Apêê đơơng bh’nơơn i’ih âng acoon coh đay vaih năc hàng hóa chr’năp âng vel đong, đơơng chr’năp văn hóa âng acoon coh moọt ooy pr’ặt tr’mông nâu kêi lâng tr’pang têy z’hai g’lăng lâng pa chăp bhrợ cơnh t’mêê

Tơợ đanh ặ, bh’rợ i’ih năc rau căh choom căh vêy coh pr’ặt tr’mông âng manuyh Dao Tiền đhị Đèo Gió. Cung cơnh apêê pân đil lơơng, pr’căn Bàn Thị Thanh ơy bơơn apêê a dich, amêê pa choom ih tơợ dzợ k’tứi. Ting cơnh pr’căn Thanh: I’ih năc bh’rợ k’đươi manuyh ih pa ghit bhlầng, năl ih cơnh u liêm đoọng vaih muy bêệ pr’nơng, muy bêệ ch’guôc. Đoọng vêy bơơn ih bhrợ cơnh đêêc năc pân đil Dao Tiền bil bơr pêê t’ngay ih vêy choom xang. Cơnh lâng apêê zập xa nập xập căh cợ chr’đhung ih bhrợ zêng ghit, g’lêêh g’lêêng, đanh vêy choom ih xang tước k’tuần căh cơ k’c’xêê. Lâh 40 c’moo ặt bhrợ bh’rợ I’ih nâu, pr’căn Thanh ơy pa choom cớ đoọng ha bấc lang pân đil c’mor coh vel.

“Acu hâng hơnh bhlầng vêy ting pa choom đoọng ha lang p’niên, đoọng hapêê a châu choom ih taanh đợ rau xa nập âng acoon coh đay, ha dang căh pa choom đoọng ha pêê năc coh ha y chr’năp âng acoon coh hêê bil pâh”.

Lêy đhr’năng câl đươi a din ting t’ngay ting bấc, pr’căn Thanh đh’rưah lâng bấc ađhi a moó ơy pa zưm đơơng đợ pr’đươi ơy ih ooy thị trường pa câl. Lâng rau zooi âng Hội Liên hiệp pân đil chr’val, c’moo 2023, k’bhuh “Ih taanh a din Đèo Gió” dưr vaih lâng 20 cha nắc ting pâh. Pazêng t’ngay tr’nơợp, bh’nơơn ih bhrợ căh ơy liêm, căh ơy bấc, bhiệc pa căh, pa câl đoọng ha t’mooi cung căh lâh… năc đhơ bhrợ têng lưch loom ha dợ apêê cung pa zay chấc đơơng pa câl tước vel bhươl lơơng.

Đươi vêy lớp tập huấn pa choom pa câl hàng âng hội pân đil chr’val bhrợ, ađhi amoó r’dợ pa zay lâh mơ. Lâh mơ ih taanh crêê cơnh, liêm lâh, apêê dzợ pa zay ih cơnh t’mêê, luuc bấc pr’họom đoọng u liêm ha dợ dzợ zư lêy chr’năp n’ty. Zập cơnh ih bhrợ pa căh coh t’la adin cơnh achịm a đhăh, pô, hi la… zêng bơơn pa căh, zập t’la a din muy xa nay t’ruih pr’hay. Đhơ căh lâh bấc pr’họom cơnh xa nập acoon coh lơơng ha dợ lâng đợ pr’họom vêy cơnh bhooc bh’luuc, bhrôông, t’viêng đh’rưah lâng bạc nắc pân đil Dao đhị Đèo Gió ơy bhrợ t’vaih pazêng xa nập liêm cra, đơơng chr’năp lalay lâng r’dợ bơơn t’mooi kiêng câl đươi. Pr’căn Đặng Thị Thanh, ma nuyh coh k’bhuh taanh a din Đèo Gió đoọng năl:

“K’bhuh zi ih a doo, pr’nơng, ih zập rau chr’đhung… ih ghit bhlầng, đanh. Mơ ơy ih năc pa câl lưch mơ đêêc, t’mooi kiêng câl bấc năc ch’guộc, pr’nơng, rau k’tứi buôn đươi”.

