Lâng đhanuôr acoon coh K’Ho coh tỉnh Lâm Đồng, bài chiing bhui har - Chiing Bor vêy ta kiêng đương xơợng bhlâng. Bêl bài chiing chi ơh pa xưl năc bêl đoọng đhanuôr coh vêêl đông tr’lưm, ặt pa zưm đh’rưah liêm pr’hay, bhrợ p’căh râu đoàn kết đh’rưah liêm coh pr’loọng đông lâng vêêl bhươl.

Ha dang vêy g’luh chô lưm lêy zâp vêêl đông manưih K’Ho, ta mooi năc vêy bơơn c’la đông lêy chăp hơnh deh lâng bài chiing Bor - bhrợ p’căh râu bhui har yêm loom vêy ta mooi pâh ặt. T’cooh Liêng Hót Ha Kliêng (acoon coh K’Ho) coh vêêl Srê Đăng, chr’val Tân Hội, tỉnh Lâm Đồng đoọng năl: bêl ahay, chiing Bor buôn chi ơh p’căh bêl vêy râu bhiệc bhan bhui har coh đông căh cậ coh vêêl bhươl. Cơnh zâp bêl xay xơ, hơnh deh ta mooi căh cậ moot đông t’mêê, hơnh deh mưy hân noo bơơn bhrợ bâc... Xa nay âng chiing Bor bhrợ ha hêê ting xơợng mr’hal, r’rơơm lâh mơ: “Bêl bơơn bâc ha roo a’bhoo chô ooy đông năc lêy bhui har hơnh deh, lêy đơơng chiing Bor n’toong chi ơh, bhrợ bhiệc bhan hơnh deh vêy bơơn bhrợ đoọng p’căh đoọng ha đhanuôr coh vêêl đông. Ting tr’pác đh’rưah lâng vêêl đông đh’rưah lâng cr’noọ cr’niêng mưy hân noo t’mêê vêy bâc c’rơ tr’mung lâng bơơn bâc ha roo chô ooy đâu, năc đoo j’niêng bh’rợ liêm pr’hay âng acoon coh K’Ho zi”.

Nghệ nhân Ka Să Ha Sang, coh vêêl Dà Blah, chr’val Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng đoọng năl: Đợ chiing âng manưih K’Ho pa zêng vêy 6 bêệ, bhrợ p’căh đoọng ha pr’loọng đông 6 cha nặc, pa zêng k’căn k’conh lâng 4 p’nong k’coon. Vêy pr’đợc pa zêng cơnh: Chiing Me, Chiing Rơnoai, Chiing Ndơn, Chiing Mboăt, Chiing Blah lâng Chiing Cồng.

Bài chiing Bor bêl n’toong lêy zâp 6 bêệ. Manưih n’toong pa zêng mơ 3 pân jưih - 3 pân đil căh cậ 6 pân jưih - 6 pân đil. Nghệ nhân Ka Să Ha Sang moon ghit, ha dang căh vêy mưy ooy 6 bêệ nâu năc chi ơh căh liêm choom chiing Bor - chiing âng râu mr’hal, đoàn kết: “Zâp ngai zêng lêy chô mưy ooy, đh’rưah tr’zooi, đoàn kết tr’cơnh mưy loom. Ha dang cơnh chiing nâu, vêy 6 bêệ ha dợ kiêng chi ơh bài chiing Bor năc lêy zâp 6 bêệ, tu ha dang pac mưy đăh 3 bêệ năc căh choom chi ơh chiing Bor, căh choom bhrợ crêê cơnh bài chiing bhui har - râu đoàn kết, nâu đoo ta moon mr’đoo tơơm riah, mưy vêêl bhươl, mưy k’tiêc k’ruung”.

Bêl chi ơh bài chiing Bor, chiing a’conh chiing a’căn năc lêy tơợp chi ơh lăm, xang nặc r’dợ tươc apêê chiing acoon ting tr’pưn. Xa nưl chiing ting xưl k’rơ tr’xin r’dợ ting đâh a’năm, bhrợ p’căh râu bhui har ooy cr’noọ bh’rợ âng zâp ngai. Mưy bài chiing bhui har năc lêy vêy zâp 6 bêệ, căh choom chi ơh bhui har ha dang pac lalay chiing a’conh chiing a’căn căh cậ chiing a’coon. Nghệ nhân Kơ Să Ha Sang đoọng năl cớ, râu chr’năp lâh mơ âng bài chiing Bor năc doọ vêy râu tr’pac lalay, lêy đoàn kết lâng chăp nhêr đh’rưah tr’zooi, tơợ pr’loọng đông tươc vêêl bhươl lâng k’tiêc k’ruung: “Râu chr’năp âng bài chiing Bor nâu năc coh pr’loọng đông căh cậ coh vêêl bhươl vêy manưih piing manưih dưp, vêy manưih t’coo manưih p’niên, zêng tr’cơnh mưy cr’noọ bh’rợ... năc vêy vaih bơơn mưy k’tiêc k’ruung Việt Nam hêê”.

