Cóh bấc t’ngay hân noo ha ọt, bêl t’rí c’roóc crêê cha kêệt ma nứih b’băn kiêng vêy đợ c’lâng bh’rợ cha groong loon đơớh zooi t’rí c’roóc z’lấh g’lúh cha kêệt cơnh ra văng đong c’roọl, chất xơơl đong c’roọl, p’xoọng ch’na lâng muối khoáng, cha groong đhí, câm óih pa ngăn, xập xa nập cha groong cha kêêt lâng k’đhơợng nhâm bhrợ pa liêm đong c’roọl.

Cóh c’nặt t’rúih “ Jưn jứah xay moon ng’cơnh choom bhrợ cha” t’ngay đâu azi vêy pa choom đoọng đha nuôr năl ghít lấh đợ c’lâng bh’rợ zêl lâng cha groong cha kêệt ha t’rí c’roóc cóh hân noo ha ọt:

1. Bh’rợ ra văng:

Ra văng đong c’roọl: Ha dang vêy pr’đơợ nắc đha nuôr choom bhrợ t’mêê cắh âi công choom đươi dua đong c’roọl ty n’đhơ cơnh đêếc choom cha groong bhrợ bhr’lậ đoọng đong c’roọl k’đhơợng nhâm muy bơr tiêu chí chr’nắp.

- Đong c’roọl đớc đhị dal đh’hi, đăn toọm đác, ặt dhdị quy hoạch zr’lụ.

- P’loọng đong c’roọl z’móh n’đắh nam cắh cậ tây nam đoọng vêy tr’clá lâng râu đh’hi đhí.

- Chr’tợp đong c’roọl dal 3 m, ga nịng c’roọl dal 0,8 tước 1,2 m.

- Đha nuôr p’ghít cóh đong c’roọl, choom vêy ô đh’hi n’đắh piing đoọng đhí choom moọt lúh. Bêl câm óih hang, gr’doóc ting boọng lúh ooy nguôi, doóc k’rong đơcs râu độc cóh đong c’roọl bhrợ ha t’rí c’roóc crêê c’júuc.

- Léh dal lấh mặt k’tiếc 40-50 cm, ra ráh 2-3%.

Ra văng pr’đươi pr’dua zêl cha kêệt:

- N’jăngl k’tang, ha la prí, n’nóh a bhoo đoọng bha lếp ooy léh đong c’roọl

- M’bắh, óih đoọng câm pa ngăn

- Bạt, bao ni lông, a đhung, pr’naach đoọng za đêr ga ving toor đong c’roọl

- đha nuôr choom đươi dua apêê ta la đhr’num, a doóc, bao tải lấh t’ty đoọng bhrợ xa nập cha groong cha kêệt ha t’rí c’roóc n’đhang nắc p’ghít choom đươi dua chất liệu k’páih, clấp đác. Cắh đươi pr’đươi ni lông tu pr’đươi n’nâu cắh choom clấp đác, đác dưr huôl buôn boọ lâng clấp pa rạch cớ bhrợ ha t’rí c’roóc cha kêệt

2. Ch’mêệt lêy plêêng k’tiếc

- Đha nuôr choom ch’mêệt lêy ta luôn xa nay tin k’dâng đơcs plêêng k’tiếc đoọng vêy kế hoạch zêl lâng cha groong đoọng ha t’rí c’roóc bơơn liêm choom. Liêm bhlâng đợ apêê t’ngay đhí cha kêệt n’dúp 15 độ C nắc choom k’đhơợng đớc bh’năn đhị đong c’roọl, cắh choom kêếh pa tang ooy lơơng.

 Đhị bh’rợ ha dang nắc k’đươi kêếh đơơng ooy lơơng nắc choom k’đhơợng liêm đợ k’đươi cơnh đâu:

+ Cr’chăl liêm bhlâng đoọng bh’năn lúh ooy lơơng nắc dâng 8 giờ ra diu, bêl plêêng k’tiếc doó boo, đhí cha kêệt

+ Bh’năn choom bơơn k’đhơợng ngăn lâng bh’rợ pa xập a doóh cơợng bêl kêếh đơơng ooy lơơng pa bhlâng nắc đợ bh’năn t’mêê rứah.

