Mắc ca nắc rau t’nơơm chr’nóh pay cr’liêng vêy bấc dinh dương, vêy ta đươi đoọng bhrợ têng zr’ma đoọng ha pazêng rau bánh, cắh cậ pa điing lâng úh đoọng đoọng cha… c’moo 2014, ngành nông nghiệp chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ơy chóh bhrợ lêy t’nơơm mắc ca lâng t’nơơm prí mốc cóh 7 chr’val cóh đêếc vêy chr’val Trà Mai. Cóh tr’nơớp đoọng lêy mắc ca dưr váih nhâm mâng. Ha dang liêm buôn, nâu đoo nắc t’nơơm chr’nóh chô đơơng rau liêm choom ooy kinh tế bấc pa bhlâng đoọng ha đhanuôr cóh vel đông.

Mắc ca nắc t’nơơm chr’nóh câl chô đơơng tơợ k’tiếc k’ruung n’lơơng, nắc ơy vêy đhanuôr Tây Nguyên chóh tơợ bấc c’moo n’nâu. T’nơơm mắc ca chắt váih liêm cóh zr’lụ pleng k’tiêc ch’ngaách, boo lâng xơớt goóh, dưr váih liêm cóh nhiệt độ tơợ 12 – 32 độ C, đợ đác boo cóh zập c’moo tơợ 12 r’bhâu – 250 r’bhâu mm, đhăm k’tiếc dal tơợ 300 – 1200m, k’tiếc têết, bazan, vêy gâm ngút lâng nắc choom chóh đh’rứah lâng cà phê, prị… Mắc ca chóh tơợ 5- 7 c’moo nắc vêy choom thu hoặch.

Lâng đhăm k’tiếc Nam Trà My, đhr’năng k’tiếc, pleng cóh đâu nắc k’nặ mr’cơnh lâng zr’lụ Tây Nguyên. N’jứah bhrợ n’jứah ch’mêết lêy, ngành nông nghiệp Nam Trà My lêy pay muy chr’val nắc muy pr’loọng đông đoọng chóh bhrợ lêy.

A moó Nguyễn Thị Nhung – cán bộ Phòng NN lâng pa dưr pa xớc bhươl cr’noon chr’hoong Nam Trà My prá:

C’moo 2014 Phòng NN ơy xay moon ooy UBND chr’hoong bhr têng lêy bh’rợ chóh t’nơơm mắc ca đh’rứah lâng t’nơơm prị, nâu đoo nắc bh’rợ tr’nơớp lâng nâu đoo nắc t’nơơm chr’nóh tơợ k’tiếc k’ruung n’lơơng, tu cơnh đêếc đhị rau p’too moon âng chr’hoong nắc zúp zooi 7 pr’loọng đông ma mơ lâng 7 hecta lâng azi pazum đh’rứah lâng công ty Vinamaca chóh bhrợ lêy, câl m’ma tơợ công ty n’nắc lâng công ty gr’hoót moon nắc pay câl lâng pa choom bh’rợ chóh bhrợ đoọng ha đhanuôr.

Ting bhrợ têng bh’rợ n’nâu, đhanuôr vêy ta pa choom ooy kỹ thuật lâng bhrợ m’ma. Muy pr’loọng đông vêy ta cher đoọng 320 t’nơơm mắc ca m’ma lâng vêy ta cher đoọng zên bhrợ têng bhơi cóh 4 c’moo. Lấh n’nắc, vêy ta zúp zooi p’xoọng ooy m’ma prị mốc đoọng chóh đh’rứah, pay ếp băn danh, vêy thu nhập bêl ng’đương t’nơơm mắc ca tước ooy hân noo pay pa chô. Ng’moon zazum, chóh bhrợ lêy t’nơơm mắc ca, đhanuôr nắc đhiệp đớc đoọng công, zư lêy.

T’nơơm mắc ca cắh mặ chắt váih cóh zr’lụ vêy nhiệt độ lấh 35 độ C, chóh cóh zr’lụ dal pleng k’tiếc ch’ngaách liêm, cóh cr’chăl váih pô nắc nhiệt độ nhâm mâng tơợ 18 – 20 độ C, bhlưa hân luung chóh tơợ 3 – 4 mét, bhlưa âng t’nơơm nắc 7 mét, bhrợ bhơi lâng bón phân hữu cơ. Ha dang bhrợ têng crêê cơnh bh’rợ pa choom âng cán bộ kỹ thuật nắc bh’rợ zư lêy t’nơơm mắc ca doọ lấh zr’nắh k’đháp. A moó Trần Thị Beo đhanuôr chóh t’nơơm mắc ca cóh chr’val Trà Mai prá:

Bón phân nắc ng’bón phân hữu cơ, bh’rợ zâl t’bil lơi bh’ruy nắc cóh hân noo p’răng nắc vêy ng’năl vêy bh’ruy cắh, ha dang vêy bh’ruy nắc câl z’nươu lêệng c’chêết bh’ruy, hân noo cha cêết nắc ng’bhrợ bhơi, đoọng doọ bấc bhơi, đoọng t’nơơm chr’nóh đơớh chắt váih, ha dang cóh hân noo p’răng mơ muy c’xêê bhrợ bhơi muy chu.

