Amoó Phan Thị Hoài Mong, 48 c’moo, ăt coh miền Trung truih tơợ x’ría c’moo ahay, amoó ta luôn xơợng ca ay zr’lụ k’đoọn. N’đhang năc tu ngoọ cr’ay trĩ, tu cơnh đêêc a đoo lươt câl z’nươu chô ộm lâng p’zay p’đhoọn. Prang m’pâng c’moo cơnh đêêc, tươc c’xêê 3 ha nua, bêl hưl ă ca ay căh dzợ mă p’đhoọn, amoó vêy ha dợ tươc bệnh viện. Bh’nơơn ch’mêêt lêy nội soi bhrợ ha pr’loọng đong c’jệ: amoó Mong crêê ung thư đại trực tràng bêl dzợ pa bhlâng p’niên. Amoó Mong hay hoọng loom: “Tu acu đơc la lâh đanh, acu lu lơ a bhlâng, tu cơnh đêêc đơc cr’ay âng cu dưr ngân lâh mơ, zư pa dưah công zr’năh k’đhap lâh. Lâng ting cơnh acu chơơc bơơn năl, bh’nhăn  bơơn năl zih năc pr’đơợ bơơn ma mông bh’nhăn hăt. Acu dzợ p’niên, dzợ bâc râu căh âi bơơn bhrợ têng, acu dzợ acoon anại nhuum nhar… Pa bhlâng hay hoọng loom”.

Ha dợ đhr’năng âng t’cooh Lý Đình Sôi coh chr’val Quốc Oai, TP Hà Nội công cơnh đêêc. Tr’nơơp, t’cooh vêy c’leh lươt pr’noong luh aham n’đhang năc ngoọ ca ay trĩ, tu cơnh đêêc câl z’nươu đông y ộm. Xơơng c’xêê t’tun, c’leh năc dưr vaih cớ, t’cooh  vêy ha dợ tươc bệnh viện ch’mêêt lêy năc bơơn moon năc ung thư trực tràng. T’cooh moon alua năc tu a đay lu lơ, lêy a đay bhreh k’rơ tu cơnh đêêc n’đhơ vêy bảo hiểm y tế coh têy, t’cooh công căh lươt khám c’rơ ta luôn: “Năc tu acu căh năl, ăt ngoọ năc ca ay trĩ, ca ay trĩ năc công luh a ham đhị đâu đanh 5 c’xêê tu cơnh đêêc pa bhlâng hay hoọng loom. Bêl tươc bệnh viện năc apêê bác sĩ moon acu âi ăt đhị cr’chăl 2. Ha dang đơơh bơơn năl, lươt ch’mêêt lêy pa zêng năc âi doó cơnh đâu”.

Ting cơnh xay moon âng GLOBOCAN 2022, ung thư trực tràng dzoọng thứ 3 prang bha lang k’tiêc ooy apêê crêê t’mêê (lâh 1,9 ưc cha năc) lâng dzoọng thứ bơr ooy apêê chêêt bil (935.000 cha năc/c’moo). Đhị Việt Nam, cr’ay n’nâu dzoọng thứ 4 ooy đợ apêê crêê lâng dzoọng thứ 5 ooy apêê chêêt bil, cơnh lâng lâh 16.000 cha năc t’mêê crêê lâng k’noọ 9.000 cha năc chêêt bil zâp c’moo. Cr’ay buôn tơơp tơợ polyp tuyến - doó ngoọ ngân n’đhang năc buôn dzang vaih ung thư xang 10 - 15 c’moo. Bơơn năl lâng pay lơi polyp đơơh zooi pa xiêr tươc 90% đhr’năng, dh’rưah lâng zư pa dưah công doó lâh k’đhap, doó lâh bâc bil zên pră t’piing lâng cr’chăl bơơn năl z’lưa. Ths.Bs Nguyễn Thị Ngọc Hà, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội đoọng năl: “Xooc đâu, bâc ngai ca ay âi lêy lơi pr’đơợ chr’năp đoọng choom bơơn năl cr’ay đơơh lâh. Vêy cơnh câ năc bêl khối u t’mêê xooc năc ăt đhị cơnh polyp, dzợ u tứi.  Tu cơnh đêêc azi p’too moon năc bh’rợ lươt khám c’rơ ta luôn, ch’mêêt lêy pa zêng, đơơh bơơn năl ung thư đại trực tràng moon la lay căh câ năc apêê cr’ay n’lơơng, ung thư n’lơơng moon pa zum năc muy râu pa bhlâng chr’năp. Lâng pa bhlâng năc bêl apêê ca ay t’mêê vêy bâc c’leh la lay cơnh năc ma nưih ca ay choom đơơh lươt khám đhị apêê cơ sở y tế đoọng bơơn năl lâng zư pa dưah loon đơơh”.