3. Apêê c’lâng xa nay xơợng bhrợ

Gloóp xơơl đong c’roọl:

- Moọt hân noo ha ọt, đoọng cha groong ha t’rí c’roóc, l’lăm nắc đha nuôr choom p’ghít, k’đhơợng đoọng ha xóc âng t’rí c’roóc liêm lâng goóh. Ha dang xóc dzong nắc choom pa xiêr nhiệt lâng bhrợ đoọng ha t’rí c’roóc buôn cha kêệt lấh. Lấh mơ nắc choom đươi dua n’jăng, k’tang goóh bha lếp léh đoọng ha cr’năn c’roóc cóh hân noo ha ọt vêy bhrợ pa xiêr cha kêệt ha bh’năn.

- Nắc ting cr’đơơng ooy đhr’năng la lua nắc choo chooi muy clang xơơl léh c’roọl cơợng dâng 5-15 cm. Apêê pr’đươi đoọng xơợl bha lếp n’nâu choom đớc prang hân noo ha ọt n’đhơ doó príh doóh. P’ghít, zấp t’ngay p’xoọng pr’đươi xơợl léh c’roọl cóh piing, muy ng’cơnh choom đoọng ha pr’đươi bha lếp doó choom u dzếp nắc choom.

 Za đêr đhí

 Bêl za để đong c’roóc nắc đha nuôr choom za đêr lâng bạt cắh cậ apêê a đhung, apêê bao tải claanh. N’đhơ cơnh đêếc cắh choom za  đêr la lấh cạch, nắc muy za đêr đhị dal tơợ 1,8 tước 2 mét.

 Đơơng đoọng ch’na dhd’nắh lâng đác ộm đhị đong c’roọl:

Moọt apêê ting c’xu, đha nuôr đoọng t’rí c’roóc pậ cha dâng 25-30kg ch’na k’tang lâng 1,5 kg ch’na tinh bột pác bhrợ bơr chu.

Ha dang moọt apêê t’ngay cha kêệt nắc đha nuôr choom bhrợ bhr’lậ t’bấc ch’na tinh tước dâng 2 kg đoọng pa chô c’rơ ha t’rí c’roóc mặ zêl cha kêệt. P’ghít đoọng ha t’rí c’roóc cha ch’na k’tang l’lăm xang n’nắc nắc ha dợ đoọng cha ch’na tinh bột, ộm đác tu ha dang đoọng cha ch’na tinh bột cắh cậ ộm đác l’lăm nắc t’rí c’roóc buôn xơợng đớơh k’bhố, đươi dua ch’na k’tang m’bứi.

Lấh mơ nắc đoọng pa dưr c’rơ mặ zêl pr’lúh cr’ay ha t’rí c’roóc, đha nuôr choom p’ghít p’xoọng vitamin pa zum lâng muối khoáng.

Vitamin: đha nuôr đươi vitamin nắc ting cơnh pa choom đoọng ting c’bhúh.

Lúc đác bhoóh: lúc đác a êêm 37-38 độ lâng bhoóh, nồng độ 0,1-0,3% ma mơ lâng 10-30 g bhoóh/10 lit đác. Xơợng đớp mơ úh pr’dzăm nắc đhêêng.

Câm óih hang pa ngăn: đha nuoro pơ’ghít bêl nhiệt độ xiêr n’dúp 12 độ nắc choom đươi dua bh’rợ câm óih hang pa ngăn.

Đươi xô, k’thau ty đoọng k’độ m’bắh, câm óih cóh nguôi l’lăm đoọng oó lấh gr’doóc, xang n’nắc ha dợ t’moọt ooy cr’loọng c’roọl.

 Bêl câm óih cha groong cha kêệt nắc đha nuôr choom p’ghít tước đhị ta đớc. Choom đớc khay óih cóh x’ría đong c’roọl đoọng gr’doóc doó moọt ooy đông c’roọl lâng g’đách doó choom ra roóh.

Pa xập xa nập ngăn: Bêl nhiệt độ n’dúp 12 độ nắc pa xập xa nập ha t’rí c’roóc.

Cơnh lâng muy bêệ a doóh, đha nuôr choom đươi dua muy p’nong t’rí c’roóc cóh prang hân noo, n’đhơ cơnh đêếc cắh choom pa xập cha groong cha kêệt đoọng ha t’rí c’roóc toong t’ngay, bêl plêêng p’răng ( buôn nắc xang 8 h ra diu), tu cơnh đêếc luốh a doóh đoọng t’rí c’roóc tặ p’răng.

Bêl xập a doó đoọng ha t’rí c’roóc, choom p’ghít tước mơ zrung âng a doóh ga lóp tơợ a chắc pa tước xooi, bhứah nắc xoọc mơ đhiệp prnag a chắc, apêê a ngoọn chọ cơnh đhr’lêê a doóh chọ cóh n’dúp luônh.

