Pleng k’tiếc dưr váih cắh liêm choom, ta luôn dưr váih g’lúh p’răng pứih đanh đươnh. Tợơ lấh zập g’lúh pleng p’răng pứih cơnh đếêc nắc váih boo, grâm gmlạ, pleng k’tiếc k’đháp năl. Lâng đhr’năng pleng k’tiếc cơnh đâu nắc bhrợ cắh liêm tước c’rơ âng bh’năn băn, đhr’năng pr’lúh cr’ay dưr váih k’rơ pa bhlầng.

            # Đọong pa ghít đương zêl cha groong pr’lúh cr’ay lâng pa liêm c’rơ tr’mông đoọng ha cr’năn bh’năn, ma nuýh b’băn nắc lêy bhrợ têng liêm apêê bh’rợ kỹ thuật cơnh đâu:

            Râu muy: bh’rợ âng chô m’ma pa dưr cr’năn lâng âng đơơng bh’năn

            Liêm choom bhlầng âng chô m’ma đhị paêng zr’lụ  t’váih m’ma vêy uy tín, zập pr’đợơ, cắh choom pay câl tợơ xoọc váih pr’lúh. Lêy ch’mệêt ghít đắh bh’nơơn m’ma cung cơnh bh’rợ tiêm phòng zập cr’chăl miễn dịch xang nắc âng đơơng. Bh’rợ âng đơơng m’ma chô ooy vel đong nắc lêy bhrợ têng liêm quy trình ch’mệêt lêy pr’lúh cr’ay âng đơơng ting cơnh quy định.

            Bêl âng đơơng chô tước c’rọl bh’năn nắc lêy pa xiêr nhiệt đọong ha bh’năn băn đoọng mặ zâng lâng đhr’năng pleng k’tiếc cóh đếêc, oó đoọng tr’xăl nhiệt độ pâm bhroọt. Lâng t’rí k’roọc, a’ọc nắc đoọng ắt đhị mát, oó pa họom g’đéch đoọng ha t’rí k’roọc, a’ọc crêê cr’ay tu tr’xăl pleng k’tiếc. Cóh đhr’năng bh’năn lêy n’léh cơnh nhứh, g’lếêh, p’hơơm đấh, k’oóh, k’hir, lướt vốch lêy lalay cơnh… nắc lêy đoọng ắt lalay, ch’mệêt lêy pa ghít tước bêl dưr váih cơnh c’xu, t’tun đếêc nắc vêy đoọng chô ắt pa zưm cóh cr’năn.

            Bêl âng đơơng bh’năn cóh pazêng t’ngay p’răng pứih nắc lêy bhrợ têng đhị đấh ra diu lâng ha bu mát. Pr’đươi âng đơơng nắc bơơn plum pa liêm, cóh xe choom t’váih gâm mát lâng đoong n’loong. Ha dang âng đơơng cóh c’lâng ch’ngai nắc pa ghít tước bh’năn, đoọng đhêy ắt liêm choom, moọt cr’chăl đhâng nắc đoọng bh’năn ắt đhị mát, đoọng ha bh’nưn đhêy đhị vêy gâm mát, k’rang lêy pa xoong ch’na bh’năn, đác âm cung cơnh lêy c’rơ âng bh’năn cóh đhr’năng âng đơơng.

            Râu bơr: đắh c’rọl lâng hệ thống bhrợ mát

            Zập t’ngay nắc lêy pa liêm vệ sinh sạch tợơ c’loong glúh tước nguôi, prang zr’lụ băn, zr’lụ p’lóh, tang đoọng ha t’rị k’roóc ắt. K’tuốih c’lâng pa hooi đác, oó đớc ệê đhọ nha nhự k’đệêng dưr váih pr’lúh cr’ay, đươi dua râu choom t’bil nặ nung cóh c’rọl băn.

