Bơr zêt c’moo ha nua, xa nul chiing công dzợ năc râu hâng hơnh lâng ma bhuy chr’năp coh zâp bêl bhiêc bhan, zâp bh’rợ chr’năp ga măc âng đha nuôr apêê acoon coh đhị Gia Lai

Bh’dzang moot c’moo học t’mêê, bh’rợ học âi trơ vâng n’đhang 17 cha năc âng c’bhuh chiing p’niên k’tứi vêêl Pleiku Roh, phường Pleiku công dzợ đơc cr’chăl đoọng pa choom đợ bài chiing. Nghệ nhân Siu Thưm, 42 c’moo công p’loon ra pă bhrợ xang bh’rợ đong đoọng tươc pa choom apêê p’niên k’tứi. Prang 18 c’moo bhrợ t’vaih lớp cha ơh chiing k’gooh dhị Pleiku Roh, t’cooh âi bơơn bhrợ pa dưr 3 c’bhuh chiing coh vêêl, đơc đoọng ha ruuh pr’conh ga rứa, đha dhâm c’mọor lâng p’niên k’tứi. Apêê c’bhuh chiing âng Pleiku Roh ta luôn pa căh măt tỉnh Gia Lai cha ơh pa căh đhị bâc bh’rợ xay truih văn hóa coh cr’loọng k’tiêc lâng k’tiêc k’ruung n’lơơng.

“Acu pa choom đọong ha pêê a đhi đoọng brương tr’nu apêê a đhi doó căh năl, căh choom cha ơh chiing goong. Acu p’zay p’too moon apêê a đhi, apêê acoon k’đhơợng bhrợ bh’rợ chiing goong, đoọng ha y chroo ha dang tỉnh vêy vêy bhrợ bhiêc bhan năc âi vêy c’bhuh choom ting pâh, bêl đêêc năc a đay muy ra văng ting pâh hơớ”.

Đhị phường Pleiku ch’ngai k’noọ 90 km, chr’val Tơ Tung - vêêl đong âng Anh hùng Núp năc muy coh bâc đhăm k’tiêc tr’haanh coh bh’rợ zư đơc đhr’niêng bh’rợ chiing goong. Zâp vêêl Bahnar coh đâu zêng vêy hăt bhlâng muy c’bhuh chiing, bhrợ pa dưr cớ chr’năp âng đhr’niêng bh’rợ vêêl bhươl. Râu choom hơnh deh năc xooc đâu, coh apêê pr’loọng đong, chiing công dzợ năc cr’van chr’năp, ăt ma mông lâng tô c’bhuh. Anoo Đinh Hdot coh vêêl S’tơr xooc vêy c’bhuh 13 bêệ chiing ty xay moon, chiing năc râu p’têêt lâng abhô dang, abhuy alụ, zư đơc chiing năc pa căh loom chăp hơnh lâng tô gộ lang ahay:

“Muy c’bhuh âng đoo năc vêy bâc bêệ pâ tứi la lay mơ, ting thước 5, thước 6, thước 7, thước 8, thước 9 năc ga măc bhlâng. Vêêl buôn vêy xay xơ, cha ha roo t’mêê buôn đươi dua chiing goong đoọng bhui har, tơơt mr’hal, cha ơh toong t’ngay ha dum”.

Đh’rưah lâng apêê vêêl Gia Lai zư đơc cr’van, t’cooh Lê Thanh Sơn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND chr’val Tơ Tung đọong năl: Bh’rợ zư dơc lâng pa dưr chr’năp đhr’niêng bh’rợ chiing goong bơơn xay moon năc bh’rợ bha lâng coh bh’rợ pa dưr du lịch vêêl bhươl đanh mâng âng vêêl đong. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ chr’val nhiệm kỳ 2025-2030 âi bhrợ pa ghit cr’noọ xa nay n’nâu lâng bâc c’lâng bh’rợ ghit t’lăng. Cr’chăl tươc, chr’val vêy tơơp dap lêy pa zêng chiing ty; bhrợ pa dưr cớ apêê bhiêc bhan ty chr’năp cơnh cha ha roo t’mêê, ca văr têêm ngăn… đoọng xa nul chiing năc ăt chr’va coh pr’ăt tr’mông vêêl ma nang; n’jưah k’đhơợng bhrợ bh’rợ a hay, n’jưah chroi đoọng râu liêm pr’hay t’đang t’pâh t’mooi:“Vêêl đong vêy ra văng bhrợ pa dưr t’ngay bhiêc bhan, t’ngay mr’hal âng đha nuôr; đh’rưah lâng n’năc năc bhrợ t’ngay mr’hal chiing goong, hội thi - n’jưah zư đơc, pa dưr c’leh liêm chr’năp, n’jưah k’đươi apêê trường, trung tâm vêy z’hai đoọng pa choom đoọng lơp n’toong chiing lâng k’đươi nghệ nhân tươc bhr’lâ pa liêm chiing”.

