Hânnoo táo mèo c’moo đâu, pr’loỌng đong t’coóh Hạng A Gìa- muy pr’loọng đong ma nuýh Mông ắt đhị chr’val La Pán Tẩn ( chr’hoong da ding k’coong Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái) bơơn bh’nơơn tước 300 ức đồng. t’ruíh ooy t’coóh Hạng A Gìa âng đhanuôr lâng pr’zợc xâng nâu kêi, vêy muy n’đắh đoọng lêy râu bhriêl g’lăng âng muy ch’nắc đhanuôr cóh da ding k’coong t’ngay đâu.

        3 bệê xe âng bịng zêng p’lêê táo mèo tợơ zr’lụ Đề Đu ( chr’val La Pán Tẩn) xoọc đấc đhr’đấc crâng chô ooy chợ chr’hoong. T‘coóh Hạng A Giàâng 2 bao ga mắc k’dâng lêy cung tước 1 tạ. t’coóh moon: p’loon âng chô đoọng ha pêê, dzợ rách pếêh âng lơơng, đoọng đấh ra diu đơơng pa câl. Bấc ngai p’too lalăm, pếêh cắh loon. Apêê a đhuốc k’rong câl cung vêy, apêê p’too câl m’bứi cung vêy, cắh cợ 2-3 zệt ký cung vêy đoọng ngâm a lắc. pân lơơng kiêng câl táo âng đong âng t’coóh, tu p’lêê pậ, liêm, đha hum lâng chr’nắp lấh mơ nắc p’lêê dzợ t’mêê.

        Hânnoo táo c’moo đâu bơơn bh’nơơn dal, zập đoo t’nơơm cung boong tráu pa bhlầng. chr’nắp pa câl 15 r’bhầu đồng muy ký, ha dợ t’coóh Gìa âng chô pazêng tước 300 ức đồng. crâng táo âng pr’loọng đong t’coóh Hạng A Gìa bơơn bh’nơơn dal đhị 3 c’moo đâu. C’moo t’nợơp nắc bơơn 80 ức đồng, c’moo thứ 2 nắc 100 ức đồng lâng c’moo đâu- c’moo thứ 3 bơơn k’nặ 300 ức đồng.

        Zr’lụ Đề Đu (âng chr’val La Pán Tẩn) lalăm a hay nắc muy zr’lụ zêng chắt váih pô anh túc ( t’nơơm za nươu phiện). đhanuôr Mông cóh đâu zập ngai zêng ơy lóih bơơn dzệêt âng t’nơơm za nươu nâu đoo. Lâng ma nuýh nghiện za nươu phiện nâu cóh đâu cung bâc pa bhlầng, tu cơnh đếêc nắc zập đoo pr’loọng đong zêng vêy chóh. Tước bêl xay bhrợ c’lâng xa nay tal t‘bil lơi t’nơơm za nươu phiện, đhanuôr cóh đâu nắc vêy năl: nắc t’nơơm za nươu phiện âng chô râu đha rựt đh’rắh –zr’nắh k’đháp đoọng ha vel bhươl âng đay. Đhanuôr đấh loon ting xâng boóp cán bộ, tal lơi t’nơơm pô anh túc- t’nơơm a bhuy lụ, đoọng xăl chóh t’nơơm abhoo. A bhoo chắt liêm cóh k’tiếc zr’lụ nâu, âng chô râu k’bhố ngăn đoong ha đhanuôr đha rựt. đhơ cơnh đếêc, cung cơnh bấc pr’loọng đong đhanuôr Mông cóh đâu, pr’loọng đong t’coóh Hạng A Gìa c’moo đi c’moo tốh muy năl chóh a bhoo, ha roo a năm. Ha ul doó dzợ ha ul, ha dợ zên nắc cắh vêy. Bấc chu xiêr ooy chợ chr’hoong, xâng đhanuôr trúih đui p’lêê táo mèo cóh Ngọc Chiến ( Mường La, Sơn La) p’lêê pậ, liêm lấh đhị Mù Cang Chải, t’coóh Gìa chô xay lâng apêê a đhi noo nắc lướt chấc năl. Tước đếêc, mắt đay bơơn lêy đhanuôr Ngọc Chiến k’rang lêy t’nơơm táo mèo, t’coóh Gìa xrắ ooy bh’ar cơnh chóh bhrợ, cơnh k’rang lêy, xang nắc p’too câl 1 r’bhầu t’nơơm m’ma. Đhăm chóh t‘coóh ơy vêy k’tiếc âng Nhà nước zao zư lêy lâng ơy vêy táo crâng chắt, ha dợ táo nâu p’lêê k’tứi, buôn bha ruy cha, lâng bêl pa câl nắc apêê cắh kiêng. Nâu kêi, t’coóh câl táo m’ma, chô chóh kiêr k’tiếc.

