Đhị chr’hoong da ding k’coong Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi tơợ đanh t’nơơm quế lâng t’nơơn keo nắc dưr váih t’nơơm chr’nóh bha lâng, bhrợ đoọng ha đhanuôr Cor vêy đợ rau pay pa chô nhâm mâng. T’ruíh: Jưn jứah xay moon h’cơnh choom bhrợ cha bêl đâu, đhanuôr lâng pr’zớc chêếc n’năl chóh quế lâng keo âng manuýh Cor cóh Trà Bồng ớ.

Tơợ bêl t’nơơm quế Trà Bồng nắc vêy ta đoọng bha ar xay moon đh’nớc zazum Quế Trà Bồng- Tây Trà, pr’ắt tr’mông âng đhanuôr Cor, chr’hoong Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi nắc vêy ta ha dưr gít pa bhlâng. Bấc pr’loọng đong nắc ơy chóh bhrợ bhươn quế bhứah pa bhlâng, tước k’zệt r’bhâu t’nơơm. Đhanuôr Cor cóh đâu nắc pr’loọng đong hân đoo công vêy bhươn quế. Pr’loọng đong t’coóh Hồ Đình Thảo, đhanuôr Cor, cr’noon 1, chr’val Trà Sơn, chr’hoong Trà Bồng xoọc đâu chóh lấh 10 r’bhâu t’nơơm quế. T’coÓh Thảo xay moon, l’lăm ahay pr’loọng đong đoo nắc pr’loong đharứt, đươi vêy chóh bhrợ quế nắc vêy p’xoọng thu nhập pr’ắt tr’mông doọ dzợ lấh zr’nắh k’đháp:

Chóh t’nơơm quế buôn pa bhlâng. Tu chóh cóh ch’ngai c’lâng nắc công buôn ng’đơơng âng. Moon zazum, bêl ahay đhanuôr câl chiing, câl zợ nắc đươi tợơ t’nơơm quế, kinh tế bấc pa bhlâng. Câl muy p’nong t’rị nắc bil tước bơr pêê tạ quế. Nâu cơy bhrợ đong, câl xe nắc đươi zêng tợơ t’nơơm quế.

Đh’rứah lâng t’nơơn quế, t’nơơm keo nắc công dưr váih t’nơơm chr’nóh bha lâng t’bil ha ul pa xiêr đharứt đoọng ha đhanuôr Trà Bồng. L’lăm ahay, bêl cắh ơy vêy t’nơơm keo, pr’ắt tr’mông âng pr’loọng đoọng t’coóh Hồ Minh Thống, cr’noon Trung 2, chr’val Trà Sơn zr’nắh k’đháp pa bhlâng, nắc đhiệp n’năl đương g’nưm tợơ t’nơơm a rong, ha roo. Hân đhơ t’bhlâng bhrợ têng nắc pr’loọng đong đoo băn 3 cha nắc k’coon cha học zr’nắh k’đháp pa bhlâng. Bơơn lêy đợ rau chr’nắp âng t’nơơm keo, pr’loọng đong đoo nắc nhăn vặ p’xoọng k’tiếc crâng đoọng chóh lâng zư lêy t’nơơm keo. Xoọc đâu pr’loọng đong đoo vêy k’nặ 5 hecta t’nơơm keo tước ooy hân noo pay pa chô, đh’rứah lâng bh’rợ chóh a rong, băn c’roóc zập c’moo đoọng thu nhập tơợ 40 – 50 ức đồng. đươi vêy cơnh đêếc nắc bơơn chóh đong, băn k’coon cha học liêm crêê.

Moon zazum xoọc đâu acu lêy rau liêm choom âng t’nơơm keo chô đơơng ha vel đong bấc pa bhlâng. Đươi vêy t’nơơm keo nắc bơơn cây bấc rau pr’đươi. Bhrợ t’nơơm keo buôn pa bhlâng. Nâu cơy chóh tợơ 5, 6 tước ooy 7 r’bhâu t’nơơm nắc ng’bhrợ bhơi buôn pa bhlâng. Tu cơnh đếêc cắh muy pr’loọng đong cu nắc pazêng pr’loọng đhanuôr cóh đâu công chóh t’nơơm keo.

Pazêng c’moo đăn đâu, UBND chr’hoong Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi nắc ơy vêy bấc chính sách zúp zooi bhrợ pa dưr bh’rợ kinh tế crâng. Bh’rợ thi đua pa bhrợ, tr’câl tr’bhlêy ta béch nắc dử váih cóh prang chr’hoong, pa bhlâng nắc bh’rợ chóh t’nơơm keo lâng t’nơơm quế. Chính sách n’nâu k’đơơng bấc đhanuôr ting bhrợ, t’bhlâng t’bil ha ul đharứt, chrooi đoọng ooy bh’rợ pa dưr kinh tế  âng vel đong. T’coóh Đinh Văn Phong, Chủ tịch UBND chr’val Trà Sơn, chr’hoong Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi prá:

Ng’moon zazum t’nơơm quế cóh đâu nắc ơy vêy ta chóh tơợ đanh ặ. K’tiếc cóh Trà Sơn, Trà Bồng n’nâu liêm đoỌng ha t’nơơm quế chắt váih, tu cơnh đêếc ng’chóh t’nơơm quế nắc chắt váih liêm ơa bhlầng. Cóh pazêng c’moo ahay chr’nắp nắc bấc cơnh cóh thị trường, nắc cóh pazêng c’moo đăn đâu tơợ vêy đh’nớc nắc pr’ắt âng pr’loọng đong chóh bhrợ công z’zăng liêm choom, muy bơr pr’loong đong ơy choom t’bil lơi đharứt nắc công đươi tơợ t’nơơm quế.

