Coh đhr’nong pợ đhị tang đong coh cr’noon Trà Canh A2, chr’val Thuận Hoà, xa nul cưa, xa nul bào n’loong năc xul da dzoong zập t’ngay. Coh zr’lụ n’năc, vêy ađoo p’conh lâh 30 c’moo t’bhlâng coóch boóc cha năm tơợ ga măc tươc k’tứi đoọng bhrợ t’vaih đợ ghe Ngo k’tứi bhlâng - ađoo n’năc năc anoo Kim Hưng. Prá xay ooy bh’rợ bhrợ ghe Ngo mô hình, anoo Hưng xay moon cơnh đâu: “Acu t’bhlâng bhrợ h’cơnh choom năc ngoọ cơnh la lua, pr’đhang la liêm. Đoo bêl bhrợ năc t’bhlâng pa chăp ch’mêệt lêy, bhr’lậ h’cơnh choom năc pazêng bêệ ghe Ngo âng đay bhrợ t’vaih crêê cơnh cr’noọ. Coh tr’nơơp acu bhrợ năc đoong cha ơh, apêê đhi noo coh bhươl cr’noon moon bhrợ đoọng ha đay năc acu bhrợ, bâc bhlâng năc đơc pa chăm coh đong, ha dzợ căh ơy k’noọ ooy bh’rợ pa câl. Xang bêl p’căh coh facebook năc vêy bâc ngai ta đang moon acu bhrợ”.

Anoo Hưng n’niên lâng pậ banh coh chr’val Tân Hưng, chr’hoong Long Phú, tỉnh Sóc Trăng (ty ahay), nâu cơy năc chr’val Tân Thạnh, thành phố Cần Thơ. Xang bêl pay k’điêl, anoo tươc ăt mamông coh chr’val Thuận Hoà tươc nâu cơy.

Công cơnh bâc p’niên k’tứi n’lơơng, bêl dzợ k’tứi anoo Hưng kiêng pa bhlâng ghe Ngo. Đoo bêl tươc hân noo bhiệc bhan tr’thi đuối ghe Ngo, anoo kiêng bhlâng lêy pazêng c’bhuh tr’thi đuối. Rau bhui har bêl zập ngai đương lêy lâng pazêng bêệ ghe ngoo da dal, vêy ta pa chăm liêm pa bhlâng đh’rưah lâng xa nul g’rooh âng zập ngai năc bhrợ ha noo căh choom ha vil. Rau chăp kiêng n’năc ơy bhrợ ha noo pa choom bhrợ ghe Ngo mô hình tơợ k’conh đay, pa bhươp, xang n’năc ma chêêc đợ c’nặt n’loong đoọng chô coóch boọc. Hân coh tr’nơơp dzợ căh lâh choom, năc anoo bhui har pa bhlâng tu năc đoo năc c’rơ lâng rau chăp kiêng âng đay: “Coh tr’nơơp tơơp bhrợ công zr’năh k’đhap tu căh ơy vêy kinh nghiệm, pa bhlâng năc achăc âng ghe Ngo căh ơy cơnh cr’noọ. Tu cơnh đêêc năc acu t’bhlâng bhr’lậ pa liêm, xang muy cr’chăl công bơơn bhrợ muy bêệ ghe Ngo la liêm”.

M’mơ ng’bhrợ m’mơ ng’chăp kiêng, pazêng bêệ ghe Ngo mô hình âng anoo Hưng bhrợ xoọc đâu ng’lêy công m’cơnh lâng ghe Ngo la lua. Đoọng bhrợ liêm choom muy bêệ ghe Ngo mô hình, anoo Hưng năc bâc bhlâng bh’rợ, tơợ bêl lêy pay n’loong, xrặ pr’đhang ghe, cooch boóc, pa chăm, sơn phết. Vêy đợ ghe Ngo anoo dzợ bhrợ toong r’beh, toong ng’đuối. Pazêng rau bh’rợ cơnh mắt ghe, n’căr bh’dưa, cha năm Khmer… zêng vêy anoo bhrợ ghít bhlâng.

Lâng tr’pang têy ta béch, zập ghe Ngo mô hình vêy anoo Hưng bhrợ liêm xang tơợ 4 - 5 t’ngay, lâng bâc cơnh ga măc k’tứi la lay cơnh. Xoọc đâu, ghe Ngo mô hình bâc bhlâng vêy anoo Hưng bhrợ năc dal tơợ 1 mét tước 2 mét. “Kiêng bhrợ vaih cơnh ghe Ngo la lua, pa bhlâng năc bh’rợ pa chăm. Rau k’đhap bhlâng năc xrặ l’lăm, bhrợ h’cơnh ooy cha năm năc crêê cơnh. Xang bêl crêê cơnh năc vêy choom ng’bhrợ”.