        Pleng k’tiếc đhị La Pán Tẩn vêy c’moo xiêr tước 2⁰C, đhr’luúc nhưr boọ cóh đoong, hi la. Đhơ cơnh đếêc nắc táo mèo cung mặ chắt váih liêm, glúh pô-boong p’lêê. Pa choom cơnh k’rang lêy táo âng ma nuýh Mường La, pazêng t’ngay lalấh cha cệêt, t’coóh Hạng A Gìa g’bur phân kali lâng phân lân, đoọng t’bhlầng c’rơ ha t’nơơm. Ha dang đhanuôr cóh đâu đui cơnh lơi t’nơơm nâu prang c’moo, tước bơơn pếêh nắc vêy lướt pếêh, nắc lâng t’coóh Hạng A Gìa k’rang lêy crâng táo âng đay đhiêr c’moo n’nặc. díc điêl t’coóh cứ tước tal bhơi k’rang p’liêm t’nơơm táo, pa gít t’nơơm táo. T’coóh moon: cung pr’đoọng bhlầng nắc bha ruy kiêng cha bha lầng táo, cắh vêy cha p’lêê.

        Đhị Đề Đu, đong bấc táo bhlầng nắc t’coóh Gìa, t’coóh Sử… vêy dâng 1 r’bhầu t’nơơm. Ha dợ m’bứi bhlầng nắc cơnh đong t’coóh Tủa, t’coóh Chư…. Cung 6-7 ha riêng t’nơơm. Zập pr’loọng đong cóh đâu cung vêy 4-5 ch’nắc. Táo tước hânnoo, zập đoo pr’loọng đong lướt bơơn pếêh cắh lứch. Cơnh đếêc, 7-8 pr’loọng đong nâu chấc bơơn ma nuýh pếêh đoọng. zập pr’loọng đong k’đươi m’bứi bhlầng 2 ch’nắc zooi pếêh. Cơnh đếêc pr’loọng đong t’coóh Hạng A Gìa, n’đoo t’ngay vêy apêê p’too câl táo nắc t’coóh k’đươi tước 3 ch’nắc đha đhâm zooi. Vêy bêl 3 đha đhâm nâu cha ắt cóh đong t’coóh tước ca c’xêê đoọng pếêh táo tợơ đấh ra diu tước hi bu k’năm.

        Lalăm a hay, đhị Mù Cang Chải, 2-3 chr’val vêy crâng táo mèo. Táo mèo chắt váih cóh crâng, bêl đoọm nắc đhơ đhơ ngai pếêh bơơn cung choom. Nâu kêi, năl p’lêê crâng nâu vêy bấc râu liêm choom đoọng ha c’rơ tr’mung, đhanuôr cóh xuôi đấc câl chô ngâm a lắc, ngâm đường, táo mèo Mù Cang Chải cắh zập đoọng pa cala. Bấc đhanuôr đhị apêê chr’val Nậm Khắt, La Pán Tẩn, Chế Cu Nha, Púng Luông câl m’ma chô chóh cóh bhươn crâng. Nâu kêi, zập pr’loọng đong nắc vêy dâng 2-3 ha riêng t’nơơm táo mèo, nắc doó k’pân ha ul cha cơnh lalăm a hay dzợ./.