Căh muy pa câl trực tiếp, ađhi amoó năc dzợ đươi công nghệ đoọng t’bhưah thị trường. Pr’căn Bàn Thị Hương xay moon:

“Nâu kêi vêy mạng xã hội a cu lêy liêm buôn bhlầng, k’bhuh ih vêy zalo, vêy rau bh’rợ năc prá t’đang đăh zalo căh cợ messeger… Xang năc pa câl hàng đăh mạng bấc ngai câl”.

Đươi vêy ih bhrợ cơnh liêm t’mêê, xoọc đâu lâh 30 pr’đươi ih bhrợ tơợ a din cơnh pr’nơng, a dooh, ch’guôc, chr’đhung năc ơy pa câl đhị Hà Nội, Hải Phòng, Cao Bằng… Lâng chr’năp pa câl tơợ 150 r’bhầu tước 500 r’bhầu đồng/pr’đươi, a đhi amoó vêy pa xoọng thu nhập. Pr’căn Lý Thị Lan, k’bhuh taanh adin Đèo Gió đoọng năl: Căh muy pa chô zên năc cr’noọ bh’rợ nâu dzợ pa têệt chr’năp liêm coh pr’ặt tr’mông âng đhanuôr.

“Apêê coh k’bhuh I’ih năc đh’rưah ta pa choom. Cơnh acu năc ih đợ rau vêy âng ma nuyh Dao, ih a choo, a chịm… rau đhanuôr coh đâu kiêng xập, rau t’mêê năc ting pa choom pa xoọng”.

Nâu kêi, pazêng pân đil Dao Tiền đhị Đèo Gió, chr’val Ngân Sơn, tỉnh Thái Nguyên livestream, pa căh zập pr’đươi coh mạng xã hội lâng zập trang thương mại điện tử năc ơy loih. Apêê jưah zư lêy bh’rợ truyền thống, jưah moon ghit c’rơ chr’năp âng pân đil da ding ca coong cơnh pa chăp cơnh bhrợ, pân đươi dua rau liêm choom âng công nghệ đoọng t’bơơn zên. Coh đhr’năng dươi dua công nghệ số, pân đil Đèo Gió dzợ zư pa dưr chr’năp lalay, năl pa dưr bh’rợ ty chr’năp vaih năc bh’rợ băn tr’mông đanh mâng, đh’rưah năc pa mâng loom lâng t’vaih pr’đơợ đoọng a đhi amoó da ding đhị ca coong ha dưr coh pr’ặt tr’mông./.

GIỮ HỒN THỔ CẨM NGƯỜI DAO TIỀN NƠI ĐỈNH ĐÈO GIÓ

Ở thôn Đèo Gió, xã Ngân Sơn, tỉnh Thái Nguyên, một nhóm phụ nữ Dao Tiền ngày ngày kiên trì bên khung thêu, cần mẫn từng đường kim, mũi chỉ. Họ không chỉ là những người “giữ lửa” cho nghề thêu thổ cẩm mà còn đang nỗ lực đưa những sản phẩm may thêu của dân tộc mình trở thành hàng hóa đặc trưng của địa phương, đưa nét văn hóa dân tộc hòa vào đời sống hiện đại bằng đôi tay tài hoa và tinh thần đổi mới.

Từ rất lâu rồi, nghề thêu đã là một phần không thể thiếu trong đời sống của người Dao Tiền ở Đèo Gió. Cũng như bao người phụ nữ khác, bà Bàn Thị Thanh đã được các bà, các mẹ truyền dạy từng mũi thêu, đường chỉ ngay từ thuở nhỏ. Theo bà Thanh: Thêu là công việc đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ và óc sáng tạo nên để làm nên một chiếc khăn hay chiếc mũ, người phụ nữ Dao Tiền phải mất vài ngày. Với những bộ trang phục hay túi xách cầu kỳ hơn, thời gian hoàn thành có thể kéo dài cả tuần, thậm chí cả tháng. Hơn 40 năm gắn bó với cây kim thêu, nay bà Thanh đã lại bền bỉ truyền dạy cho nhiều cô gái trẻ trong thôn.

“Mình rất là tự hào, mình dạy các cháu, các em lớp trẻ này để tập thêu theo phong tục dân tộc mình, vì mình không dạy cho các cháu, các em thì sau này nó lại mất nét của dân tộc mình đi”.