            Phun za nươu sát trùng, đhị phun za nươu sát trùng nắc lêy phun cóh đhăm pậ bhứah cóh c’loong lâng đắh nguôi âng c’rọl. Lâng môi trường zr’lụ c’rọl băn nắclêy tal pa liêm bhơi k’tang g’đéch móih ga gơu, zập râu acoon nạ, oó đớc đoọng đác k’đệêng lâng phun za nươu sát trùng đoọng pa xiêr pr’lúh cr’ay. Lêy bhrợ liêm bhiệc ủ phân, liêm choom bhlầng nắc pa liêm ệê đhọ bh’năn băn đhị zập t’ngay, oó đớc k’đệêng ệê đhó cóh t’ngay p’răng pứih. Liêm choom bhlầng nắc ủ phân ting cơnh bh’rợ ủ nhiệt đoọng pa liêm môi trường lâng bhrợ phân bón đoọng ha t’nơơm chr‘nóh.

            Pa ghít bhrợ têng apêê hệ thống g’lọp lâng bạt, lưới đoọng g’roong c’rọl bh’năn, đhăm cha groong nắc đhị đhăm pậ bhứah đoọng tệêm ngăn áih mát, l’thai.

            Râu pêê: Đắh chếêc độ dinh dưỡng đoọng ha bh’năn

            Pazêng t’ngay p’răng pứih, bh’năng vêy bấc cơnh tr’xăl đắh âm cha, tu cơnh đếêc nắc t’bhlầng chế độ dinh dưỡng lâng pa xoọng zập râu khoáng, Premix, Vitamin đoọng pa dưr dal c’rơ ha bh’năn.

            Tệêm ngăn chế độ âm cha lâng liêm sạch đoọng ha bh’năn, pazêng t’ngay p’răng pứih bh’rợ đươi dua đác cóh a chắc âng bh’năn, liêm choom lêy bhrợ hệ thống đác âm tự động đoọng ha bh’năn băn cóh c’rọl. Zập t’ngay nắc lêy ch’mệêt ta luôn đợ đác âng đơơng lâng pa sạch tu đác, choom pa xoọng trực tiếp bơr pêê râu vitamin căh cợ nắc apêê nguyên tố vi lượng đắh hệ thống đác âm zúp đoọng ha bh’năn hấp thu trực tiếp. Lâng t’rị k’roọc, k’roọc sữa nắc t’bhlầng zập râu bh’năn, bơr pêê bh’nă cha bhrợ k’dzúa tệêm ngăn đoọng ha bh’năn zập k’bhố lâng t’bhlầng đhr’năng xăl chất đắh c’rơ m’mắh cớ đhị t’rị k’roóc.

            Râu puôn: Tiêm phòng lâng pa dứah bh’năn dử rváih râu cắh liêm

            Lêy ch’mệêt bhiệc tiêm za nươu đương zêl cha groong, lâng bh’năn tước cr’chăl tiêm nắc pr’hân đoọng pa ghít t’váih miễn dịch đoọng ha bh’năn băn. Bêl tiêm nắc pa ghít ch’mệêt lêy bh’nă c’rơ, nắc đoọng tiêm. Cr’chăl tiêm liêm choom bhlầng nắc đấh ra diu lâng ha bu mát đoọng tệêm ngăn vắc xin, g’đéch phản ứng, t’váih miễn dịch liêm choom đoọng bh’năn bêl tiêm phòng.

