Prị nắc t’nơơm chr’nóh buôn ng’chóh bhrợ, pay pa chô cóh prang c’moo, chô đơơng rau liêm choom ha kinh tế bấc pa bhlâng, tơợ tr’nơớp c’moo 2015, Trung tâm Ứng dựng lâng Thông tin Khoa học – Công nghệ Quảng Nam pazum đh’rứah lâng chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam bhrợ têng bh’rợ chóh bhrợ lêy bh’rợ chóh prị a vương cấy mô đhị chr’val Ba đoọng pa dưr thu nhập đoọng ha đhanuôr. Cóh tr’nơớp bh’rợ n’nâu nắc ơy chô đơơng rau liêm choom ooy kinh tế ha đhanuôr chr’val Ba lâng xoọc vêy ta bhrợ t’bhứah bh’rợ n’nâu.

 Pr’loọng đong t’coóh Nguyễn Thành Cung ắt cóh cr’noon Ba, chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang nắc muy cóh 6 pr’loọng đong vêy ta lêy pay đoọng ting bhrợ têng bh’rợ chóh bhrợ lêy bh’rợ: chóh prị a vương cấy mô. Tơợ tr’nơớp c’moo 2015 tước nâu cơy, pr’loọng đong t’coóh Cung ơy chóh bhrợ lấh 1 hecta lâng mơ 320 t’nơơm. Xang 1 c’moo chóh bhrợ, pr’loọng đong t’coóh Cung ơy bơơn pay pa chô cóh tr’nơớp, pác lơi zên bhrợ têng nắc a đoo dzợ bơơn pay pa chô lấh 17 ức đồng. t’coóh Nguyễn Thành Cung xay moon, chóh t’nơơm prị doọ lấh k’đháp, rau bơơn pay pa chô bấc lấh mơ lâng chr’nóh n’lơơng. Cóh zr’lụ k’tiếc clung, k’tiếc đớp đhr’đấc m’bứi nắc liêm crêê pa bhlâng đoọng ha bh’rợ chóh prị. Hân đhơ cơnh đêếc, đoọng bh’rợ chóh bhrợ liêm choom lấh mơ nắc ta luôn vêy êế t’rị, c’roóc. Đhị đêếc cậ, đhanuôr nắc ch’mêết lêy bhlưa ng’chóh, bh’rợ zư lêy crêê cơnh đoọng t’nơơm prị choom chắt vaíh liêm. T’coóh Nguyễn Thành Cung prá:

Bh’rợ chóh prị cấy mô n’nâu nắc vêy Sở Khoa học – Công nghệ pa choom chóh bhrợ, xang bêl bhrợ liêm k’tiếc, phân bón, bh’rợ pếch boọng nắc 60x60 vuông, buy cóh boọng chóh k’dâng 15 kg phân êế c’roóc, xang n’nắc p’xoọng phân vô cơ. Lâng đhr’năng p’răng puýh cơnh nâu cơy nắc tưới đác, ha dang pleng doọ lấh p’răng nắc doọ ng’tưới bấc. Cóh cr’chăl t’nơơm prị chắt váih nắc đh’léh lơi a xậ ơy răng, paách bhơi, bêl prị k’nặ váih a chắc nắc lúc p’xoọng phân vô cơ đoọng p’lêê âng prị ga mắc. Đợ t’nơơm prị vêy c’nuung prị ga mắc nắc ng’đha lơợc.

T’mêê đâu Trung tâm đươi lâng thông tin Khoa học- Công nghệ Quảng Nam bhrợ têng bh’rợ prá xay rau liêm choom âng bh’rợ: chóh prị a vương cấy mô. Lâng đhăm chóh bhrợ mơ 2 hecta lâng mơ 3.500 t’nơơm, xang lấh 1 c’moo chóh đhr’năng chắt váih tước 98%, đhr’năng váih a chắc nắc 100%, clơợng tơợ 25-30kg. chr’nắp lấh 80 ức đồng cóh muy hecta, pác lơi zên câl m’ma, phân bón, manuýh bhrợ, đhanuôr chóh bhrợ dzợ bơơn pay pa chô zên lãi tước 20 ức đồng. t’coóh Nguyễn Văn Cân, Phó Chủ tịch UBND chr’val Ba prá:

Tơợ bh’rợ bhrợ têng bh’rợ chóh bhrợ t’nơơm prị cấy mô ting cơnh xa nay bh’rợ âng Sở Khoa học – Công nghệ cóh 6 pr’loong đong, nắc tước cr’chăl n’nâu bêl ch’mêết lêy cớ nắc liêm choom bhlâng, chr’nắp bhlâng nắc pr’loong đong âng a noo Nguyễn Thành Cung đhị cr’noon Ba. Bêl chóh bhrợ lâng zư lêy tước nâu cơy nắc liêm choom bhlâng. Cóh pazêng t’ngay c’xêê ha y vel đong prá xay lâng Sở Khoa học – Công nghệ t’bhlâng bhrợ t’bhứah tước ooy pazêng pr’loỌng đong cóh prang chr’val công cơnh cóh apêê chr’val n’lơơng âng chr’hoong ooy dự án chíh prị cấy mô.

