T’cooh ơy tơợp pa dưr zập chr’năp văn hóa ty ahay, pa dưr pr’ặt tr’mông lâng t’pâh đhanuôr đoàn kết pa dưr pr’ặt tr’mông t’mêê

 “Cơnh xay cơnh bhrợ”, t’cooh bhươl K’Keo tơợp dưr bhrợ zập rau bh’rợ coh vel đong. Đăh bhrợ cha, pr’loọng đong t’cooh vêy 2ha k’tiếc choh cà phê, zập c’moo vêy pa chô 8 tấn cà phê nhân; 8 sào ruồng choh ha roo 2 hân noo, pa chô mơ 8 tấn ha roo zập hân noo. Lâh mơ, t’cooh dzợ choh zập rau tơơm chr’noh lơơng coh ha rêê cơnh: choh sầu riêng, măc ca, bơ, pa neh lâng pếch abóc băn a xiu… Đươi vêy cơnh đêêc nắc pr’loọng t’cooh bhươn K’Keo căh muy vêy rau cha, rau đơc nắc dzợ zooi bấc rau ha đhanuôr coh vel bhươl.

“Lalăm a hay đhanuôr coh đâu căh ơy choom đươi dua khoa học kỹ thuật đhị choh bhrợ ha roo, choh cà phê cung cơnh căh ơy năl cơnh g’bur phân đoọng u crêê. Pr’loọng đong t’cooh ơy tơơp bhrợ lâng lêy vêy pa chô bh’nơơn dal năc pa choom cớ đoọng ha đhanuôr ting bhrợ. Đợ rau a đay choom bhrợ năc xay moon lưch đoọng đhanuôr ting bhrợ têng, đoọng zập ngai zêng choom bhrợ cha, pa dưr pr’ặt tr’mông liêm choom lâh mơ”.

Vel Hàng Làng vêy 384 pr’loọng (bấc bhlầng nắc manuyh K’Ho), xoọc đâu dzợ 4 pr’loọng đha rựt. Pr’ặt tr’mông đhanuôr ting ha dưr, văn hóa cung ting ha dưr lâh mơ. Pr’căn Ka’Lèm, ặt đhị chr’val Di Linh đoọng năl, đươi vêy chroi k’rong âng t’cooh K’Keo, vel Hàng Làng ơy vêy bấc rau tr’xăl liêm choom.

“T’cooh bhươl K’Keo năc manuyh bấc ngai chăp, p’rá xay âng đoo chr’năp bhlầng cơnh lâng vel bhươl đăh bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông, pa dưr văn hóa acoon coh. T’cooh lưch loom cơnh lâng bh’rợ ting pâh xay moon c’lâng xa nay âng Đảng, pháp luật âng Nhà nước đoọng ha đhanuôr năl, pa choom đhanuôr cơnh bhrợ cha liêm choom, t’pâh đhanuôr đoàn kết pa têệt pa zưm zư lêy tệêm ngăn pr’ặt tr’mông coh vel bhươl”.

Ting cơnh t’pâh k’đươi âng t’cooh K’Keo, bấc pr’loọng đhanuôr ơy lơi bấc rau j’niêng cr’bưn căh ta nih liêm, đh’rưah bhrợ pa dưr pr’ặt tr’mông t’mêê ta nih liêm lâh. T’cooh dzợ nắc manuyh năl ghit zập chr’năp văn hóa ty đanh âng manuyh K’Ho. Đhị zập bh’rợ văn  hóa ta bhrợ đhị zr’lụ đhanuôr acoon tỉnh Lâm Đông, t’cooh zêng đơơng c’bhuh nghệ nhân ting pâh lâng bơơn bấc cha ner dal chr’năp. C’la t’cooh K’Keo ơy trực tiếp pa choom 5 lớp tâm goong n’toong chiing đoọng ha p’niên k’tứi lâng ruuh đha đhâm c’mor.

