Đhị tỉnh Quảng Trị, đhanuôr chóh t’nơơm nén đhị đhăm k’tiếc tr’clai lâng chúah bơơn pay pa chô tơợ 150 tước 200 ức đồng muy hecta, bấc lấh mơ t’piing lâng bêết bhrợ ha roo lâng chr’nóh chr’bêết rau lơơng. Đhăm k’tiếc tr’clai lâng chúah ga mắc cóh toor biển âng tỉnh Quảng Trị ta đớc lơi cóh bấc c’moo, cắh cậ chóh bhrơ đợ t’nơơm chr’nóh cắh lấh liêm choom, nắc nâu cơy dưr váih clung nén, bhrợ t’váih cr’van cr’bhố đoọng ha bấc pr’loong đong. Bấc vel đong ơy nhăn xay moon đhơ nớc chr’nắp đoọng ha bh’nơơn bh’rợ nén vêy thị trường kiêng đươi dua. Đình Thiệu, PV Đài P’rá Việt Nam xay truíh:

 Cóh bấc c’moo ahay, đhăm k’tiếc tr’clai lâng chuáh đhị chr’val Hải Dương, chr’hoong Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị ta lơi cắh vêy rau ta bhrợ, cắh cậ nắc đhiệp chóh clang, a rong, đợ rau liêm choom cắh mơ bấc. K’nặ 5 c’moo n’nâu, bêl c’bhúh Oxfam, trường Đại học Nông lâm Huế lâng Trung tâm ch’mêết lêy ooy rau tr’xăl âng pleng k’tiếc miền Trung pazum bhrợ têng lêy bh’rợ chóh nén thị c’tiếc tr’clai lâng chuáh nắc bhrợ t’váih zr’lụ n’nâu dưr váih zr’lụ bha lâng âng bh’rợ chóh t’nơơm nén cóh tỉnh Quảng Trị. Pr’căn Nguyễn Thị Lý ắt cóh cr’noon Diên Khánh, chr’val Hải Dương, pr’loong đong tr’nơớp ting bhrợ têng bh’rợ chóh nén cóh đhăm k’tiếc tr’clai chuáh xay moon, cóh l’lăm ahay, pr’ắt tr’mông âng pr’loọng đong đươi dua bấc ooy bh’rợ bhrợ pêê sào ruộng ha roo, 5 sào k’tiếc tr’clai chuáh ta lơi. Nâu cơy, đợ rau bơơn pay pa chô bha lâng âng pr’loọng đong nắc tơợ bh’rợ chóh nén đhị đhăm k’tiếc tr’clai chuáh. Pr’căn Nguyễn Thị Lý xay truíh, cóh hân chóh bêết bêl đêếc ahay, pr’loọng đong bơơn 45 ức đồng tơợ t’nơơm nén, bấc lấh mơ t’piing lâng bh’rợ bêết bhrợ ha roo lâng tơợ pazêng t’nơơm chr’nóh rau lơơng:

Bhrợ muy sào ruộng nắc ga lêếh pa bhlâng, ha dzợ ng’chóh nén doọ ng’bhrợ bấc, nắc đhiệp đh’léh, buy phân, xang n’nắc n’jộ t’nơơm pa câl bấc chu. Chr’nắp âng nén dal lấh mơ lâng chr’nắp âng ha roo, ha roo 1kg pa câl 3 r’bhâu đồng, ha dzợ nén 1kg pa câl 15 r’bhâu đồng.

hr’val Hải Dương, chr’hoong Hải Lăng nắc zr’lụ chóh bhrợ bấc pa bhlâng t’nơơm nén đhị đhăm k’tiếc chuáh âng tỉnh Quảng Trị. T’coóh Hoàng Cảnh, Chủ tịch UBND chr’val Hải Dương xay moon, lấh 60 hecta k’tiếc tr’clai chuáh âng chr’val ta lơi, nâu cơy nắc dưr vaíh zr’lụ chóh bhrợ t’nơơm nén. T’nơơm chr’nóh n’nâu chô đơơng đợ thu nhập nhâm mâng đoọng ha đhanuôr, bấc pr’loọng đong dưr k’van k’bhộ. Muy hân noo chóh bhrợ đanh tơợ 4 tước 5 c’xêê, nắc tơợ 2 c’xêê xang ng’chóh nắc choom ng’pay pa chô. Xang n’nắc, nắc đhiệp buy phân, diíc bhơi đoọng t’nơơm nén choom m’bhốc váih cớ lâng cóh x’rịa hân noo nắc pay cr’liêng. Ting cơnh ch’mêết lêy, muy hecta nén zập hân noo bơơn pay pa chô tơợ 160 ức đồng tước 180 ức đồng. T’coóh Hoàng Cảnh, Chủ tịch UBND chr’val Hải Dương, chr’hoong Hải Lăng xay moon, rau zr’nắh k’đháp cóh xoọc đâu lâng đhanuôr nắc bh’rợ zư đớc k’lung nén xang bêl n’jộ:

