơng nắc chọ ooy t’noọl ma mông, mr’cơnh cơnh đêếc bêl bhrợ pa dưr a moọt chóh lâng bha lâng a ngoọn.

Đhị cr’chăl zư x’mỉ rlêy nang a moọt nắc choom p’ghít tước bh’rợ ra lêếh apêê đoong cơnh đâu:

- Ra lêếh lơi zấp đoo đoong chặt váih đhị tơơm bha lâng cóh k’tiếc. đoong, m’bang chắt váih tơợ k’tiếc dâng 10- 15 cm. tơơm a coon công bơơn ra lêếh lơi, nắc muy đớc đợ tơơm a coon bhrợ m’ma.

- Ra lêếh lơi apêê n’toọng chặt váih đhị lơơng, apêê a ngoọn chắt váih la lấh dal cóh tu t’noọl. cơnh lâng a moọt chóh đhị t’noọl ma mông, nắc cắh đớc n’toọng a moọt dal lấh 5 m, cắh đớc n’toọng a moọt ga lóp lứch tu t’noọl ma mông âi t’cắt lơi tu.

- Ra lêếh t’noọl ma mông

Zấp c’moo ra lêếh 2 chu bha lâng:

- tơợp hân noo boo: ra lêếh tếch pa liêm, nắc muy đớc 1 đoong k’tứi c’rêệp dzêệt cắh cậ vêy choom tếch t’cặt tu cơnh lâng apêê tơơm n’loong vêy đhr’năng dưr ch’mặt váih đơớh cơnh muồng đen, keo. P’ghít cắh đớc a moọt ga lóp prang tu t’noọl ma mông âi ta tếch.

 - C’xêê 8: ra lêếh tr’bứi, xnag n’nắc đớc tơơm dưr ch’mặt váih đoong đoọng gâm nghút ha nang a moọt hân noo p’răng.

Bón phân:

Phân hữu cơ: bơơn bón zấp c’moo cơnh lâng 30-40 mét khối/hecta. Moọt hân noo boo, pếch chr’hooi đác toor tơơm a moọt, tơợ chr’hooi đác  tước tơơm a moọt ch’ngai 15-20 cm, đhộ 5-10 cm, bhứah 15-20 cm bón phân hữu cơ, bón xang nắc ga lấp cớ k’tiếc. bêl pếch chr’hooi đác bón phân, nắc pa xiêr đợ mơ dzợ mặ cắh choom gợ tước ríah a moọt.

Phân khoáng: Đươi apêê NPK Đầu Trâu vêy công thức liêm glặp ting cr’chăl dưr pậ âng tơơm a moọt, pa bhlâng nắc p’ghít tước apêê tơơm vêy vi lượng (TE) pa bhlâng liêm đoọng ha tơơm a moọt./.