Ngải cứu năc muy râu bhơi r’veh âng c’bhuh Cúc, vêy bâc coh z’nươu pr’dưah tơợ đanh k’ha riêng c’moo. Râu bhơi n’nâu vêy ha la c’chraach, n’đăh piing t’viêng ngit, n’đăh dup vêy x’xoc bhooc xa xil, a tăng n’đhang đha hum lâng vêy pr’đươi pa ngăn - pa bhlâng năc liêm đoọng bhrợ z’nươu.

Ting cơnh ma nưih Bùi Đắc Sáng ( Hội Đông y Hà Nội), ngải cứu bơơn ra pă ooy c’bhuh tơơm z’nươu tiêng. Căh muy năc zr’ma âi looih coh g’luh cha cha, ngải cứu năc z’nươu coh crâng bhrơi choom zư pa dưah cr’ay a zơi, pa xiêr ca ay, choom bêch ngăn lâng liêm n’jeh luônh.

Pa xiêr ca ay, pa liêm c’lâng aham hooi ooy abôc

Coh Đông y, ha la ngải cứu bâc hợp chất sinh học vêy râu liêm: râu âng atăng lâng tinh dầu choom pa dưah ca ay p’lêê, liêm c’lâng đhó, c’lâng luônh. Apêê vêy coh ngải cứu cơnh Vitamin, thyon, mineol choom pa xiêr ca ay, doó buôn eh dzung têy, bhrợ pa liêm r’ră, x’xêê lâng choom pa dưah cr’ay mr’nit n’hang.

Lâh n’năc, muy bơr chất coh ngải cứu vêy choom zêl khuẩn, pa dưr c’rơ, doó choom eh, bhih. Ộm trà ngải cứu buôn bhrợ ha chăc n’hil, doó buôn ca ay, pa bhlâng năc ngai buôn ca ay acọ, căh choom bêch.

Coh y học hiện đại, chất histamin lâng acetycholin coh ngải cứu gooh dzợ bơơn đươi dua đoọng bhrợ z’nươu pa xiêr ca ay, choom bêch. Bh’rợ đh’hâc lâng ha la ngải cứu pa zum lâng ha la pih bhung, khuynh diệp công năc cơnh lang ahay liêm choom đoọng pa dưah ca ay đh’mâl.

Yêm boop, liêm ha bôc

Muy coh bâc cơnh uh bhrợ ngải cứu buôn bhlâng, buôn cha lâng bơơn k’đhơợng đơc z’nươu năc luc lâng cr’liêng a tưch lâng ha la ngải xrăt pa nhoonh xang năc chiên căh câ đhooh. Ch’na n’nâu căh muy yêm năc dzợ choom bhrợ ha c’lâng aham hooi ooy abôc, pa xiêr ca ay acọ, căh choom bêch. Ha dang p’niên k’tứi căh kiêng cha tu a tăng âng ngải, năc choom uh cr’liêng atưch coh đac chrọ m’bứi ha la ngải đoọng doó lâh a tăng, buôn cha lâh.

Z’nươu pr’dưah lang ahay tơợ ngải cứu

-  Bêl ra văng tươc c’xêê dâng muy tuần, luc pr’nung ngải cứu lâng đac k’jooc cơnh pha trà, ộm pêê chu zâp t’ngay năc zooi bhrợ liêm kinh nguyệt, pa xiêr ca ay luônh.

- 300 g ha la ngải cloh pị pay đac, luc lâng bơr zr’hố đac c’root, pac ộm bơr chu coh t’ngay đoọng bhrợ pa xiêr ca ay hoọng, t’nương lâng azơi.

- Dha hâc lâng ngải cứu, ha la pih bhung lâng khuynh diệp coh 15 phút vêy pr’đươi choom bêch, pa dưah ca ay đh’mâl.

Ngai căh choom cha ngải cứu?

Đơơng bâc râu liêm crêê, n’đhang căh vêy ngai công choom cha ngải cứu. Lương y Bùi Đắc Sang p’too moon, pân đil xooc ăt k’đhap coh pêê c’xêê tr’nơơp, ma nưih ngai ca ay loom, rối loạn c’lâng luônh, gooh c’lâng aham, ca ay p’lêê hoọng năc căh choom cha.

