Cr’chăl hanua, bấc đhanuôr cóh Đồng bằng sông Cửu Long nắc ơy t’bhlâng chấc lêy cha’mêết đoọng xăl tơơm chr’nóh, bh’năn băn đoọng liêm crêê lâng pr’đợơ tr’xăl plêệng k’tiếc xoọc ting t’ngay ting dưr váih cắh liêm crêê. Đợ bh’rợ t’mêê nâu nắc lêy liêm choom, đơơng chô bh’nơơn dal ha đhanuôr. Đhị vel Bình Lễ, chr’val Vĩnh Phú Tây, chr’hoong Phước Long, tỉnh Bạc Liêu, t’coóh Lê Hồng Thái, đhanuôr cóh vel buôn moon nắc t’coóh Mười Thái xoọc bấc ngai năl tước lâng bh’rợ băn a’đha plêệng. Lâng 3 p’nong a’đha plêệng bel tr’nơợp, t’coóh Mười Thái nắc ơy bhrợ padưr đợ c’roọl bh’năn ha đha plêệng Hồng Thái băn padưr kr’bhâu p’nong, đơơng chô bh’nơơn zên bạc zâp c’moo lấh 1 tỷ đồng.

Cắh ơy moót tước ooy c’roọl bh’năn băn a’đha plêệng Hồng Thái âng t’coóh Mường Thái nắc ơy xơợng xa’nưl âng a’đha plêệng xưl. Bêl moót tước nắc ta’mooi lêy ting chắp kiêng lấh mơ bêl lêy bấc ơl a’đha plêệng ta croọl băn zr’lụ đông, ha dợ đắh hoọng ruộng nắc lêy đợ t’nooi a’đha plêệng xoọc bh’lúah chi’ớh zâp đhị joọm a’bóc tưn taách. Xơợng t’coóh Mười Thái-C’la c’roọl bh’năn Hồng Thái moon, zâp ngai nắc ting c’jựch lêy lấh mơ bêl năl đợ t’nooi a’đha plêệng nâu bơơn chêếh váih tơợ 3 p’nong ta câl tr’nơợp. T’coóh Mười Thái đoọng năl, cr’chăl đâu k’dâng 13 c’moo, cha’châu âng đoo lướt ooy ruộng bơơn coọp 3 p’nong a’đha plêệng đơơng chô ooy đông. Bêl đêếc lêy kiêng bhlâng, t’coóh Mười Thái nắc lêy câl 3 p’nong a’đha plêệng nâu đơơng chô băn chi’ớh lâng zên 180 r’bhâu đồng. Xang nặc đợ t’tưn t’coóh k’noọ a’đha plêệng cắh váih bấc dzợ, hâu lêy cắh băn bấc đoọng pa’câl?. Tơợ cr’noọ nâu, t’coóh Mười Thái nắc ơy chấc c’lâng bh’rợ đoọng lêy a’đha plêệng nâu chêếh váih, t’bhứah t’bấc lấh mơ:

Coọp 3 p’nong đơơng chô băn cung cắh năl gôông căn. Xang nặc croọl lơi cóh c’roọl tứi đợc đác bh’năn bơơn 1 c’moo. Xang nặc vêy k’noọ đoọng a’đoo lạch, lướt ooy chợ câl lái đơơng chô groong. Đoọng ặt pazưm tước bêl lạch nắc lạch 5 cr’liêng, chêếh váih ooy 1 c’moo nắc 6 chu lâng bơơn 65 cr’liêng. Đợ lạch nắc vêy năl 1 p’nong căn lâng 2 gôông.

