Đhị k’tiếc k’ruung hêê băn t’rị đoọng buôn glụ, guy râu ha lệêng tu cơnh đếêc pr’đợơ bhrợ têng t’rị lệê zêng cắh vêy pa ghít tước. Đhị đhr’năng lalua, lệê t’rị cung mr’cơnh lâng lệê k’roọc đắh bấc tính chất cơ bản: cấu trúc, thành phần hoá học, chr’năp dinh dưỡng, a‘yêm. Lệê t’rị k’tứi, t’rị ơy băn đanh c’moo cắh cợ t’rị băn đoọng pay lệê nắc râu lệê a’yêm bhlầng, chr’nắp pa câl dal bhlầng.

     Xọoc đâu, đhị k’tiếc k’ruung hêê băn bấc bhlầng nắc t’rị ơy đanh c’moo, t’rị lất t’coóh tu cơnh đếêc nắc pr’họom bhrậu, cắh lấh nhuum lâng xợơng nặ lấh lệê t’rị coon k’tứi, tu cơnh đếêc ma nuýh đươi dua cắh lấh kiêng. Tợơ đhr’năng lalua nắc đoo, đọong lêy k’rang pa dưr, băn bhrợ t’rị pay lệê, lêy pa liêm cơnh k’rang lêy, băn zư cung cơnh bhrợ têng cơnh liêm choom bhlầng, zêng đắh pa zi lâng bhrợ têng pay lệê.

     Đọong pa dưr dal bh’nơơn lệê âng t’rị, nắc lêy đoọng t’rị la’mặ. Cr’chăl đoọng t’rị la’mặ nắc đhị rúh dzợ k’tứi ( tợơ 24 c’xêê) nắc đoọng lệê bấc, bh’nơơn lâng lệê nhuum lấh, bh’nơơn đoọng la’mặ buôn lấh. Tu t’rị k’tứi nắc dưr pậ đấh pa bhlầng, k’niêng nhâm mâng tu cơnh đếêc đhr’năng chr’na cóh luôn buôn tiêu hoá, pa chô c’rơ liêm choom lấh.

     Đhơ cơnh đếêc, cung choom đoọng t’rí la’mặ n’đhơ ơy băn đanh c’moo lâng pazêng đoo t’rị cắh mặ rứah ca coon lâng cắh mặ pa bhrợ dzợ. Râu t’rị nâu nắc lêy oom oóch, cắh vêy bấc lệê lâng bh’nơơn lệê cắh liêm dal. Đọong t’rí cr’chăl nâu la’mặ nắc đoọng pa clợơng 15-20% pazêng a chắc t’rị. Lêy băn p’lóh cóh clung nắc đơ  bhlầng, pa zưm lâng đoọng cha bhơi n’jăng lâng chr’na bh’năn tinh đhị c’rọl.

     Lâng apêê tỉnh đắh Bắc, đoọng t’rị la’mặ nắc moọt hân noo c’lọt, cr’chăl đếêc liêm choom bhlầng tu xoọc đếêc nắc vêy bấc bhơi k’tang, pleng k’tiếc l’thai. Lâng apêê tỉnh đắh Nam, choom đoọng t’rị la’mặ prang c’moo, ha dợ đoọng la’mặ đhị hân noo boo nắc moọt c’xêê 5-10 liêm choom bhlầng.

     Cr’chăl đoọng la’mặ nắc đhị 3 c’xêê

     C’xêê tr’nợơp: pa liêm c’rọl băn, tẩy a muốt cóh luônh t’rị, đoọng cha n’jăng, bhơi. Lâng đoo p’nong oom oóch đoong cha pa xoọng chr’na vêy bấc đạm đoọng đấh pa chô c’rơ, t’váih pr’đợơ ha pêê c’xêê t’tun.

     C’xêê bơr: p’lóh băn đhị đăn, đoọng cha bấc, t’bấc chr’na tinh, tệêm ngăn zập đác âm.

     C’xêê x’rịa: đoọng t’rị cha râu chr’na bấc bột đường, băn p’lóh đăn đhị c’rọl cắh cợ đoọng ắt cóh c’rọl, pa xiêr bil năng lượng lâng t’bấc n’xiêng cóh a chắc.

     Cóh đhr’năng băn p’lóh đhị k’tiếc k’ruung hêê vêy 2 cơnh đọong la’mặ liêm choom nắc:

     Đọong la’mặ lâng bh’rợ băn p’lóh: băn p’lóh đhị đhăm bhứah dâng 8-10 giờ/t’ngay, đươi dua pazêng bhơi r’véh t’mêê doó bil c’rơ ma nuýh cắt lâng âng đơơng. Ha dưm, pa xoọng chr’na tinh lâng bhoóh đoọng ha t’rị. Đươi dua cơnh đâu nắc đhị vêy đhăm bhơi p’lóh băn pậ bhứah lâng bấc bhơi t’mêê, tệêm ngăn đoọng ha t’rị zập t’ngay k’rong 20-25kg bhơi.

