K’noọ 1 c’xêê đâu, âi tươc cậ ha dum thứ 7, Chủ nhật zâp tuần, Hội trường UBND chr’val Thượng Lộ dưr đơơr cậ xa nul chiing cha gâr. Nâu đoo năc lớp học đơc đoọng ha pêê a đhi tơợ 10 – 20 c’moo coh apêê vel âng chr’val. N’jưah đh’rưah lâng 20 pr’zơc ra pă dzoọng đương pa choom cơnh âng bơr a nhi nghệ nhân A rất Chân lâng A Rất Hải pa choom đoọng, a đhi Hồ Trung Nguyên, 17 c’moo ăt coh vel Dỗi, chr’val Thượng Lộ bhui har moon:“T’mêê năc căh choom đhưưng, k’đhap bhlâng. N’đhang bơơn thầy Chân pa choom đoọng lưch loom, căh muy pa choom coh lơp, zâp chu doó tr’vâng thầy công tươc đong đọong pa choom ha cu. R’dợ a cu lêy công kiêng lâng t’bhlâng pa choom đoọng. Nâu câi a cu âi choom đhưưng xí tr’bứi.”

Nghệ nhân Cơ Tu, A rất Hải ăt coh vel Dỗi, chr’val Thượng Lộ, c’moo đâu âi lâh 70 c’moo công dzợ p’zay pa choom đoọng ha pêê p’niên ng’cơnh đhưưng xí âng acoon coh đay. T’coo moon, xa nul chiing cha gâr dưr đơơr bhrợ ha đoo hay cớ lang p’niên âng đay. Moot apêê g’luh bhiêc bhan, xa nul ching cha gâr năc cơnh a ngoọn p’têêt pa zum đha nuôr Cơ Tu đhị pr’múa tân tung da dă. T’cooh p’niên, pân jưih pân đil đh’rưah hr’luc lâng xa nul chiing cha gâr, k’lới, ba booch, liêm cha ngoor. Đhị bâc g’luh cơnh đêêc, bâc đha đhâm cmâr âi ma bơơn tr’năl choom dưr vaih dic điêl; tr’vay tr’lin coh vel bhươl đong xang công đươi tơợ đêêc bơơn bhrợ pa liêm. T’cooh A rất Hải  đoọng năl p’xoọng, k’noọ 4 c’moo đâu, chr’hoong Nam Đông bhrợ pa dưr Đề án Zư đơc văn hóa ty đanh Cơ Tu, t’cooh cơnh bơơn p’têêt p’xoọng pr’đơợ đoọng pa choom đoọng ha lang p’niên đợ râu liêm chr’năp văn hóa âng acoon coh, pa zum zư đơc lâng pa dưr: “Acu nhăn pa gơi râu chăp hơnh chr’hoong âi k’rang bhrợ t’vaih lơp pa choom đoọng ha lang p’niên n’toong đhưưng. Đươi vêy cơnh đêêc, a cu vêy pr’đơợ pa choom đoọng ha pêê đoo, lang p’niên ting pa dưr, zư đơc đợ râu  chr’năp pr’hay âng acoon coh. Cơnh đêêc văn hóa hêê vêy bơơn pa dưr lâng zư đơc. Nắc đoo râu âng cu bhui har bhlâng.”

Bâc  c’moo ha nua, chính quyền chr’hoong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế âi vêy bâc c’lâng bh’rợ zư đơc lâng pa dưr apêê chr’năp văn hóa âng đha nuôr Cơ Tu. Tơợ c’moo 2018 tươc đâu, chr’hoong âi bhrợ t’vaih 6 lơp pa choom đoọng ooy văn hóa ty đanh cơnh đhưưng xí, prá pr’ma, bhrợ bh’nooch, apêê pr’múa ty đanh lâng taanh dzăc, t’đang t’pâh lâh 150 cha năc ting pâh. Ta luôn bơr c’moo 1 chu, chr’hoong bhrợ Liên hoán Văn hóa quần chúng đoọng đha nuôr vêy pr’đơợ pa căh, zư đơc lâng pa dưr văn hóa acoon coh. Đh’rưah lâng n’năc, apêê vel bhươl công k’rong bhrợ pa dưr apêê thiết chế văn hóa âng acoon coh. Ting n’năc, chr’hoong âi zooi đoọng zên ha 40 vel âng 6 chr’val vêy đha nuôr Cơ Tu bhrợ pa dưr 40 Gươl; k’rong zư đơc pr’đươi pr’dua ty đanh coh pa bhrợ ta têng. T’cooh Dương Thanh Phước, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế đoọng năl, vel đong t’bhlâng tươc c’moo lưch c’moo 2020, đơơng âng văn hóa la lua dưr vaih pr’đơợ ha vel đông, n’jưah năc cr’noọ xa nay, n’jưah năc pr’đơợ pa dưr tr’mông tr’meh – pr’ăt tr’nơt: “ Bh’rợ zư đơc văn hóa ty đanh âng Cơ Tu chr’hoong công đh’rưah k’rang tươc bh’rợ ha dưr dal pr’ăt tr’mông đha nuôr đhị bh’rợ pa dưr du lịch. Xooc đâu, chr’hoong âi bhrợ ap dưr pr’đhang du lịch vel bhươl đhị vel Dỗi, chr’val Thượng Lộ. Zr’lụ du lịch vel bhươl vel Dỗi âi bhrợ t’vaih Hợp tác xã lâng pa bhrợ zăng liêm choom. Đươi dua apêê thiết chế văn hóa âng đha nuôr dh’rưah lâng đợ chr’năp văn hóa ty đanh đoọng t’đang t’pâh t’mooi du lịch. Đhị đâu, căh muy bơơn zư đơc lâng pa dưr apêê chr’năp văn hóa ty đanh âng dha nuôr năc dzợ bhrợ t’vaih râu pa chô ha đha nuôr lâng tr’xăl c’năl ha đha nuôr ting c’lâng moot ăt bhrợ đh’rưah./.”