 Pa liêm đong c’roọl: K’đhơợng nhâm pa liêm đong c’roọl áih liêm nắc pa bhlâng chr’nắp đoọng pa xiêr pr’lúh cr’ay ha t’rí c’roóc.

Đha nuôr choom príh doóh ta luôn đong c’roọl. Ta luôn phun z’nươu tơợ 2-3 tuần muy chu đoọng pa dưr bh’rợ t’bil độc, khử trùng. Choom đươi dua muy bơr râu z’nươu sát trung cơnh Virkon, HanIotdin, Farm Fluid… Bêl đươi dua đha nuôr p’ghít ch’mêệt lêy ting cơnh pa choom đươi dua âng đong bhrợ têng./.

PHÒNG CHỐNG RÉT CHO TRÂU BÒ

           Trong những ngày mùa đông, khi trâu bò bị rét người chăn nuôi cần có những biện pháp can thiệp kịp thời giúp trâu bò vượt qua đợt giá rét như chuẩn bị chuồng trại, chất độn chuồng, bổ sung thức ăn và muối khoáng, che chắn gió, đốt lửa sưởi ấm, mặc áo chống rét và đảm bảo vệ sinh chuồng trại.Trong chuyên mục “cùng nhau bàn cách làm ăn” hôm nay chúng tôi sẽ hướng dẫn cho bà con hiểu rõ hơn những biện pháp chống rét cho trâu bò trong mùa đông.

 

1. Khâu chuẩn bị:

Chuẩn bị chuồng trại: Nếu có điều kiện thì bà con tiến hành xây mới hoặc cũng có thể tận dụng chuồng cũ nhưng phải tiến hành che chắn nâng cấp để chuồng đảm bảo một số tiêu chí cần thiết.

- Chuồng trại đặt ở nơi cao ráo, gần nguồn nước, nằm trong quy hoạch vùng.

- Cửa chuồng hướng về phía nam hoặc tây nam để đảm bảo ánh sáng và độ thông thoáng.

- Mái chuồng cao 3m, thành chuồng cao từ 0,8-1,2m.

- Bà con chú ý trong chuồng, nên có ô thoáng phía trên để gió vẫn lưu thông. Khi đốt lửa sưởi, khói sẽ theo lỗ thoáng ra ngoài, không tích khí độc trong chuồng khiến trâu bò ngửi phải.

- Nền cao hơn mặt đất 40-50 cm, có độ dốc 2-3%.

Chuẩn bị thức ăn: Việc dự phòng thức ăn cũng rất quan trọng vì chỉ khi cung cấp thức ăn đầy đủ thì trâu bò mới có đủ năng lượng chống lại giá rét.

- Bắt đầu vào tháng 11, bà con cần chuẩn bị sẵn thức ăn dự phòng cho trâu bò sử dụng trong 4 tháng tiếp theo. Bởi vì vào mùa đông, thức ăn tự nhiên cho trâu bò sẽ khan hiếm hơn rất nhiều.

- Với một trâu bò trưởng thành (có khối lượng khoảng 3 tạ), bà con cần chuẩn bị trung bình: 2,5 tạ thức ăn tinh (ngô, bột cám, bột sắn..) và 4 tạ thức ăn thô(rơm, cỏ voi, cây chuối, cây sắn, thức ăn ủ chua…)

Chuẩn bị vật liệu chống rét:

- Rơm; cỏ, lá chuối, bẹ ngô khô để lót nền chuồng.

- Trấu, củi để đốt sưởi.

- Bạt, bao ni lông, phên, nứa để quây, che xung quanh chuồng.

- Bà con có thể sử dụng các tấm chăn, áo, bao tải gai đã cũ để làm áo chồng trét cho trâu bò nhưng chú ý là nên sử dụng chất liệu bông, thấm nước. Không dùng chất liệu ni lông vì chất liệu này không thấm nước, hơi nước sẽ đọng lại và thấm ngược trở lại làm trâu bò bị rét.

2. Theo dõi thời tiết:

- Bà con cần thường xuyên theo dõi bản tin dự báo thời tiết để có kế hoạch phòng, chống rét cho trâu bò đạt hiệu quả cao. Tốt nhất những ngày gió rét dưới 15 độ C thì nên giữ gia súc ở tại chuồng, không nên cho đi chăn thả.

- Trường hợp đặc biệt nếu bắt buộc phải đưa gia súc ra ngoài cần đảm bảo những yêu cầu sau:

+ Thời gian tốt nhất để đưa gia súc ra ngoài là khoảng sau 8 giờ sáng, khi thời tiết không có mưa phùn, gió lạnh.