            Pazêng t’ngay p’răng pứih nắc lêy t’bhlầng lấh mơ bhiệc ch’mệêt lêy bh’năn. Lâng bh’năn váih pr’lúh nắc đoọng ắt lalay, ch’mệêt lêy lâng pa dứah. Ha dang bơr pêê p’nong, cắh vêy lêy trơơi boọ nắc đươi dua bhiệc âm âm za nươu pa chô c’rơ, t’váih râu l’thai đoọng ha bh’năn, bêl ơy váih cơnh c’xu, bh’năn c’rơ đoọng chô ắt k’rong lâng cr’năn. Lâng bh’năn vêy n’léh ngân ( k’đháp p’hơơm, k’oóh, k’hir, nhứh, lướt vốch lalay cơnh c’xu…) vêy n’léh trơơi boọ, nắc lêy xay moon lâng cán bộ thú y cơ sở đoọng vêy cơnh pa dứah đấh loon. Lâng bh’năn cr’ay chệêt nắc tệêm ngăn bhiệc tập lơi crêê đhị quy định, căh choom vất lơi đhơ đhơ đhị, g’đéch trơơi boọ pr’lúh cr’ay.

CHĂM SÓC GIA SÚC  MÙA NẮNG NÓNG

                      Những ngày qua thời tiết khí hậu diễn biến bất thường, thường xuất hiện các đợt nắng nóng kéo dài nhiệt độ tăng quá cao (thường từ 5 đến 7 ngày liên tục, sau đó giảm nhiệt và tiếp tục đợt tiếp theo). Sau những đợt nắng nóng như vậy thường có mưa, giông bão, thời tiết biến đổi rất khó lường. Với thời tiết này đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến sức khoẻ đàn gia súc, nguy cơ bùng phát dịch bệnh là rất cao.

                           Để chủ động phòng chống dịch bệnh và nâng cao sức khoẻ cho đàn gia sú, người chăn nuôi cần thực hiện tốt các giải pháp kỹ thuật như sau:

Thứ nhất: Việc nhập giống tăng đàn và vận chuyển gia súc  

Tốt nhất nhập giống ở những cơ sở sản xuất giống có uy tín, đủ điều kiện, không nhập ở những nơi đang có dịch bệnh. Cần kiểm tra, xem xét kỹ về chất lượng giống cũng như việc tiêm phòng đủ thời gian miễn dịch mới vận chuyển đi. Việc vận chuyển giống về địa phương cần thực hiện tốt quy trình kiểm dịch vận chuyển theo quy định.

Khi vận chuyển về đến chuồng nuôi cần giảm nhiệt cho con vật thích nghi từ từ, không để con vật thay đổi nhiệt độ một cách đột ngột. Với trâu bò, lợn đưa vào nơi mát cho nghỉ ngơi không nên dùng nước tắm ngay để tránh cho trâu bò, lợn bị cảm do thay đổi nhiệt độ đột ngột. Trường hợp trong đàn có gia súc gia cầm khi vận chuyển về thấy có biểu hiện không bình thường (ủ rũ, thở gấp, ho, sốt, đi đứng không bình thường...) cần tách riêng để theo dõi điều trị đến khi trở lại bình thường mới cho nhập đàn.

Khi vận chuyển gia súc trong những ngày nắng nóng nên thực hiện vào buổi sáng sớm và chiều mát. Phương tiện vận chuyển cần được che nắng kín, trên xe có thể cho lá cây tươi để làm mát cho con vật. Nếu vận chuyển đường dài chú ý cho gia súc nghỉ ngơi hợp lý, vào các thời điểm buổi trưa nên để gia súc vào nơi mát, đưa con vật vào nơi có nhiều lùm cây để chăm sóc bổ sung thức ăn, nước uống cũng như kiểm tra sức khỏe con vật trong quá trình vận chuyển.         

Thứ hai: Về chuồng trại và hệ thống làm mát

Hàng ngày phải đảm bảo vệ sinh sạch sẽ từ trong ra ngoài xung quanh khu vực chuồng nuôi, khu chăn thả, sân vận động với trâu bò. Khơi thông cống rãnh, không để phân và chất thải ứ đọng sẽ phát sinh mầm bệnh, sử dụng các chế phẩm khử mùi nhằm hạn chế mùi trong chuồng nuôi.