T’cooh Phạm Văn Linh, bêl a hay năc bh’cộ âng chr’val Gung Ré, nâu kêi nắc chr’val Di Linh, tỉnh Lâm Đồng đoọng năl, pr’loọng t’cooh K’Keo ơy chroi k’rong chr’năp bhlầng ooy bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông t’mêê zr’lụ đhanuôr acoon coh đhị vel đong:

“T’cooh năc mauyh zay t’bech, g’lăng z’hai, choom prá xay, t’pâh moon đhanuôr ting bhrợ zâp c’lâng xa nay, chính sách, pháp luật âng Đảng lâng Nhà nước; xay moon, t’pâh đhanuôr lơi zập j’niêng cr’bưn căh ta nih liêm cơnh lâng pr’ặt tr’mông xoọc đâu căh cợ pa dưr chr’năp văn hóa âng manuyh K’Ho…T’cooh bhươl K’Keo bhrợ liêm choom bh’rợ nâu./.

GIÀ LÀNG K’ KEO - NGỌN LỬA GÌN GIỮ VĂN HÓA VÀ KẾT NỐI CỘNG ĐỒNG K’HO

Già làng K’ Keo là người có uy tín trong cộng đồng ở xã Di Linh, tỉnh Lâm Đồng. Ông luôn đi đầu trong các hoạt động bảo tồn văn hóa truyền thống, phát triển kinh tế và vận động người dân đoàn kết xây dựng cuộc sống mới 

 “Nói đi đôi với làm”, già làng K’ Keo luôn gương mẫu trong mọi hoạt động. Về phát triển kinh tế, gia đình già Keo có 2ha đất rẫy trồng cà phê, mỗi năm thu được hơn 8 tấn cà phê nhân; 8 sào ruộng lúa 2 vụ, mỗi năm thu khoảng 8 tấn thóc. Ngoài ra, già còn trồng xen các loại cây trồng khác như sầu riêng, mắc ca, bơ, mít… Nhờ vậy gia đình già làng K’ Keo không chỉ có “của ăn của để” mà còn giúp đỡ được người dân trong thôn.

“Trước đây bà con ở trong thôn chưa biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, làm luá, trồng cà phê chưa biết cách bón phân, chăm sóc. Gia đình già đã là người thực hiện đầu tiên, khi bản thân gia đình thực hiện hiêụ quả thì bà con tới học hỏi và làm theo. Qua kinh nghiệm làm được, già đều chia sẻ hết cho bà con, mong bà con cũng làm được như mình”.

Thôn Hàng Làng có 384 hộ (phần lớn là người K’Ho), hiện chỉ còn 4 hộ nghèo. Đời sống vật chất ngày càng phát triển, văn hóa tinh thần của người dân ngày càng phong phú. Bà Ka’Lèm, ở xã Di Linh cho biết, nhờ những đóng góp của già làng K’ Keo, thôn Hàng Làng đã có nhiều thay đổi tích cực. 

“Già làng K’ Keo là người uy tín, có tiếng nói ở địa phương trong phát triển kinh tế xã hội, gìn giữ văn hóa truyền thống dân tộc. Ông luôn nhiệt tình trong công tác tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với bà con, hướng dẫn bà con cách làm ăn hiêụ quả, vận động bà con đoàn kết gắn bó đảm bảo ổn định  an ninh trật tự tại địa phương”.

Theo sự vận động của già làng K’ Keo, nhiều hộ dân đã từ bỏ các hủ tục lạc hậu, cùng nhau xây dựng đời sống văn minh, tiến bộ. Ông còn là người am hiểu sâu sắc về văn hoá truyền thống của dân tộc K’Ho. Trong các hoạt động văn hoá tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Lâm Đồng, ông đều dẫn đoàn nghệ nhân tham dự và đạt được nhiều giải cao. Bản thân già làng K’ Keo đã trực tiếp truyền dạy 5 lớp cồng chiêng cho trẻ em và thanh niên.

Ông Phạm Văn Linh, nguyên lãnh đạo xã Gung Ré, nay là xã Di Linh, tỉnh Lâm Đồng cho biết, già làng K’ Keo đã góp phần quan trọng vào công tác xây dựng đời sống mới trong vùng dân tộc thiểu số ở địa phương: 

“Ông là người có năng khiếu, có khả năng giao tiếp cũng như vận động bà con thực hiện các chủ trương chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước; tuyên truyền vận động bà con xóa bỏ phong tục tập tục quán không còn phù hợp với đời sống mới hoặc phát huy các truyền thống văn hóa của người K’Ho... Già làng K’ Keo làm rất tốt việc này./.