Pa ghit: Cha ngải cứu mơ đhiêp lâng crêê cr’chăl năc bơơn pa dưr liêm pr’đươi. Căh choom đươi dua la lâh bâc căh câ đươi dua ta luôn đhị đanh đoọng g’đach râu căh pr’đoọng./.

BÀI THUỐC TỪ NGẢI CỨU

Ngải cứu không chỉ là rau gia vị mà còn là vị thuốc giúp giảm đau xương khớp, an thần, hỗ trợ lưu thông máu và điều hòa kinh nguyệt, đặc biệt khi kết hợp cùng trứng.

Ngải cứu là loài thực vật thuộc họ Cúc, có mặt trong nhiều bài thuốc dân gian từ hàng trăm năm qua. Loại cây này có lá hình mác, mặt trên xanh sẫm, mặt dưới phủ lông trắng mịn, vị rất đắng nhưng thơm và có tính ấm - đặc điểm lý tưởng để làm thuốc.

Theo lương y Bùi Đắc Sáng (Hội Đông y Hà Nội), ngải cứu được xếp vào nhóm thực vật dược tính cao. Không chỉ là gia vị quen thuộc trong mâm cơm, ngải cứu còn là bài thuốc tự nhiên giúp điều trị bệnh xương khớp, giảm đau, an thần và hỗ trợ tiêu hóa.

Giảm đau, giúp máu lưu thông lên não

Trong Đông y, lá ngải chứa nhiều hợp chất sinh học có lợi: chất đắng và tinh dầu giúp chống viêm loét dạ dày, lợi tiểu, nhuận tràng. Các thành phần như tamin, mineol, thyon hỗ trợ giảm đau, chống phù nề, kích thích gân cơ, dây chằng và phục hồi cử động khớp.

Ngoài ra, một số chất trong ngải cứu có khả năng kháng khuẩn, tăng cường sức đề kháng, chống viêm sưng và kích thích tuần hoàn máu. Uống trà ngải cứu thường xuyên giúp cơ thể thư giãn, hỗ trợ phòng bệnh, đặc biệt là chứng đau đầu, mất ngủ.

Trong y học hiện đại, chất histamin và acetylcholin trong ngải cứu khô còn được dùng để sản xuất thuốc giảm đau, an thần. Việc xông hơi bằng lá ngải kết hợp lá bưởi, khuynh diệp cũng là cách dân gian hiệu quả để giải cảm, thư giãn tinh thần.

Ngon miệng, bổ não

Một trong những cách chế biến ngải cứu đơn giản, dễ ăn và giữ được dược tính là trộn trứng gà với lá ngải băm nhuyễn rồi chiên hoặc hấp. Món ăn này không chỉ ngon mà còn giúp máu lưu thông lên não, hỗ trợ giảm đau đầu, mất ngủ. Nếu trẻ em không thích vị đắng của ngải, có thể luộc trứng gà trong nước sắc lá ngải để dịu mùi và dễ ăn hơn.

Bài thuốc dân gian từ ngải cứu

- Trước kỳ kinh nguyệt một tuần, pha bột ngải cứu với nước sôi như pha trà, uống ba lần mỗi ngày giúp điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh.

- 300g lá ngải giã lấy nước, trộn với hai thìa mật ong, chia uống hai lần trong ngày để giảm đau thần kinh tọa, đau lưng và viêm khớp.

- Xông hơi bằng hỗn hợp ngải cứu, lá bưởi và khuynh diệp trong 15 phút có tác dụng an thần, giải cảm.

Ai không nên dùng ngải cứu?

Mang nhiều lợi ích, nhưng ngải cứu không dành cho tất cả mọi người. Lương y Bùi Đắc Sáng khuyến cáo, phụ nữ mang thai trong ba tháng đầu, người bị viêm gan, rối loạn tiêu hóa cấp, xơ vữa động mạch, sỏi thận nên hạn chế dùng.

Lưu ý: Dùng ngải cứu đúng liều lượng và thời điểm sẽ phát huy tối đa tác dụng. Tránh lạm dụng hoặc dùng liên tục kéo dài để không gây tác dụng phụ ngoài ý muốn./.