Rau liêm choom tơợ bh’rợ: chóh t’nơơm prị a vương cấy mô đhị chr’val Ba, Trung tâm Khuyến nông chr’hoong Đông Giang xoọc vêy bh’rợ bhrợ t’bhứah bh’rợ n’nâu cóh prang zr’lụ. Cóh tr’nơớp, chr’hoong Đông Giang t’bhlâng xay moon, p’too pa choom ooy c’năl, đươi dua khoa học kỹ thuật ooy bh’rợ pa bhrợ, pa choom đoọng ha đhanuôr bhrợ têng. t’coóh A Lăng Ôi, Phó Giám đốc Trung tâm khuyến nông chr’hoong Đông Giang prá:

Ting cơnh xa nay pa dưr t’nơơm chr’nóh kinh tế bha lâng âng chr’hoong Đông Giang nắc vêy muy bơr rau chr’nóh chr’bêết bha lâng, tr’nơớp nắc tr’nơớp nắc t’nơơm prị, rau bơr nắc t’nơơm keo lâng rau pêê nắc t’nơơm chè a ngon, nâu đoo nắc 3 t’nơơm chr’nóh bha lâng. Lâng prị a vương n’nâu nắc m’ma prị choom chắt váih liêm lâng đhr’năng k’tiếc k’bunh âng chr’hoong Đông Giang. Dự án bêl đêếc vêy ta bhrợ têng đhị chr’val Ba, ơy k’rong xay nắc ng’choom moon liêm choom bhlâng, chô đơơng rau liêm choom ooy thu nhập ha đhanuôr. Lâng trạm khuyến nông nắc trạm xay moon ooy kỹ thuật đoọng ha đhanuôr chóh lâng zư lêy.

Lâng rau liêm choom nắc buôn chắt váih, crêê lâng đhr’năng k’tiếc k’bunh da ding k’coong, cóh tr’nơố bh’rợ: chóh prị a vương cấy mô đhị chr’val Ba ơy chô đơơng rau liêm choom ooy kinh tế bấc pa bhlâng đoọng ha đhanuôr. Hân đhơ cơnh đêếc, lâng đhr’năng k’tiếc bấc da ding k’coong, bh’rợ bhrợ t’bhứah nắc lêy pay pazêng zr’lụ choom chóh bhrợ. Đhị đêếc cậ, chr’hoong Đông Giang đơớh vêy chính sách crêê cơnh, cơnh zúp zooi zên bhrợ têng, kỹ thuật, zư lêy… đoọng bơơn đợ rau liêm choom ooy kinh tế bấc lấh mơ, đoọng đhanuôr pa dưr kinh tế, t’bil ha ul đharứt đơớh lâng nhâm mâng./.

Thành công thí điểm mô hình trồng chuối lùn già cấy mô

Chuối là một cây dễ trồng, thu hoạch quanh năm, đem lại hiệu quả kinh tế cao, từ đầu năm 2015, Trung tâm Ứng dụng và Thông tin Khoa học – Công nghệ Quảng Nam phối hợp với huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam thực hiện thí điểm mô hình “trồng thâm canh cây chuối già lùn cấy mô” tại xã Ba nhằm giúp cho nông dân tăng nguồn thu nhập. Bước đầu mô hình này đã mang lại hiệu quả kinh tế cho bà con xã Ba và chuẩn bị nhân rộng ra nhiều vùng..