Pazêng bêệ ghe Ngo mô hình âng anoo Kim Hưng xoọc đâu năc dưr vaih pr’đươi cha năm, pr’hêl c’kir vêy bâc ngai kiêng. Bâc ngai câl chô đơơng năc đoọng tr’thi đoong ghe xó coh đêêc dưr vaih muy bh’rợ thể thao bhui har coh bhươl cr’noon.

Muy bêệ ghe Ngo mô hình dưr vaih năc rau chr’năp văn hoá Khmer, xay truih ooy t’ngay bhiệc bhan Ok Om Bok, ooy xa nul ch’gâr, xa nul còi dưr vaih r’rộ r’răm coh k’ruung. Chr’năp bhlâng, rau chăp kiêng bhrợ ghe Ngo mô hình âng anoo Hưng công pa dưr cr’noọ chăp kiêng ha bâc apêê pr’zớc coh vel đong.

Tơợ tr’pang têy ta béch, đh’rưah lâng bh’rợ pa chăm ghít bhlâng pazêng rau cha năm coh ghe Ngo mô hình, coh cr’chăl ahay, anoo Hưng năc vêy muy bơr chùa n’năl tươc lâng k’dua lướt xrặ cha năm, pa chăm đoọng ha ghe Ngo la lua đoọng ting pâh tr’thi đuối coh bhiệc bhan.

Anoo Hưng prá xay, c’la anoo rơơm kiêng năc bơơn zư đớc rau chăp kiêng, bhrợ t’vaih bâc ghe Ngo mô hình, ting n’năc pa dưr rau liêm choom coh bh’rợ xrặ cha năm, căh muy coh ghe Ngo ting n’năc dzợ coh pazêng công trình, đong xang coh chùa Phật giáo Nam tông Khmer n’lơơng dzợ: “Coh cr’chăl ha y acu rơơm kiêng năc bơơn pa choom p’xoọng đợ cha năm, pa bhlâng năc xrặ coh chánh điện căh cậ sala âng đong chùa. Acu kiêng bhrợ coh zr’lụ t’mêê đoọng pa dưr rau liêm choom âng bh’rợ tr’nêng”.

Tơợ pazêng t’clăh n’loong, tơợ tr’pang têy ta béch pa bhlâng lâng rau chăp kiêng căh dzợ cơnh, anoo Kim Hưng coh chr’val Thuận Hoà, thành phố Cần Thơ ơy t’vaih rau chr’năp ooy pazêng bêệ ghe Ngo mô hình la liêm ngoọ cơnh la lua. Anoo căh muy zư đớc muy ha đay ting n’năc năc ting zư lêy, pa dưr rau chr’năp pr’hay văn hoá âng đhanuôr Khmer tước ooy zập ngai./.

ANH KIM HƯNG – NGƯỜI GIỮ HỒN GHE NGO MÔ HÌNH

Tại xã Thuận Hoà, thành phố Cần Thơ có một người đàn ông đặc biệt, đó là anh Kim Hưng, với niềm đam mê từ thuở ấu thơ, đã làm ra những chiếc ghe ngo mô hình tinh xảo như thật.

Trong một căn chòi nhỏ trước nhà ở ấp Trà Canh A2, xã Thuận Hoà, tiếng cưa, tiếng bào gỗ vang lên đều đặn mỗi ngày. Giữa không gian ấy, dáng người đàn ông đã ngoài 30 luôn tập trung từng đường nét, từng chi tiết nhỏ nhặt để tạo nên những chiếc ghe Ngo thu nhỏ – đó là anh Kim Hưng. Nói về cơ duyên làm ghe Ngo mô hình, anh Hưng cho biết: “Mình cố gắng làm cho thật giống, hình dáng phải đẹp. Mỗi lần làm là mỗi lần nghiên cứu, điều chỉnh sao cho chiếc ghe Ngo mình làm ra phải ưng ý nhất. Ban đầu thì tôi chỉ làm ghe Ngo để chơi thôi, anh em trong xóm kêu làm giúp thì mình làm, chủ yếu để trưng bày trong nhà, chứ chưa nghĩ đến chuyện làm để bán cho mọi người đâu. Sau khi đăng trên Facebook thì mọi người quan tâm và có gửi ý đặt mình làm”.