Nhận thấy nhu cầu sản phẩm thổ cẩm gia tăng, bà Thanh cùng nhiều chị em đã liên kết đưa sản phẩm thêu may ra thị trường. Với sự hỗ trợ của Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, năm 2023 Nhóm "Thêu thổ cẩm Đèo Gió" ra đời với 20 thành viên. Những ngày đầu, sản phẩm làm ra chưa nhiều, chất lượng còn chưa đồng đều, việc quảng bá, tiếp cận khách hàng cũng chưa hiệu quả... nên dù tâm huyết, Nhóm vẫn loay hoay trong việc đưa sản phẩm ra khỏi phạm vi địa phương.

Nhờ các lớp tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn bán hàng do hội Phụ nữ xã tổ chức, chị em dần tự tin hơn. Ngoài việc thêu đúng kỹ thuật, họ còn học cách cảm nhận, phối màu sao cho hài hòa mà vẫn giữ được hồn cốt văn hóa. Các họa tiết đặc trưng như chim, thú, núi rừng, hoa lá… được thể hiện sinh động, mỗi sản phẩm là một câu chuyện, một lớp trầm tích văn hóa truyền đời. Không quá rực rỡ, chỉ với những sắc màu cơ bản như chàm, trắng ngà, đỏ, xanh, kết hợp phụ kiện bạc, phụ nữ Dao ở Đèo Gió đã tạo nên những bộ trang phục truyền thống độc đáo, mang nét riêng biệt và từng bước được khách hàng đón nhận. Bà Đặng Thị Thanh, thành viên nhóm Thêu thổ cẩm Đèo Gió, cho biết:

“Nhóm chúng tôi thêu áo, mũ, quần, thêu các loại túi, túi xách, túi đeo… cầu kỳ, mất công, mất thời gian lắm. Thêu là bán được hết đấy, khách hàng ưa chuộng nhất là chiếc khăn, mũ, là những cái đơn giản nhất”.

Không chỉ bán trực tiếp, chị em còn tận dụng công nghệ để mở rộng thị trường. Bà Bàn Thị Hương chia sẻ:

 “Tôi thấy bây giờ có mạng xã hội thì rất tiện, nhóm thêu có nhóm zalo, có việc gì chúng tôi trao đổi qua nhóm zalo hay messeger… Rồi là bán hàng qua mạng, có khách đặt thì đăng lên mạng sẽ nhanh hơn và tiện hơn”.

Nhờ cách làm mạnh dạn, sáng tạo, hiện hơn 30 mặt hàng thổ cẩm từ mũ, áo, khăn đến túi xách, túi đeo đã có mặt ở Hà Nội, Hải Phòng, Cao Bằng… Với giá bán từ 150 nghìn đến 500 nghìn đồng/sản phẩm, chị em có thêm nguồn thu nhập đáng kể. Bà Lý Thị Lan, thành viên nhóm Thêu thổ cẩm Đèo Gió vui vẻ cho biết: Không chỉ cải thiện kinh tế, mô hình hợp tác còn gắn kết tình làng nghĩa xóm.

 “Các thành viên cũng hỗ trợ, bản ban nhau làm. Tôi tham gia thêu những sản phẩm, những hoa văn là hoa văn dân tộc Dao, thêu những con chó, con chim, những cái mà dân tộc mặc, có hoa văn gì thì mình học hỏi nhau”.

Giờ đây, hình ảnh những phụ nữ Dao Tiền ở Đèo Gió, xã Ngân Sơn, tỉnh Thái Nguyên livestream, đăng sản phẩm lên mạng xã hội và các trang thương mại điện tử đã trở nên quen thuộc. Họ vừa giữ gìn nghề truyền thống, vừa khẳng định vai trò của phụ nữ vùng cao dám nghĩ, dám làm, dám khởi nghiệp, mạnh dạn ứng dụng công nghệ để tự chủ kinh tế. Trong dòng chảy của thời đại số, phụ nữ Đèo Gió vẫn gìn giữ bản sắc riêng, biến nghề truyền thống thành sinh kế bền vững, đồng thời tiếp thêm niềm tin và động lực cho nhiều phụ nữ vùng cao khác vươn lên làm chủ cuộc sống./.