Zr’nắh k’đháp cóh đâu nắc ooy bh’rợ zư đớc cóh đanh đươnh, rơơm kiêng apêê bhrợ bh’rợ khoa học n’đắh đâu nắc vêy bh’rợ hân đoo đoọng choom zư lêy cóh đanh đươnh xang bêl n’jộ lâng pa choom đoọng ha đhanuôr h’cơnh choom zư đớc cóh đanh đươnh. T’nơơm chr’nóh n’nâu nắc t’nơơm chr’nóh bha lâng âng vel đong, rơơm kiêng pa bhlâng nắc vêy c’lâng bh’rợ zư lêy đanh đươnh bh’nơơn bh’rợ, g’đéch đhr’năng bêl đoọng bhrợ têng t’bhứah nắc váih đhr’năng bhrợ bấc lấh mơ lâng đhr’năng đươi dua, chr’nắp xiêr.

Xoọc đâu, t’nơơm nén cóh bấc zr’lụ đhị tỉnh Quảng Trị vêy ta xay moon đhơ nớc bh’nơơn bh’rợ za zum, pa câl cóh thị trường, pa câl cóh prang k’tiếc k’ruung hêê. Muy bơr zr’lụ nắc ơy bhrợ t’váih hợp tác xã, Tổ hợp tác đoọng zúp zooi đhanuôr chêếc lêy thị trường, đương câl bh’nơơn âng đhanuôr. Pr’căn Phạm Thị Thuý Hằng, Tổ trưởng c’bhúh pa câl chr’nóh chr’bêết liêm crêê chr’val Hải Dương, chr’hoong Hải Lăng prá:

Tổ hợp tác nắc đơơng âng bh’nơơn bh’rợ vêy c’lâng bh’rợ chóh ting cơnh xa nay bh’rợ liêm crêê, cắh đươi phân hoá học, nắc đhiệp đươi phân hữu cơ, xoọc chêếc lêy đhị zr’lụ câl đoọng đơơng âng bh’nơơn bh’rợ ooy thị trường.

Tỉnh Quảng Trị vêy k’dâng 48 r’bhâu hecta k’tiếc tr’clai chuáh cóh toor biển cóh apêê chr’hoong Vĩnh Linh, Gio Linh, Triệu Phong lâng Hải Lăng. K’tiếc tr’clai chuáh bấc rau chr’nóh chr’bêết cắh lấh chắt váih liêm. Nắc zr’lụ k’tiếc n’nâu dưr liêm crêê ha t’nơơm nén chắt váih. T’coóh Nguyễn Bảy , Trưởng Phòng Kỹ Thuật Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị xay moon, đơn vị t’mêê bhrợ têng bh’rợ prá xay ooy bh’rợ chóh bhrợ lêy t’nơơm nén đhị đhăm k’tiếc tr’clai chuáh. Ting cơnh t’coóh Nguyễn Bảy, ha dang xay bhrợ crêê cơnh, t’nơơm nén nắc chắt váih liêm pa bhlâng, đợ rau bơơn pay pa chô lấh 200 ức đồng cóh muy hecta:

Cóh pazêng c’moo đăn đâu, xay bhrợ cơnh c’lâng xa nay chóh bhrợ t’bấc t’nơơm nén, dưr váih t’nơơm chr’nóh bha lâng đhị đhăm k’tiếc tr’clai chuáh, pazêng apêê chr’val cóh zr’lụ chuáh âng Quảng Trị nắc ơy chóh bhrợ bấc t’nơơm chr’nóh n’nâu. Ghít nắc nén chắt váih liêm pa bhlâng đhị đhăm k’tiếc chuáh . Muy bơr zr’lụ ơy bhrợ têng đhơ nớc âng bh’nơơn bh’rợ zazum ha t’nơơm nén. Trung tâm khuyến nông vêy bấc bh’rợ zúp zooi đhanuôr cóh pazêng chr’val zr’lụ chuáh chóh t’nơơm nén chắt váih liêm choom./.

Trồng nén trên đất cát, lợi nhuận gấp đôi trồng lúa, hoa màu

Tại tỉnh Quảng Trị, nông dân trồng cây nén trên đất cát cho thu nhập từ 150 triệu đến 200 triệu đồng mỗi héc ta, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa và các cây trồng khác. Vùng đất cát rộng lớn ven biển tỉnh Quảng Trị bỏ hoang lâu năm hoặc trồng cây kém hiệu quả, bây giờ trở thành những đồng nén làm giàu cho nhiều gia đình. Nhiều địa phương đã đăng ký thương hiệu sản phẩm nén được thị trường ưa chuộng. Đình Thiệu, PV Đài TNVN phản ánh:

       # Nhiều năm trước, vùng đất cát xã Hải Dương, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị bỏ hoang hoặc chỉ trồng khoai, sắn hiệu quả thấp. Gần 5 năm nay, khi Tổ chức Oxfarm, trường Đại học Nông lâm Huế và Trung tâm Biến đổi khí hậu miền Trung phối hợp triển khai mô hình thí điểm trồng nén trên cát đã biến nơi đây thành vùng trọng điểm trồng cây nén ở tỉnh Quảng Trị. Bà Nguyễn Thị Lý ở thôn Diên Khánh, xã Hải Dương, hộ đầu tiên tham gia mô hình trồng nén trên cát cho biết, trước đây, gia đình sống nhờ vào 3 sào ruộng lúa, 5 sào đất cát bỏ hoang. Bây giờ, thu nhập chính của gia đình nhờ vào trồng nén trên đất cát. Bà Nguyễn Thị Lý kể, vụ vừa rồi, gia đình bà thu nhập được 45 triệu đồng từ cây nén, cao hơn nhiều lần so với trồng cây lúa và các cây trồng khác:

(Làm ruộng một sào đầu tư ra nhiều nhưng nén không đầu tư nhiều, cứ tỉa đi bón phân vào rồi nhổ nén cây bán nhiều lần. Giá nén cao hơn giá lúa, lúa 1kg bán 3000 đồng, còn nén 1kg bán 15.000 đồng.)

Xã Hải Dương, huyện Hải Lăng là vùng trọng điểm trồng nén trên vùng đất cát tỉnh Quảng Trị. Ông Hoàng Cảnh, Chủ tịch UBND xã Hải Dương cho biết, hơn 60 hécta đất cát của xã bỏ hoang, giờ trở thành vùng chuyên canh cây nén. Cây này mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nông dân, nhiều hộ vươn lên làm giàu. Một vụ trồng nén kéo dài 4 đến 5 tháng nhưng từ 2 tháng tuổi, cây nén đã cho thu hoạch. Sau đó, chỉ cần bón phân, làm cỏ cây nén tiếp tục đẻ nhánh và cuối vụ khai thác nén hạt. Theo tính toán, một hécta nén mỗi mùa cho thu nhập từ 160 triệu đồng đến 180 triệu đồng. Ông Hoàng Cảnh, Chủ tịch UBND xã Hải Dương, huyện Hải Lăng cho biết, khó khăn hiện nay đối với bà con là khâu bảo quản nén củ sau thu hoạch: 

(Khó khăn ở đây là về cất giữ nén hạt, rất mong các nhà khoa học chuyên môn có cách nào bảo quản tốt hơn và hướng dẫn cho người dân bảo quản. Cây này là cây chủ lực của địa phương, rất mong tìm ra hướng bao tiêu sản phẩm, tránh tình trạng khi sản xuất đại trà thì cung vượt cầu, rớt giá)

Hiện nay, sản phẩm nén ở nhiều vùng trong tỉnh Quảng Trị được đăng ký nhãn hiệu tập thể, bán trên thị trường, tiêu thụ trong cả nước. Một số nơi đã thành lập các Hợp tác xã, Tổ hợp tác để làm bà đỡ tìm kiếm thị trường, bao tiêu sản phẩm cho người dân. Bà Phạm Thị Thúy Hằng, Tổ trưởng Tổ hợp tác thu mua nông sản an toàn xã Hải Dương, huyện Hải Lăng cho biết:

(Tổ hợp tác là là đưa đầu ra sản phẩm có hướng trồng theo tiêu chuẩn an toàn, không dùng phân hóa học chỉ dùng phân hữu cơ, đang đi tìm đầu mối đưa sản phẩm ra thị trường.)

Tỉnh Quảng Trị có khoảng 48.000 héc ta đất cát ven biển ở các huyện Vĩnh, Linh, Gio Linh, Triệu Phong và Hải Lăng. Đất cát, nhiều loại cây trồng hiệu quả thấp. Nhưng vùng đất này lại rất phù hợp với việc trồng cây nén. Ông Nguyễn Bảy, Trưởng Phòng Kỹ Thuật Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị cho biết, đơn vị vừa tổ chức hội thảo đầu bờ mô hình trình diễn thâm canh cây nén trên vùng đất cát. Theo ông Nguyễn Bảy, nếu áp dụng đúng quy trình kỹ thuật canh tác, cây nén có thể đạt năng suất cao, thu nhập hơn 200 triệu đồng mỗi héc ta:

          (Những năm gần đây, thực hiện chủ trương mở rộng cây nén thành loại cây hàng hóa trên vùng cát, các xã vùng cát của Quảng Trị đã mở rộng diện tích này. Rò ràng nén đã được khẳng định trên vùng cát có hiệu quả. Một số nơi đã xây dựng nhãn hiệu tập thể của nén. Trung tâm khuyến nông có nhiều mô hình để giúp người dân các xã vùng cát trồng thâm canh nén đạt hiệu quả../.) 

          -------