Tu t’bhlâng chấc lêy ta’móoh pachoom, chấc lêy năl ha dợ t’coóh Mười Thái cắh mưy chấc lêy liêm choom bhiệc băn a’đha plêệng lạch cắh crêê, đợ mơ cr’liêng ọp chêếh bấc, ha dợ nắc lêy liêm zâp đhị ắt cha ha đha plêệng. Xoọc đâu nắc t’coóh Mười Thái năl zêng đợ râu cha, ắt mamung âng t’nooi a’đha plêệng. T’coóh moon, hadang đợc a’đha plêệng căn lạch xang nặc zâp c’moo lạch mưy chu tu trơ vâng băn acoon. Nắc lêy t’coóh băn k’zệt p’nong a’tứch căn l’lạch, bêl a’đha plêệng cắh dzợ lạch nắc t’coóh pay cr’liêng đoọng a’tứch ọp. A’tứch căn ọp mơ 27 t’ngay nắc chêếh váih acoon a’đha plêệng. Lâng bhiệc bhrợ cơnh đâu, cr’liêng a’đha plêệng chêếh váih bấc, xang bêl pay cr’liêng nắc 7 t’ngay tước 20 t’ngay t’tưn nắc lạch cớ. Zâp c’moo, mưy p’nong a’đha plêệng âng t’coóh băn lạch váih tơợ 5-7 g’lúh, zâp g’lúh chêếh tơợ 7-12 cr’liêng. Bêl a’đha plêệng acoon chêếh váih mơ 1 c’xêê nắc t’coóh cắt pa liêm xọc xăl đoọng oó dưr păr, xang nặc pay lái cắh cậ tôn bao pluum ga’lọp zr’lụ a’bóc đoọng p’lóh băn a’đha plêệng, băn cơnh a’đha cóh đông doọ dzợ đươi chr’tốp. Toor a’bóc nắc t’coóh Mười Thái chóh bhơi k’tang xang nặc pay xô nhựa cóh ping, đợc n’jăng ha’roo, lêy bha’lương bhr’lương đoọng a’đha plêệng buôn lạch cr’liêng. T’coóh Mưới Thái đoọng năl bêl đác phèn cắh cậ k’rịa nắc a’đha plêệng cung choom mặ ặt mamung, lêy đợc đác cha ngaách đoọng a’đha plêệng âm. Đợ acoon nắc lêy đoọng cha ch’na âng acoon a’tứch, bêl a’đha plêệng  dưr pậ nắc lêy đoọng cha ha’roo:

T’mêê chêếh váih nắc đoo cha ch’na acoon a’tứch lấh 1 c’xêê nắc lêy đoọng cha ha’roo. Acoon a’đha plêệng lêy đoọng cha buôn u đhưr. Đác cóh a’bóc lêy váih phèn nắc lêy t’moót vôi phân mơ đhiệp xang nặc p’lóh băn cớ. Ooy đâu mưy c’moo nắc lêy bhrợ paliêm pa sạch a’bóc mưy chu. A’đha plêệng mặ zâng lâng phèn, k’rịa, hân đhơ cơnh đêếc lêy vêy đớc đác cha’ngaách.

Tơợ 3 p’nong a’đha plêệng băn padưr bêl l’lăm, xoọc đâu t’coóh Mười Thái nắc ơy bhrợ padưr c’roọl bh’năn a’đha plêệng Hồng Thái lâng pazêng kr’bhâu p’nong. Ooy 3 c’moo đăn đâu, zâp c’moo t’coóh pa’câl lấh 2.000 p’nong a’đha plêệng k’dâng 4 c’xêê tuổi lâng zên tơợ 450 r’bhâu đồng tước 550 r’bhâu đồng đhị 1 p’nong lâng pa’câl k’ha riêng p’nong a’đha plêệng m’ma k’dâng 6 c’xêê tuổi lâng zên 600 r’bhâu đồng đhị mưy p’nong, pachô lấh 1 tỷ đồng. Thị trường câl đươi a’đha plêệng âng t’coóh Mười Thái nắc tước zâp tỉnh, thành Đồng bằng sông Cửu Long hân đhơ cơnh đêê, k’rơ bấc bhlâng nắc Thành phố Hồ Chí Minh:

Thị trường xoọc đâu choom bhlâng. Bhiệc pa câl xoọc đâu cơnh bh’năn âng cu nắc apêê lướt xiêr tước đhị đông. A’đha plêệng bơơn mơ 200 p’nong nắc mơ 4 c’xêê. Cơnh đêếc nắc lêy t’đang điện, mưy p’nong nắc pa’câl 450-550 r’bhâu, t’đang điện nắc đơơng đoọng, đợ xe pa pậ đấh lướt pay, doọ dzợ chấc lêy hàng.

Bêl t’coóh Mười Thái bhrợ cha liêm choom lâng băn a’đha plêệng bấc nắc vêy bấc đhanuôr cóh vel lâng zâp tỉnh, ĐBSCL chấc lêy ta’moóh pachoom kinh nghiệm, xang nặc câl m’ma đơơng chô băn. T’coóh Mười Thái taluôn liêm ta’níh moon pachoom đoọng. Hân đhơ acoon m’ma vêy zên câl zăng dal nắc lâng đhanuôr cóh vel đông kiêng băn nắc cắh mặ băn padưr, t’coóh buôn zooi zúp lâng bhiệc pa’câl m’ma l’lăm, zên nặc đoọng đhanuôr vặ, t’tưn nặc chroót. T’coóh Trần Văn Hoàng, trưởng vel Bình Lễ, chr’val Vĩnh Phú Tây đoọng năl:

Bh’rợ băn a’đha plêệng moon zr’nưm âng t’coóh Mười Thái cóh vel Bình Lễ nắc đoo bh’rợ bha’lâng cóh chr’val Vĩnh Phú Tây. Nắc cung đơơng chô bh’nơơn liêm choom lâng zâp bh’rợ lơơng. Bh’rợ băn a’đha plêệng nâu ha dang đhanuôr ngai cắh băn liêm choom nắc t’coóh Mười Thái moon pachoom đoọng. Ha dợ đắh bhiệc băn zư nắc Mười Thái pachoom đoọng lứch ha đhi noo cóh vel moon zr’nưm lâng cóh tỉnh lơơng, ha dang ngai lướt lêy ta’moóh nắc Mười Thái zêng pachoom đoọng.