Lâng rau chr’nắp ooy dinh dưỡng lâng ooy kinh tế mắc ca xoọc nắc t’nơơm chr’nóh vêy bấc ngai kiêng chóh lâng vêy ta đương rơơm nắc t’nơơm chr’nóh chrooi đoọng t’bil ha ul pa xiêr đharứt đoọng ha đhanuôr. Hân đhơ cơnh đêếc, rau t’nơơm chr’nóh n’nâu nắc cắh vêy zr’lụ hân đoo công choom chóh, tu cơnh đêếc chính quyền cắh ơy pân đoọng chóh bhrợ t’bấc, nắc đhiệp chóh bhrợ lêy cóh 7 pr’loọng đông lâng zúp zooi pazêng zên bhrợ têng ha đhanuôr, đhanuôr nắc đhiệp vêy k’tiếc lâng đương zư lêy, a noo Nguyễn Văn Nhân phó Chủ tịch chr’val Trà Mai prá:

T’nơơm mắc ca nắc t’nơơm tr’nơớp âng chr’hoong Nam Trà My vêy ta chóh bhrợ lêy, chóh nắc đớp k’đháp m’bứi, azi đoọng chóh bhrợ cóh muy pr’loọng đông đoọng đương ch’mêết lêy đhr’năng chắt váih nắc cơnh ooy. Lâng cóh xoọc đâu nắc ting cơnh xay moon, công cơnh cóh bh’rợ ch’mêết nắc t’nơơm chr’nóh n’nâu dưr váih liêm, răng mơ 10 t’nơơm, ha mơ dzợ nắc chắt váih liêm.

Cóh Việt Nam, t’nơơm mắc ca vêy ta chóh bhrợ l’lăm nắc đhị Tây Bắc tơợ c’moo 2002. Xang 10 c’moo chóh bhrợ lêy, rau bơơn pay pa chô nắc pazêng t’nơơm lứch vêy p’lêê, đhr’nặng chắt váih tước 98%. Đhị apêê tỉnh Tây Nguyên, đhăm mắc ca cóh xoọc đâu nắc tước k’r’bhâu hécta. Đợ zên bơơn pay pa chô m’bứi bhlâng cóh zập c’moo 1 hecta cà phê k’dâng 156 ức đồng, đhị đêếc cậ t’nơơm mắc ca tước 540 ức đồng; zên lãi muy c’moo xay moon đớc âng t’nơơm cà phê tơợ 75-86 ức đồng cóh muy hecta, nắc t’nơơm mắc ca vêy zên lãi tơợ 510 – 520 ức đồng; đhị đêếc t’nơơm cà phê vêy đợ c’moo bơơn pay pa chô k’dâng 20 c’moo nắc t’nơơm mắc ca tước 60 c’moo… cr’noọ ooy bh’rợ đươi dua cr’liêng mắc ca cóh bha lang k’tiếc bấc lấh mơ lâng t’nơơm cà phê, chr’nắp bhlâng nắc bh’rợ bhrợ têng bấc cơnh lâng đươi dua; công đhị bấc thị trường ga mắc công cắh zập ting cơnh cr’noọ đươi dua lâng nâu đoo nắc đợ hàng chr’nóh chr’bêết chr’nắp dal bhlâng cóh thị trường bha lang k’tiếc cóh xoọc đâu.

Hân đhơ xoọc ắt cóh cr’chăl chóh bhrợ lêy lâng ơy vêy đợ rau liêm choom, chính quyền lâng ngành nông nghiệp chr’hoong Nam Trà My xoọc t’bhlâng pa chắp ch’mêết lêy lâng xay moon zr’lụ pa câl, nhâm mâng đoọng đhanuôr yêm têêm bhrợ têng t’nơơm mắc ca nhâm mâng. Bhrợ têng choom cơnh đêếc, đhanuôr nắc vêy c’lâng xa nay bh’rợ t’mêê cóh bh’rợ t’bil ha ul pa xiêr đharứt./.