Ung thư đại trực tràng coh cr’chăl tr’nơơp căh buôn bơơn năl. Apêê c’leh cơnh rối loạn n’jeh luônh đanh, pr’noong tr’luc lâng aham, ooch nhoó, căh zâp aham mạn tính… buôn k’noọ năc cr’ay c’lâng luônh. Tu cơnh đêêc, ch’mêêt lêy pa zêng ta luôn năc bh’rợ chr’năp. Muy g’luh ch’mêêt lêy y tế k’dâng lêy năc doó râu rí k’đhap năc choom dưr vaih bh’rợ chr’năp zư lêy c’rơ lâng ma mông ma meh âng c’la hêê./.

UNG THƯ TRỰC TRÀNG – NHỮNG TÍN HIỆU BỊ BỎ QUÊN

Ung thư trực tràng là một trong những loại ung thư đường tiêu hoá thường gặp, nhưng hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Thế nhưng, nhiều người lại chủ quan, nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường như trĩ, táo bón… để rồi khi tìm đến bác sĩ thì bệnh đã ở giai đoạn muộn.

Chị Phan Thị Hoài Mong, 48 tuổi, ở miền Trung kể rằng từ cuối năm ngoái, chị thường xuyên bị đau vùng hậu môn. Nhưng vì nghĩ chỉ là bệnh trĩ nên chị tự mua thuốc về dùng và cố gắng chịu đựng. Suốt nửa năm như vậy, đến tháng 3 vừa rồi, khi cơn đau bụng dữ dội không thể bỏ qua, chị mới đến bệnh viện. Kết quả nội soi khiến gia đình choáng váng: chị Mong mắc ung thư đại trực tràng khi tuổi đời còn trẻ. Chị Mong không giấu nổi sự hối hận: “Do mình để lâu quá, mình quá chủ quan nên để cho bệnh của mình nó nặng hơn nên điều trị vất vả hơn. Và theo như mình tìm hiểu, càng xạ phát hiện muộn thì cơ hội sống thêm của mình càng rút ngắn. Mình còn trẻ, còn nhiều thứ đang đang dở còn chưa làm được, mình còn con cái…rất chi là tiếc.”

Trường hợp của ông Lý Đình Sôi ở xã Quốc Oai, TP Hà Nội cũng tương tự. Ban đầu, ông có biểu hiện đi ngoài ra máu nhưng lại nghĩ chỉ là bệnh trĩ, nên tự điều trị bằng thuốc đông y. Năm tháng sau, triệu chứng tái phát, ông mới đến bệnh viện kiểm tra thì được chẩn đoán ung thư trực tràng. Ông thừa nhận sai lầm lớn nhất là vì chủ quan, thấy mình khỏe mạnh nên dù có bảo hiểm y tế trong tay, ông vẫn không đi khám định kỳ: “Tại vì mình không biết, cứ nghĩ nó chỉ là cái trĩ thôi, cái trĩ thì nó cũng có chảy máu cách đây 5 tháng nên cũng thật đáng tiếc là ra đến tuyến bệnh viện thì các bác sỹ kết luận là mình ở mức độ 2. Nếu biết sớm mà đi kiểm tra tầm soát thì rất là tốt”.

Theo báo cáo GLOBOCAN 2022, ung thư đại trực tràng đứng thứ 3 toàn cầu về số ca mắc mới (hơn 1,9 triệu ca) và thứ 2 về tử vong (935.000 ca/năm). Tại Việt Nam, căn bệnh này đứng thứ 4 về tỷ lệ mắc và thứ 5 về tỷ lệ tử vong, với hơn 16.000 ca mới và gần 9.000 ca tử vong mỗi năm. Bệnh thường bắt nguồn từ polyp tuyến – tổn thương lành tính nhưng có thể chuyển thành ung thư sau 10–15 năm. Phát hiện và cắt bỏ polyp sớm giúp giảm tới 90% nguy cơ, đồng thời việc điều trị cũng nhẹ nhàng, ít tốn kém hơn nhiều so với giai đoạn muộn. Ths.Bs Nguyễn Thị Ngọc Hà, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội cho biết: “Cái điều đáng tiếc là nhiều người bệnh đã bỏ lỡ cơ hội vàng để có thể phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm hơn. Thậm chí là khi khối u mới đang chỉ là ở dạng polyp, còn rất là nhỏ. Do đó thì chúng tôi khuyến cáo là cái việc đi khám sức khỏe định kỳ, tầm soát, phát hiện sớm ung thư đại trực tràng nói riêng hay là các bệnh lý, ung thư khác nói chung là một cái điều vô cùng cần thiết. Và đặc biệt là khi mà bệnh nhân mới có những cái dấu hiệu bất thường ban đầu thì người bệnh cần phải đi khám ngay tại các cơ sở y tế để được chuẩn đoán và điều trị kịp thời”.

Ung thư đại trực tràng ở giai đoạn đầu thường khó nhận biết. Các dấu hiệu như rối loạn tiêu hóa kéo dài, phân lẫn máu, sụt cân nhanh, thiếu máu mạn tính… dễ bị nhầm với bệnh lý đường tiêu hóa thông thường. Chính vì vậy, tầm soát định kỳ là chìa khóa then chốt. Một cuộc kiểm tra y tế tưởng chừng đơn giản có thể trở thành “chìa khóa” bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chính chúng ta./.