Bh’rợ băn a’đha plêệng âng t’coóh Mười Thái xoọc đâu nắc ơy bơơn đhanuôr vel Bình Lễ, chr’val Vĩnh Phú Tây băn t’bhứah lâng k’noọ 30 pr’loọng. Cắh mưy zay ta’níh zooi zúp đhanuôr liêm choom, t’coóh Mười Thái dzợ câl pay a’đha plêệng âng đhanuôr./.

TRỞ THÀNH TỈ PHÚ TỪ 3 CON LE LE

       Thời gian qua, nhiều nông dân ở ĐBSCL đã mạnh dạn tìm tòi, nghiên cứu để chuyển đổi cây trồng, vật nuôi nhằm thích ứng với Biến đổi khí hậu đang ngày càng diễn biến gay gắt. Những mô hình mới này bước đầu phát huy hiệu quả, mạng lại thu nhập cao cho nông dân. Tại ấp Bình Lễ, xã Vĩnh Phú Tây, huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu, nông dân Lê Hồng Thái, mà bà con trong ấp  quen gọi là ông Mười Thái được nhiều người biết đến với mô hình nuôi chim le le. Với 3 con le le ban đầu, ông Mười Thái đã gây dựng nên Trang trại chim le le Hồng Thái với qui mô hàng ngàn con, đem lại thu nhập mỗi năm hơn 1 tỷ đồng.

       # Chưa đặt chân vào trang trại le le Hồng Thái của ông Mười Thái đã nghe tiếng kêu rền vang. Khi bước vào đến nơi khách tham quan càng thêm thích thú khi nhìn thấy vô số những con le le được bao nhốt quanh nhà, còn phía sau ruộng là từng đàn le le đang bơi lộ tung tăng trên những ao, hồ rộng, thoáng mát. Nghe ông Mười Thái- Chủ nhân của Trang trại le le Hồng Thái kể, mọi người càng ngạc nhiên hơn khi biết những đàn le le này được sinh sản chỉ từ 3 con le le ở buổi đầu. Ông Mười Thái cho biết: Cách nay khoảng 13 năm, người cháu họ của ông đi ruộng bắt được 3 con le le con mang về nhà. Khi ấy nhìn thấy thích, ông Mười Thái bèn bỏ ra 180 ngàn đồng để mua 3 con le le này về nuôi chơi. Dần dà, ông suy nghĩ thịt con le le ngọt ngon mà trong tự nhiên giờ không còn nhiều, sao mình không nuôi đại trà để bán? Từ suy nghĩ này, ông Mười Thái đã tìm cách để cho le le sinh sản, nhân rộng đàn le le.
        Bắt 3 con về nuôi cũng không biết trống mái nữa. rồi nhốt cái chuồng nhỏ để cây nước cũng một năm mấy. rồi mới nghĩ cho nó đẻ mới đi chợ mua lưới về bong cái đìa bên cặp hè nhỏ hà thì qua tới tháng năm nó mới đẻ thì nó đẻ lứa đầu được 5 trứng, nó đẻ trong 1 năm là 6 lứa được 65 trứng. nó đẻ rồi mới biết 1 con mái , 2 con trống”.