Thực hiện phun thuốc sát trùng, diện tích phun thuốc sát trùng nên phun trên diện rộng cả trong và ngoài chuồng nuôi. Với môi trường xung quanh chuồng nuôi cần tăng cường phát quang bụi rậm để tránh ruồi muỗi, côn trùng, không để nước đọng và định kỳ phun thuốc sát trùng để hạn chế, ngăn chặn mầm bệnh. Thực hiện tốt việc ủ phân, tốt nhất xử lý lượng phân của gia súc thải ra hàng ngày làm phân bón cho cây trồng hoặc làm thức ăn cho cá, không để lượng phân tồn ứ đọng trong khu vực chuồng nuôi trong những ngày hè. Tốt nhất đem ủ phân theo phương pháp ủ nhiệt để làm sạch môi trường và làm phân bón cho cây trồng.

Chú ý thiết kế các hệ thống che chắn bằng liếp, bạt, tấm lưới để chủ động che chắn chuồng trại, diện tích che chắn nên có diện tích rộng để đảm bảo có độ phủ mát tốt.

Thứ ba: Về chế độ dinh dưỡng cho gia súc  

Những ngày nắng nóng con vật thường có nhiều biến đổi trong quá trình hấp thu, trao đổi chất, việc ăn uống của con vật có nhiều thay đổi không bình thường vì vậy cần tăng cường chế độ dinh dưỡng và bổ sung các loại khoáng, Premix, Vitamin để nâng cao sức đề kháng cho con vật.

Đảm bảo nghiêm ngặt chế độ nước uống đủ và sạch cho gia súc, những ngày nắng nóng nhu cầu cần nước trong cơ thể con vật là rất lớn nên tốt nhất là lắp đặt hệ thống nước uống tự động cho con vật trong chuồng nuôi. Hàng ngày kiểm tra thường xuyên lượng nước cung cấp và vệ sinh nguồn nước, có thể bổ sung trực tiếp một số vitamin hoặc các nguyên tố vi lượng thông qua hệ thông nước uống để giúp cho con vật hấp thu trực tiếp. Với trâu, bò, bò sữa cần tăng cường các loại thức ăn thô xanh, một số thức ăn ủ chua đảm bảo cho con vật đủ no và tăng cường quá trình trao đổi chất thông qua tập tính nhai lại ở trâu bò.

 Thứ tư: Tiêm phòng và xử lý gia súc  có biểu hiện không bình thường

Cần kiểm tra việc tiêm phòng cho đàn gia súc, trường hợp đến kỳ tiêm phòng phải tiêm phòng ngay để chủ động tạo miễn dịch cho đàn gia súc. Khi tiêm phòng chú ý kiểm tra đàn gia súc khoẻ mạnh mới tiêm phòng. Thời điểm tiêm phòng tốt nhất vào sáng sớm và chiều mát để đảm bảo chất lượng vắcxin, tránh phản ứng, tạo miễm dịch tốt cho con vật khi tiêm phòng.

Những ngày nắng nóng cần tăng cường hơn việc kiểm tra theo dõi đàn gia súc. Trường hợp thấy gia súc có những biểu hiện không bình thường cần tách đàn cho nhốt riêng để kiểm tra, theo dõi và điều trị. Nếu số lượng nhỏ (một vài con) không thấy biểu hiện lây lan thì áp dụng việc cho uống thuốc trợ sức trợ lực, tạo sự thoáng mát cho con vật, khi trở lại bình thường, con vật khoẻ mạnh cho nhập đàn. Trường hợp thấy gia súc   có biểu hiện triệu chứng nặng (khó thở, ho, sốt, ủ rũ, đi lại không bình thường…) có biểu hiện lây lan, cần báo ngay cán bộ thú y cơ sở để có biện pháp can thiệp kịp thời. Trường hợp có gia súc bệnh chết phải đảm bảo việc tiêu hủy đúng nơi quy định không được vứt xác động vật ra môi trường xung quanh làm lây lan dịch bệnh.