+ Gia súc cần được giữ ấm bằng cách mặc áo ấm trước khi đưa chúng ra ngoài đặc biệt những gia súc yếu và còn non.

3. Các biện pháp thực hiện:

Độn chuồng:

- Vào mùa đông, để chống rét cho trâu bò, trước tiên bà con cần chú ý, giữ cho bộ lông của trâu bò thật sạch và khô. Nếu bộ lông ướt sẽ giảm cách nhiệt và làm cho trâu bò bị rét hơn. Ngoài ra thì cần sử dụng rơm rạ, cỏ khô lót chuồng cho đàn bò trong mùa đông sẽ làm giảm đáng kể ảnh hưởng thời tiết lạnh đến gia súc.

- Tùy vào điều kiện thực tế mà có thể rải một lớp độn chuồng dày khoảng 5 – 15 cm. Các chất độn chuồng này có thể để suốt mùa đông mà không cần phải dọn. Chú ý, hàng ngày bổ sung thêm chất độn chuồng ở phía trên, miễn làm sao cho chất độn chuồng không bị ướt, ẩm là được.

Che chắn tránh gió:

- Khi che chuồng bò thì bà con nên che chắn bằng vật bạt hoặc các tấm phên, các bao tải đan lại. Tuy nhiên không nên che kín, chỉ che qua chiều cao của con vật, khoảng từ 1,8-2 m.

Cung cấp thức ăn và nước uống tại chuồng:

- Vào những ngày bình thường, bà con cho trâu bò trưởng thành ăn khoảng 25-30 kg thức ăn thô và 1,5 kg thức ăn tinh, chia làm hai bữa.

- Nếu vào ngày rét đậm, rét hại thì bà con có cần điều chỉnh tăng lượng thức tinh lên khoảng 2 kg để bổ sung năng lượng giúp trâu bò chống lại giá rét. Chú ý cho trâu bò ăn thức ăn thô trước rồi mới cho ăn thức ăn tinh, uống nước vì nếu cho ăn thức ăn tinh hay uống nước trước thì trâu bò sẽ có cảm giác no, sử dụng lượng thức ăn thô ít 

- Ngoài ra thì để tăng sức đề kháng cho trâu bò, bà con cần chú ý bổ sung vitamin tổng hợp và muối khoáng.

+ Vitamin: Bà con dùng vitamin tùy theo hướng dẫn từng loại.

+ Pha nước muối: Pha nước ấm 37-38 độ C với muối, nồng độ 0,1-0,3% tương đương 10-30g muối/ 10 lít nước. Cảm nhận mặn như nước canh là vừa.

Đốt lửa chống rét: Bà con chú ý khi nhiệt độ xuống dưới 12 độ thì cần áp dụng phương pháp đốt lửa chống rét.

- Dùng xô, chậu cũ để đựng củi trấu, ngóm củi bén ở ngoài chuồng cho bớt khói rồi mới đưa vào trong chuồng.

- Khi đốt lửa chống rét thì bà con cần chú ý nhất tới vị trí đặt. Cần đặt khay lửa ở cuối chuồng để khói không tạt vào mặt trâu bò và đặt tránh xa chất độn chuồng, bạt che để phòng bén lửa gây cháy.

Mặc áo chống rét: Khi nhiệt độ dưới 12 độ thì mặc áo chống rét cho trâu bò.

- Với một chiếc áo, bà con có thể sử dụng cho 1 trâu bò trong suốt mùa, tuy nhiên không nên mặc áo chống rét cho trâu bò cả ngày, lúc trời nắng( thường sau 8h sáng) nên bỏ áo để trâu bò hưởng nắng ấm

- Khi mặc áo cho trâu bò, cần chú ý chiều dài áo phủ từ thân đến hết đuôi, chiều ngang vừa đủ choàng qua thân, các dây buộc thắt như khuy áo buộc dưới bụng.

Vệ sinh chuồng trại: Đảm bảo vệ sinh chuồng trại sạch sẽ có vai trò rất quan trọng giúp hạn chế mầm bệnh cho trâu bò.

- Bà con cần thường xuyên quét dọn vệ sinh chuồng trại. Định kỳ phun thuốc khử trùng từ 2-3 tuần một lần để tăng cường việc vệ sinh tiêu độc khử trùng. Có thể sử dụng một số loại thuốc sát trùng như Virkon, HanIotdin, Farm Fluid…Khi sử dụng bà con chú ý tuân theo hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất./.