     Đọong la’mặ lâng bh’rợ n’jứah băn p’lóh n’jứah đoọng ăt cóh c’rọl: nắc lêy băn đhị zr’lụ cắh lấh pậ bhứah ( zr’lụ đồng bằng, đăn trúih thành phố, zr’lụ công nghiệp). T’rị bơơn cha mơ m’pâng chr’na đhị đhăm pậ bhứah cơnh tếh li, mơ dzợ nắc lêy pa xọong chr’na đhị c’rọl băn, cóh đếêc pa ghít tước chr’na tinh./.

KỸ THUẬT NUÔI VÀ VỖ BÉO TRÂU THỊT

     Ở nước ta, nuôi trâu chủ yếu để lấy sức kéo nên tiềm năng sản xuất trâu thịt hầu như không được chú ý đến. Thực chất thịt trâu giống như thịt bò về nhiều tính chất cơ bản: cấu trúc, thành phần hoá học, giá trị dinh dưỡng, vị ngon. Thịt nghé non, trâu tơ hoặc trâu nuôi chuyên thịt là loại thịt rất ngon, giá bán rất cao.

     Hiện nay, ở nước ta trâu lấy thịt chủ yếu là trâu già, trâu loại thải nên màu thịt sẫm, ít mềm và nặng mùi hơn thịt trâu non, vì vậy người tiêu dùng không ưa chuộng. Từ thực tế đó, cho thấy cần quan tâm khai thác tiềm năng sản xuất thịt trâu, cải tiến quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng cũng như thực hiện các biện pháp cải tiến chất lượng sản phẩm, kể cả kỹ thuật giết mổ và xử lý thịt.

     Để tăng năng suất và chất lượng thịt trâu, cần tiến hành vỗ béo trâu. Thời điểm vỗ béo trâu ở lứa tuổi còn non (từ 24 tháng tuổi) sẽ cho tỷ lệ xẻ thịt cao, chất lượng và độ mềm của thịt tốt, hiệu suất vỗ béo cũng cao hơn. Bởi vì trâu non có tốc độ lớn nhanh, bộ răng chắc khoẻ nên khả năng tiêu hoá và đồng hoá thức ăn tốt hơn, khả năng tích luỹ cũng cao hơn.

     Tuy nhiên, cũng có thể vỗ béo trâu già, những con không có khả năng sinh sản và làm việc. Loại trâu này thường gầy yếu, tỷ lệ thịt xẻ thấp và chất lượng thịt không cao. Vỗ béo loại trâu này để nhằm tăng 15 – 20% khối lượng cơ thể. Phương thức chăn nuôi chủ yếu là chăn thả trên đồng bãi, kết hợp ăn cỏ, rơm và thức ăn tinh tại chuồng.

     Đối với các tỉnh phía Bắc, vỗ béo trâu vào mùa thu là tốt nhất vì lúc này lượng cỏ phong phú, thời tiết mát mẻ. Đối với các tỉnh phía Nam, có thể vỗ béo trâu quanh năm, nhưng vỗ béo vào mùa mưa từ tháng 5 – 10 là kinh tế nhất.

     Thời gian vỗ béo thường là 3 tháng.

    – Tháng thứ nhất: tiến hành dọn vệ sinh chuồng trại, tẩy giun sán cho trâu, cho ăn đủ rơm, cỏ. Đối với những con gầy yếu, cho ăn thêm những loại thức ăn giàu đạm để nhanh chóng phục hồi cơ thể, tạo đà cho những tháng tiếp theo.

    – Tháng thứ 2: chăn thả gần, cho ăn cỏ thoả mãn, tăng lượng thức ăn tinh, đảm bảo đủ nước uống.

    – Tháng thứ 3: cho trâu ăn loại thức ăn giàu bột đường, chăn thả gần chuồng hoặc nhốt hoàn toàn để hạn chế tiêu hao năng lượng và tăng tích luỹ mỡ.

     Trong điều kiện chăn thả ở nước ta có 2 phương thức vỗ béo thích hợp là:

    – Vỗ béo bằng chăn thả: chăn thả trâu trên bãi chăn 8 – 10 giờ/ngày để tận dụng cỏ tươi mà không tốn công thu cắt và vận chuyển. Ban đêm, bổ sung thức ăn tinh và muối ăn cho trâu. Cách vỗ béo này áp dụng cho những nơi có đồng bãi chăn thả rộng và năng suất cỏ tươi tương đối khá, bảo đảm cho trâu mỗi ngày thu lượm được 20 – 25 kg cỏ.

    – Vỗ béo bằng hình thức bán chăn thả: áp dụng cho những nơi ít bãi chăn (vùng đồng bằng, ven đô, khu công nghiệp). Trâu chỉ tận dụng được một phần hoặc một nửa khẩu phần thức ăn trên bãi chăn, phần còn lại phải bổ sung tại chuồng nuôi, trong đó lưu ý đến thức ăn tinh.