Prang tỉnh Gia Lai xooc dzợ k’noọ 5.000 c’bhuh chiing goong, 600 câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ p’têêt lâng chiing goong, k’rong k’rơ bhâu nghệ nhân, pân đil, đha đhâm c’mọor xa dơơr lâng học sinh đh’rưah ting k’đhơợng bhrợ, pa dưr k’kir. Tỉnh âi bhrợ bâc bh’rợ p’têêt bh’rợ zư đơc văn hóa chiing goong lâng pa dưr du lịch vêêl bhươl, cơnh apêê Festival Chiing goong, bh’rợ xa nay “Chiing goong x’ría tuần”, căh câ “liêm pr’hay đhr’niêng bh’rợ - zư đơc chiing goong” pa căh cớ bh’rợ vêêl bhươl Tây Nguyên moot zâp ra diu Chủ nhật, bhrợ t’vaih râu liêm pr’hay coh bh’nơơn du lịch văn hóa âng tỉnh.

Đh’rưah lâng n’năc, Gia Lai âi xră pa gluh Đề án zư đơc lâng pa dưr đhr’niêng bh’rợ chiing goong Tây Nguyên cr’chăl 2023-2025, k’rong ooy bh’rợ bhrợ pa dưr cớ apêê bhiêc bhan ty đanh, bhrợ t’bhưah lơp pa choom đoọng chiing goong ha pr’châc p’niên lâng bhrợ k’rơ xay truih, pa căh k’kir, năc đoọng đơơng âng đhr’niêng bh’rợ văn hóa chiing goong dưr vaih c’leh liêm la lay coh pa dưr du lịch âng Gia Lai, đh’rưah lâng zooi đha nuôr acoon côh vêy p’xoọng c’lâng bhrợ cha nhân mâng tơợ cr’van k’kir âng đay.

Pr’căn Lê Thị Thu Hương, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao lâng Du lịch tỉnh Gia Lai - đoọng năl, k’kir cr’van chiing goong vêy năc cớ bơơn tỉnh pa dưr lâh năc dzợ coh cr’chăl tươc:

“Tỉnh âi xră pa gluh đề án cr’chăl 2023-2025. Cr’chăl tươc, Sở năc t’bhlâng xay moon lâng UBND tỉnh xră pa gluh đề án cr’chăl 2026-2030. Zâp c’moo, Sở công xay moon lâng UBND tỉnh bhrợ apêê lớp pa choom đoọng chiing goong, bhrợ t’vaih lâng t’tun lâng ta luôn ch’mêêt lêy, xay moon lâng Bộ Văn hóa, Thể thao lâng Du lịch xay moon ch’ner Nghệ nhân Ưu tú ooy chiing goong”.

Coh pr’ăt tr’mông xooc đâu, đhị zr’lụ đha nuôr acoon coh Gia Lai, đợ xa nul chiing công dzợ chr’va coh pr’ăt tr’mông - năc đoo c’leh ha bh’rợ mâng nhâm zư đơc c’leh liêm âng đha nuôr apêê acoon coh Gia Lai. Cr’van k’kir n’năc xooc năc cớ bơơn đha nuôr lâng hệ thống chính trị vêêl đong p’zay bhrợ têng, băr dzang bhưah k’rơ./.

CỒNG CHIÊNG – DI SẢN QUÝ BÁU CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC  THIỂU SỐ GIA LAI                                                   

Năm nay đánh dấu 20 năm kể từ khi Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Hai thập kỷ qua, tiếng chiêng vẫn là niềm tự hào và thiêng liêng trong mỗi dịp lễ hội, mỗi sự kiện trọng đại của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Gia Lai

Bước vào năm học mới, việc học bận bịu nhưng 17 thành viên của đội chiêng nhí làng Pleiku Roh, phường Pleiku vẫn dành thời gian rèn tập những bài chiêng. Nghệ nhân Siu Thưm, 42 tuổi cũng tranh thủ thu xếp việc nhà để kèm cặp các bạn nhỏ. Suốt 18 năm mở lớp dạy chiêng miễn phí tại Pleiku Roh, ông đã gây dựng được 3 đội chiêng ở làng, dành cho lứa tuổi trung niên, thanh niên và thiếu nhi. Các đội chiêng của Pleiku Roh thường xuyên đại diện tỉnh Gia Lai biểu diễn tại nhiều sự kiện quảng bá văn hóa trong và ngoài nước.

 “Mình truyền dạy cho các em để sau này các em không mất gốc. Tôi cố gắng động viên các em, các cháu duy trì văn hóa cồng chiêng, để sau này nếu tỉnh có tổ chức lễ hội thì có đội sẵn; lúc đó mình tập luyện nhanh nhẹn để tham gia các lễ hội”.