Lâng râu chr’năp cơnh đâu, đợ t’ngay nâu đhị zâp vêêl đông acoon coh K’Ho, tỉnh Lâm Đồng, xa nưl chiing Bor xoọc chr’va xưl, đh’rưah pa zưm râu bhui har lâng zâp acoon coh đhi noo đhị zâp prang k’tiêc k’ruung ta lưm hơnh deh t’ngay bhiệc bhan ga măc chr’năp âng k’tiêc k’ruung./.

CHIÊNG BOR - THANH ÂM CỦA TÌNH ĐOÀN KẾT

Chiêng là nhạc cụ không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Tây Nguyên. Với bà con dân tộc K’Ho ở tỉnh Lâm Đồng, bài chiêng vui - Chiêng Bor – được mong chờ nghe nhiều nhất. Khi bài chiêng tấu lên là dịp để bà con buôn làng gặp gỡ, gắn kết tình cảm giữa người và người, thể hiện sự đoàn kết thống nhất trong gia đình và cộng đồng.

Nếu có dịp ghé thăm các buôn làng K’Ho, du khách sẽ được gia chủ trân trọng tiếp đón bằng bài chiêng Bor - thể hiện sự vui mừng khi có khách qúy. Ông Liêng Hót Ha Kliêng (dân tộc K’Ho Cil) ở thôn Srê Đăng, xã Tân Hội, tỉnh Lâm Đồng cho biết: trước đây, chiêng Bor thường vang lên khi có sự kiện vui trong gia đình hoặc buôn làng. Đó là vào các dịp cưới hỏi, đón khách qúi, hoặc làm lễ vào nhà mới hay mừng được mùa... Âm thanh chiêng Bor làm con người thêm phấn chấn, hy vọng: “Khi mình thu được nhiều thóc luá mang về nhà thì mình phải vui mừng, phải mang chiêng Bor ra đánh, làm lễ mừng được muà để báo cho bà con buôn làng. Chia vui cùng buôn làng với mong muốn vụ muà mới có nhiều sức khỏe và sẽ mang nhiều hơn thóc luá về nhà, đó là phong tục rất đẹp và nhân văn của dân tộc K’Ho chúng tôi”.

Nghệ nhân Ka Să Ha Sang, ở thôn Dà Blah, xã Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng cho biết: Bộ chiêng của người K’Ho gồm có 6 chiếc, biểu tượng cho gia đình 6 người, gồm bố mẹ và 4 người con. Tên gọi từng chiếc là: Chiêng Me, Chiêng Rơnoai, Chiêng Ndơn, Chiêng Mboăt, Chiêng Blah và Chiêng Cồng.

Bài chiêng Bor khi đánh phải đủ 6 chiếc. Người đánh chiêng thì có thể linh động (3 nam - 3 nữ, hoặc 6 nam, 6 nữ). Nghệ nhân Ka Să Ha Sang nêu rõ, nếu thiếu đi một trong 6 chiếc thì sẽ không ra bài chiêng Bor – chiêng của tình thân, tình đoàn kết: “Tất cả cùng hướng về một phiá, cùng che chở đùm bọc lẫn nhau, đoàn kết thống nhất một lòng. Như chiêng này, có 6 chiếc mà muốn tấu bài chiêng Bor thì phải đủ 6 chiếc, vì nếu chia mỗi bên 3 chiếc thì không thể tấu được bài chiêng Bor, không ra được bài chiêng vui- sự đoàn kết, đó được gọi là cùng chung một nguồn cội, một quê hương, một Tổ quốc”.

 Khi tấu bài chiêng Bor, chiêng cha chiêng mẹ sẽ mở lời trước, rồi theo thứ tự các chiêng con sẽ lần lượt “thưa bố, thưa mẹ”... Tiếng chiêng vang to nhỏ theo thứ tự và nhanh dần, thể hiện sự vui mừng phấn khởi trong tâm hồn của mỗi người. Một bài chiêng vui bắt buộc phải đủ 6 chiếc, vì không thể vui nếu tách riêng từng chiếc chiêng mẹ chiêng cha hay chiêng con. Nghệ nhân Kơ Să Ha Sang cho biết thêm, ý nghĩa sau xa của bài chiêng Bor là không có sự chia rẽ, phải đoàn kết và yêu thương đùm bọc lẫn nhau, từ phạm vi gia đình, đến cộng đồng và đất nước: “Ý nghĩa của bài chiêng Bor này ở chỗ là trong gia đình hoặc trong cộng đồng có người trên người dưới, có người già người trẻ, tất cả cùng chung một hướng… thì mới có đất nước Việt Nam mình”.

Với ý nghĩa như vậy, những ngày này ở khắp buôn làng K’Ho, tỉnh Lâm Đồng, nhịp chiêng Bor đang vang vọng, cùng hoà chung niềm vui với các dân tộc anh em trên khắp đất nước dịp kỷ niệm ngày lễ lớn của đất nước./.