Quế lâng keo nắc t’nơơm chr’nóh bha lâng pa dử kinh tế t’bil ha ul pa xiêr đharứt đoọng ha đhanuôr Cor cóh Trà Bồng, nắc c’lâng lướt t’mêê cóh bh’rợ pa dưr kinh tế bhươn crâng đhị vel đong. Hân đhơ cơnh đêếc, đhanuôr dzợ lum zr’nắh k’đháp cóh bh’rợ pa câl, chr’nắp cắh lấh nhâm mâng. Chr’hoong Trà Bồng xoọc bhrợ têng bấc bh’rợ đoọng bhlếh lơi rau zr’nắh k’đháp n’nâu, bhrợ đoọng ha đhanuôr yêm têêm bhrợ têng./.

Bà con người Cor Trà Bồng thoát nghèo từ cây quế, cây keo

Tại huyện miền núi Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi, từ lâu cây quế và cây keo đã trở thành những cây trồng chủ lực, giúp đồng bào Cor có nguồn thu nhập ổn định. TM: Cùng nhau bàn cách làm ăn hôm nay, mời bà con và các bạn tìm hiểu về mô hình trồng quế và keo của   người Cor ở Trà Bồng nhé.

Từ khi cây quế Trà Bồng chính thức được cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tập thể “Quế Trà Bồng - Tây Trà”, cuộc sống của đồng bào Cor ở huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi được cải thiện rõ rệt. Nhiều hộ gia đình mạnh dạn đầu tư trồng quế quy mô lớn đến cả chục ngàn cây Đồng bào Cor nơi đây hầu như nhà nào cũng có vườn quế. Gia đình ông Hồ Đình Thảo, người dân tộc Cor, thôn 1, xã Trà Sơn, huyện Trà Bồng hiện trồng hơn 10.000 nghìn cây quế. Ông Thảo cho biết, trước đây gia đình ông thuộc diện nghèo, nhờ trồng quế mà có thêm thu nhập, cuộc sống đỡ vất vả hơn:  

“Trồng quế nó dễ trồng. Bởi vì trồng quế ở xa đường nó vẫn vận chuyển được. Nói chung, ngày xưa bà con mua chiêng, ché toàn từ cây quê hết, nó rất là kinh tế. Mua một con trâu thì hết bao nhiêu tạ quế. Bữa nay thì làm nhà, mua xe vẫn là nhờ cây quế hết đấy.”

Cùng với cây quế, cây keo cũng đã trở thành loại cây chủ lực xóa đói giảm nghèo cho người dân Trà Bồng. Trước đây, khi chưa có cây keo, cuộc sống của gia đình ông Hồ Minh Thống, thôn Trung 2 xã Trà Sơn rất khó khăn, chỉ biết trông chờ vào nguồn thu nhập từ  cây mì và cây lúa. Dù đã cố gắng làm ăn nhưng gia đình ông nuôi  3 con ăn học rất chật vật. Thấy được hiệu quả của trồng keo nguyên liệu, gia đình ông đã thuê thêm đất rừng để trồng và chăm sóc. Hiện tại, gia đình ông có gần 5 ha cây keo đang đến kỳ thu hoạch, kết hợp với trồng mì, nuôi bò mỗi năm cho thu nhập từ 40 đến 50 triệu. Nhờ đó mà ông đã có thể xây nhà, nuôi các con ăn học đàng hoàng:

(Nói chung hiện nay mình thấy hiệu quả cây keo mang lại cho địa phương rất là cao. Nói chung từ cây keo mới mau sắm cái này cái kia. Cây keo làm rất là khỏe. Bây giờ trồng cỡ 5 đến 6 hay 7 ngàn cây, làm cỏ rất nhẹ nhàng. Cho nên không những gia đình tôi mà cả bà con ai cũng hưởng ứng trồng keo.)

Những năm gần đây, UBND huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi đã có nhiều chính sách khuyến khích, hỗ trợ đầu tư phát triển sản xuất kinh tế vườn rừng. Phong trào thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi phát triển rộng khắp trên địa bàn huyện, nhất là phong trào trồng cây keo và quế. Chính sách này thu hút được nhiều nông dân tham gia vươn lên xóa đói giảm nghèo, góp phần tăng trưởng kinh tế của địa phương. Ông Đinh Văn Phong, Chủ tịch UBND xã Trà Sơn, huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi cho biết:

“Nói chung cây quế ở đây là cây quế truyền thống rồi. Nhìn chung đối với đất thổ nhưỡng ở Trà Sơn, Trà Bồng này thích hợp với cây quế, nên trồng cây quế rất phát triển. Những năm trước đây nó trôi nổi theo thị trường, nhưng những năm gần đây từ ngày có thương hiệu nhìn chung đời sống của nhân dân bà con trồng quế được cải thiện, một số gia đình thoát được nghèo cũng là nhờ cây quế.”

Quế và Keo hiện là hai cây chủ lực phát triển kinh tế để xóa đói giảm nghèo cho bà con người Cor ở Trà Bồng, là hướng đi mới trong việc phát triển kinh tế vườn rừng tại địa phương. Tuy vậy, bà con vẫn gặp khó khăn ở khâu tiêu thụ, giá cả bấp bênh. Huyện Trà Bồng đang thực hiện nhiều giải pháp gỡ khó cho vấn đề này, giúp bà con yên tâm sản xuất/.