Cách phường Pleiku gần 90 km, xã Tơ Tung – quê hương của Anh hùng Núp là một trong những vùng đất tiêu biểu trong công tác bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng. Mỗi làng Bahnar ở đây đều có ít nhất một đội chiêng, làm sống lại chiều sâu truyền thống trong các lễ thức của cộng đồng. Điều đáng quý là hiện nay, ở các gia đình, chiêng vẫn là tài sản quý, gắn bó với dòng tộc. Anh Đinh Hdot ở làng S’Tơr đang sở hữu bộ 13 chiếc chiêng cổ chia sẻ, chiêng là cầu nối tâm linh, gìn giữ chiêng là tỏ lòng tôn kính với cha ông.

 “Một bộ của nó có nhiều kích cỡ, theo thước 5, thước 6, thước 7, thước 8, thước 9 là lớn nhất. Làng hay có đám cưới, lễ mừng lúa mới cuối năm hay sử dụng cồng chiêng để vui chơi, múa hát, đánh cả ngày cả đêm.”

Đồng hành với các buôn làng Gia Lai gìn giữ di sản, ông Lê Thanh Sơn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Tơ Tung cho biết: việc bảo tồn và phát huy giá trị không gian văn hóa cồng chiêng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển du lịch cộng đồng và du lịch nông thôn của địa phương. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã nhiệm kỳ 2025–2030 đã cụ thể hóa mục tiêu này bằng nhiều giải pháp thiết thực. Thời gian tới, xã sẽ tiến hành kiểm kê các bộ chiêng cổ; khôi phục các lễ hội truyền thống đặc sắc như lễ mừng lúa mới, lễ đâm trâu, lễ cầu an... để tiếng chiêng tiếp tục vang vọng trong đời sống cộng đồng; vừa duy trì sinh hoạt văn hóa – lễ hội, vừa góp phần tạo điểm nhấn thu hút du khách.

“Địa phương có kế hoạch củng cố ngày lễ, ngày hội của bà con; song song đó là tổ chức ngày hội cồng chiêng, hội thi – vừa bảo tồn, phát huy bản sắc, vừa mời những trường, trung tâm có năng lực để đào tạo, hướng dẫn lớp đánh chiêng và nhờ nghệ nhân dạy chỉnh chiêng.”

Toàn tỉnh Gia Lai hiện còn gần 5.000 bộ cồng chiêng, 600 câu lạc bộ văn hóa – văn nghệ gắn với cồng chiêng, quy tụ hàng nghìn nghệ nhân, phụ nữ, thanh thiếu niên và học sinh cùng tham gia duy trì, phát huy giá trị di sản. Tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động gắn công tác bảo tồn văn hóa cồng chiêng với phát triển du lịch cộng đồng, như các Festival Cồng chiêng, chương trình “Cồng chiêng cuối tuần”, hay “Sắc màu văn hóa – bảo tồn cồng chiêng” tái hiện sinh động khung cảnh buôn làng Tây Nguyên vào mỗi sáng Chủ nhật, tạo điểm nhấn hấp dẫn trong sản phẩm du lịch văn hóa của tỉnh.

Song song đó, Gia Lai đã ban hành Đề án bảo tồn và phát huy Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên giai đoạn 2023–2025, tập trung vào việc phục dựng các lễ hội truyền thống, mở rộng lớp truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ và đẩy mạnh quảng bá di sản, nhằm đưa không gian văn hóa cồng chiêng trở thành biểu tượng đặc trưng trong phát triển du lịch của Gia Lai, đồng thời giúp đồng bào dân tộc thiểu số có thêm sinh kế bền vững từ chính di sản của mình.

Bà Lê Thị Thu Hương, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai – cho biết, di sản cồng chiêng sẽ tiếp tục được tỉnh phát huy hơn nữa trong giai đoạn tới:

 “Tỉnh đã ban hành đề án giai đoạn 2023–2025. Thời gian tới, Sở tiếp tục tham mưu UBND tỉnh ban hành đề án giai đoạn 2026–2030. Hàng năm, Sở vẫn tham mưu UBND tỉnh tổ chức các lớp truyền dạy cồng chiêng, tạo ra thế hệ kế cận và luôn rà soát, tham mưu Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú về cồng chiêng.”

Trong nhịp sống hiện đại, tại vùng dân tộc thiểu số Gia Lai, những nhịp chiêng vẫn vang lên trong đời sống – là minh chứng cho hành trình bền bỉ gìn giữ bản sắc của cộng đồng các dân tộc Gia Lai. Di sản ấy đang tiếp tục được cộng đồng và hệ thống chính trị địa phương nâng niu, lan tỏa mạnh mẽ./.