 Hộ ông Nguyễn Thành Cung ở thôn Ba, xã Ba, huyện Đông Giang là một trong 6 hộ gia đình được chọn tham gia thực hiện thí điểm mô hình “ trồng thâm canh cây chuối già lùn cấy mô”. Từ đầu năm 2015 đến nay, gia đình ông Cung đã trồng hơn 1 héc ta với 320 gốc. Sau 1 năm trồng, gia đình ông Cung đã thu hoạch vụ đầu tiên, trừ đi chi phí sản xuất thu về hơn 17 triệu đồng. Ông Nguyễn Thành Cung cho biết, trồng cây chuối rất đơn giản, năng suất cao hơn so với các cây trồng khác. Ở những vùng đất bằng, đất có độ dốc thấp rất phù hợp cho việc trồng chuối. Tuy nhiên, để duy trì được việc trồng chuối có chất lượng cần phải bón thêm phân chuồng. Bên cạnh đó, bà con cần chú ý đến khoảng cách giữa các cây với nhau, cách thức chăm sóc sao cho phù hợp để đảm bảo cho cây chuối có thể phát triển tốt. Ông Nguyễn Thành Cung cho biết:

 Quy trình trồng chuối cấy mô này được Sở Khoa học – Công nghệ tập huấn, sau khi mình chuẩn bị đất cho sạch, phân bón, quy trình đào lỗ đào khoảng 60x60 vuông, lót một hố như vậy khoảng 15 kg phân chuồng, sau đó cộng thêm phân vô cơ. Với thời tiết  trời nắng thì phải tưới nước, còn nếu thời tiết bình thường thi không cần phải tưới. Trong giai đoạn cây chuối phát triển cần phải cắt bớt lá khô, giải sạch cỏ, khi chuối chuẩn bị ra buồng thì thêm một lượng phân vô cơ vào để cho trái to và đạt năng suất. Những cây trổ buồng hơi lớn thì phải chống.

Mới đây Trung tâm Ứng dụng và thông tin Khoa học – Công nghệ Quảng Nam tổ chức hội thảo đánh giá hiệu quả mô hình “ trồng thâm canh chuối lùn già nuôi cấy mô”. Với diện tích hơn 2 héc ta với 3.500 gốc, sau hơn 1 năm trồng tỉ lệ phát triển trên 98%, tỉ lệ ra buồng 100%, trọng lượng từ 25- 30kg. Giá trị hơn 80 triệu đồng/ha, trừ đi chi phí giống, phân bón, nhân công, người nông dân có lãi lên đến 20 triệu đồng. Ông Nguyễn Văn Cân, Phó Chủ tịch UBND xã Ba, huyện Đông Giang cho biết:

 Qua thực hiện mô hình “ cây chuối cấy mô” theo chương trình dự án của Sở Khoa học- Công nghệ tại 6 hộ đăng ký, thì đến thời điểm hiện nay khi nghiệm thu tại hộ thì rất hiệu quả, đặc biệt hồ của anh Nguyễn Thành Cung tại thô Ba. Trong quá trình trồng và chăm sóc  thì đến nay rất có hiệu quả. Trong thời gian đến địa phương trao đổi với Sở Khoa học – Công nghệ tiếp tục nhân rộng cho các hộ trên địa bàn xã cũng như ở các xã khác của huyện về dự án “trồng chuối cấy mô”.

Hiệu quả từ mô hình “Trồng thâm canh cây chuối già lùn cấy mô” thí điểm tại xã Ba, Trung tâm Khuyến nông huyện Đông Giang đang có kế hoạch nhân rộng mô hình này trên toàn địa bàn. Bước đầu, huyện Đông Giang tăng cường tuyên truyền, phổ biến kiến thức, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tập huấn cho bà con. Ông A Lăng Ôi, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết:

 Theo định hướng phát triển cây kinh tế chủ lực của huyện Đông Giang thì có một số cây chủ lực, thứ nhất là cây chuối, thứ hai là cây keo và thứ ba là cây chè dây, đây là ba cây trồng chủ lực. Đối với chuối già lùn này thi đây là giống chuối rất phù hợp với điệu kiện thổ nhưỡng của huyện Đông Giang. Dự án vừa rồi thực hiện tại xã Ba, đã tổng kết tại hội thảo có thể nói rằng là rất thành công, mang lại hiệu quả tăng thu nhập cho người dân. Đối với trạm khuyến nông thì trạm sẽ tư vấn kỹ thuật cho bà con, hướng dẫn cách trồng và chăm sóc.

Với ưu điểm dễ sống, khá phù hợp với thổ nhưỡng miền núi, bước đầu mô hình “ trồng thâm canh cây chuối già lùn cấy mô” tại xã Ba đã cho thấy hiệu quả kinh tế lớn cho bà con. Tuy nhiên, với địa hình chủ yếu là đồi núi dốc, việc nhân rộng mô hình sẽ phải lựa chọn từng vùng cho phù hợp. Bên cạnh đó, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cần có chính sách phù hợp như hỗ trợ vốn sản xuất, kỹ thuật, chăm sóc… để có thể đạt hiệu quả kinh tế cao nhất để bà con phát triển kinh tế, xóa nghèo nhanh và bền vững./.