Anh Hưng sinh ra ở xã Tân Hưng, huyện Long Phú, tỉnh Sóc Trăng (cũ), nay là xã Tân Thạnh, thành phố Cần Thơ. Sau khi lập gia đình, anh chuyển đến sinh sống tại xã Thuận Hoà cho đến nay.

Cũng giống như bao đứa trẻ khác, khi còn nhỏ anh Hưng rất đam mê ghe Ngo. Mỗi lần đến lễ hội đua ghe, anh say mê xem các đội đua tranh tài. Không khí tưng bừng với những chiếc ghe dài, hoa văn rực rỡ cùng tiếng hò reo náo nhiệt của mọi người luôn in đậm trong tâm trí anh. Niềm đam mê ấy đã thôi thúc anh học cách làm ghe Ngo mô hình từ cha, ông, rồi tự mày mò tìm những khúc gỗ phù hợp để đục đẽo. Dù ban đầu còn vụng về, nhưng anh rất vui vì đó là công sức và niềm thoả mãn đam mê của mình. “Ban đầu làm cũng rất là khó khăn vì chưa có kinh nghiệm, nhất là hình dáng của ghe Ngo chưa được ưng ý. Vậy nên mình cứ điều chỉnh kích thước, sau một thời gian cũng đã làm ra ghe Ngo đẹp”.

Càng làm càng thấy thích thú, những chiếc ghe Ngo mô hình do anh Hưng làm giờ đây nhìn chẳng khác nào ghe Ngo thật. Để hoàn thành một chiếc ghe Ngo mô hình, anh Hưng phải trải qua nhiều công đoạn, từ chọn gỗ, vẽ dáng ghe, đục đẽo, vẽ hoa văn, sơn phết. Có những ghe Ngo anh còn làm cả cần câu, mái chèo. Từng đường nét, hoạ tiết như mắt ghe, vảy rồng, hoa văn Khmer… đều được anh tỉ mỉ chăm chút.

Với bàn tay khéo léo, mỗi chiếc ghe Ngo mô hình được anh Hưng hoàn thành trong 4 – 5 ngày, với nhiều kích cỡ khác nhau. Hiện nay, ghe Ngo mô hình phổ biến nhất anh Hưng làm có chiều dài từ 1 mét đến 2 mét. “Muốn làm cho giống ghe Ngo thật, nhất là hoa văn. Phần khó nhất thì mình phác hoạ trước, làm sao cho kích thước hoa văn hợp lý. Sau khi ưng ý rồi thì mới lên màu”.

Những chiếc ghe Ngo mô hình của anh Kim Hưng giờ đây dần trở thành vật trưng bày, món quà lưu niệm được nhiều người yêu thích. Nhiều người còn mua về để đua với nhau và biến thành một hoạt động thể thao cộng đồng tại phum sóc.

Mỗi sản phẩm ghe Ngo mô hình là một “mảnh hồn” văn hoá Khmer, gợi nhắc về những ngày hội Ok Om Bok, về tiếng trống, tiếng còi thúc ghe dồn dập trên sông. Đặc biệt, niềm đam mê làm ghe Ngo mô hình của anh Hưng cũng đã truyền cảm hứng cho nhiều bạn trẻ trong vùng.

Từ đôi bàn tay khéo léo, cùng sự tỉ mỉ trong hoa văn đặc sắc trên chiếc ghe Ngo mô hình, thời gian qua, anh Hưng được một số ngôi chùa biết đến và mời đi vẽ hoa văn, trang trí cho ghe Ngo thật để tham gia tranh tài tại lễ hội.

Anh Hưng chia sẻ, bản thân anh mong được giữ lửa đam mê, làm ra nhiều chiếc ghe Ngo mô hình hơn nữa, đồng thời nâng cao tay nghề vẽ hoa văn, không chỉ trên chiếc ghe Ngo mà còn ở các công trình, kiến trúc trong ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer khác nữa: “Thời gian tới tôi mong muốn được học thêm vẽ, nhất là vẽ trên chánh điện hay sala của ngôi chùa. Tôi muốn thử môi trường mới để nâng cao tay nghề”.

Từ những mảnh gỗ đơn sơ, qua bàn tay khéo léo và niềm đam mê cháy bỏng, anh Kim Hưng ở xã Thuận Hoà, thành phố Cần Thơ đã thổi hồn vào những chiếc ghe Ngo mô hình sống động như thật. Anh không chỉ giữ cho riêng mình ký ức tuổi thơ, mà còn góp phần gìn giữ, lan toả giá trị văn hoá của đồng bào Khmer đến với cộng đồng./.