      Nhờ chịu khó tìm tòi, nghiên cứu nên dần dà ông Mười Thái không chỉ tìm được cách làm cho le le đẻ sai, số lượng trứng ấp nở đạt tỷ lệ cao, mà còn bố trí được thức ăn, nơi ăn, nơi ở phù hợp cho le le. Bây giờ thì ông Mười Thái rành từ tính ăn, nết ở của đàn le le. Ông  kể: Nếu để le le mái đẻ rồi tự ấp thì mỗi năm chỉ đẻ một lần vì bận nuôi con. Chính vì vậy, ông nuôi hàng chục con gà mái đẻ, khi le le vừa ngưng đẻ ông lấy trứng cho gà mái ấp. Gà mái ấp 27 ngày thì nở le le con. Với cách làm này, trứng le le nở đạt tỷ lệ rất cao, bên cạnh đó, le le sau khi lấy trứng thì 7 ngày đến 20 ngày sau sẽ đẻ trở lại. Mỗi năm, một con le le mái ông nuôi có thể đẻ từ 5 đến 7 đợt, mỗi đợt từ 7 đến 12 trứng. Khi le le con nuôi được khoảng một tháng, ông cắt bớt lông cánh một bên để le le không bay được rồi dùng lưới hoặc tôn bao bọc xung quanh ao, hồ để thả le le nuôi, tương tự như nuôi vịt mà không cần lưới che chắn bên trên. Trên mé ao, hồ, ông Mười Thái trồng cỏ, rồi dùng xô nhựa đặt nằm, phủ rơm, cỏ khô lên trên và lót bên trong xô để le le lên đẻ. Ông Mười Thái cho biết khi nước bị phèn hoặc mặn le le cũng sinh sống được với điều kiện bên cạnh phải duy trì được nơi chứa nước ngọt để le le uống. Le le còn nhỏ thì cho ăn thức ăn của gà con, khi le le lớn thức ăn chủ yếu là lúa.

    “ Mới nở thì cho ăn thức ăn gà tới qua 1 tháng thì bắt đầu cho thức ăn lúa, tới ngày nó đẻ luôn là không dặm thức ăn vô. Con hoang dã mình đưa thức ăn vô là nó lại yếu. mà cái ao mình cuốc lên đất phèn đó thì mình xử lý vôi phân thì cái nước vừa độ  mình thả  là nó thích hợp. Ở đây một năm thì xử lý có một lần một hà. Nó chịu phèn, chịu mặn mà bên mặn là phải có ao ngọt”.

         Từ 3 con le le ở buổi đầu, giờ đây ông Mười Thái đã hình thành nên trang trại le le Hồng Thái với qui mô hàng ngàn con. Trong 3 năm gần đây, mỗi năm ông bán hơn 2.000 con le le thương phẩm khoảng 4 tháng tuổi với giá từ 450 ngàn đồng đến 550 ngàn đồng/ con và bán hàng trăm con le le giống khoảng 6 tháng tuổi với giá 600 ngàn đồng/ con thu về hơn 1 tỷ đồng. Thị trường tiêu thụ le le của ông Mười Thái là các tỉnh, thành ĐBSCL nhưng mạnh nhất là Thành phố Hồ Chí Minh.

     “ Thì thị trường bây giờ rất được. Cái tiêu thụ thì bây giờ như cái trại mình thì nó xuống nó có số liên lạc với mình. Thì con le le mình nó được 200 con là 4 tháng. Như vậy thì qua điện thoại thì như con  này bằng một giá là 450 ngàn tới 550 ngàn thì qua điện thoại nó giao ngày cho mình, thì chiều hoặc sáng mai xe tải nó xuống tới liền chứ nó không xuống coi mặt hàng”.

         Khi ông Mười Thái thành công và ăn nên làm ra từ mô hình nuôi le le thì có nhiều nông dân ở trong ấp và các tỉnh, thành ĐBSCL tìm đến tham quan, học hỏi kinh nghiệm, sau đó mua con giống về nuôi. Ông Mười Thái luôn nhiệt tình truyền đạt kỹ thuật. Do con giống có giá khá cao nên đối với nông dân trong ấp muốn nuôi nhưng không có điều kiện, ông thường hỗ trợ bằng cách bán le le giống trước nhưng tiền thì cho bà con nợ, từ từ trả sau. Ông Trần Văn Hoàng- Trưởng ấp Bình Lễ, xã Vĩnh Phú Tây cho biết:

    “ Mô hình nuôi le le nói chung của Mười Thái ấp Bình Lễ là mô hình đầu tiên trong xã Vĩnh Phú Tây. Nó cũng mang lại hiệu quả rất cao so với các mô hình khác. Mô hình nuôi le le này nếu bà con nào còn hơi yếu kém thì Mười Thái sẵn sàng bán chịu tới thu hoạch lúa mới hoàn trả lại số vốn đó. Còn kỹ thuật thì Mười Thái truyền đạt lại hết cho anh em ở trong ấp nói chung ra ngoài tỉnh cũng vậy, nếu ai lại tham quan học hỏi thì Mười Thái sẳn sàng”.

        Mô hình nuôi le le của ông Mười Thái giờ đã được nông dân trong ấp Bình Lễ, xã Vĩnh Phú Tây nhân rộng ra với gần 30 hộ nuôi. Không chỉ nhiệt tình hỗ trợ để bà con nuôi thành công, ông Mười Thái còn nhận tiêu thụ le le thương phẩm cho bà con cho bà con./.