Cha nup: Tiến Dũng

Nam Đông: Nỗ lực bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Cơ Tu

                             A lăng Lợi- A viết Sĩ

Dân tộc Cơ Tu ở huyện miền núi Nam Đông, tỉnh Thừa Huế chiếm hơn 70% dân số cả huyện. Được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, những năm gần đây, diện mạo miền núi nơi đây ngày càng khởi sắc; cuộc sống của bà con từng bước được nâng cao. Tuy nhiên, các giá trị văn hóa truyền thống như tiếng nói, chữ viết, nghệ thuật trình diễn dân gian, phong tục tập quán,… của bà con Cơ Tu đang đứng trước nguy cơ mai một. Để bảo tồn văn hóa truyền thống, các cấp, ngành huyện Nam Đông và những người yêu văn hóa truyền thống ở các thôn, bản đang nỗ lực sưu tầm, lưu giữ những hiện vật, giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Cơ Tu, bước đầu đã mang lại những kết quả đáng mừng

Gần 1 tháng nay, cứ vào tối thứ 7, Chủ nhật hàng tuần, Hội trường UBND xã Thượng Lộ lại rộn ràng tiếng trống chiêng. Đây là không khí lớp học dành cho các em từ 10-20 tuổi ở các thôn của xã. Vừa cùng 20 bạn trẻ xếp hàng làm theo động tác của 2 nghệ nhân A rất Chân và A rất Hải, em Hồ Trung Nguyên, 17 tuổi, ở thôn Dỗi, xã Thượng Lộ bày tỏ niềm vui: “Mới đầu tập đánh trống đánh chiêng cũng thấy khó lắm. Nhưng được thầy Chân hướng dẫn tận tình, không chỉ dạy trên lớp, mỗi lần rảnh thầy cũng đến tận nhà bày cách đánh và đánh rất hay. Dần dần em thấy cũng thích và cố gắng tập. Đến bây giờ em đã biết các đánh những bài  đơn giản rồi. Săp tới chúng em lại được thể hiện các bài chiêng và điệu múa trên sân khấu huyện dịp Liên hóa văn nghệ quần chúng.”

Nghệ nhân Cơ Tu, A rất Hải ở thôn Dỗi, xã Thượng Lộ, năm nay đã ngoài 70 tuổi vẫn miệt mài hướng dẫn các bạn trẻ kỹ thuật đánh trống chiêng của dân tộc mình. Ông bảo, tiếng trống chiêng vang lên làm ông nhớ lại thời trai trẻ của mình. Vào những dịp lễ hội truyền thống, tiếng trống chiêng như sợi dây kết nối cộng đồng Cơ Tu qua điệu múa tân tung da dă nhịp nhàng và uyển chuyển. Già trẻ, gái trai hòa nhịp trống chiêng cất điệu k’lới, ba booch, bh’nooch ngọt ngào say đắm lòng người. Qua những đợt sinh hoạt cộng đồng như thế, nhiều bạn trẻ đã kết duyên chồng vợ; mâu thuẫn cộng đồng cũng nhờ đó được hóa giải êm đẹp. Ông A Rất Hải cho biết thêm, gần 4 năm nay, huyện Nam Đông xây dựng Đề án bảo tồn văn hóa truyền thống Cơ Tu, ông như được tiếp thêm động lực để truyền dạy cho lớp trẻ những bài trống chiêng, điệu múa tân tung da dă, điệu hát k’lơi, ba booch..., chung tay gìn giữ, bảo tồn văn hóa của dân tộc mình: “Tôi xin gửi lời cảm ơn Huyện đã quan tâm đầu tư mở lớp dạy đánh trống chiêng của dân tộc. Nhờ đó tôi có cơ hội trao truyền những bài trống chiêng, điệu múa tân tung da dă, những làn điệu dân ca cho các cháu, những thế hệ trẻ tiếp nối, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Vậy là bản sắc văn hóa của dân tộc mình sẽ được khôi phục và phát triển. Đó là điều tôi rất vui mừng.”

Những năm qua, chính quyền huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế đã có nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào Cơ Tu. Từ năm 2018 đến nay, huyện đã mở 06 lớp truyền dạy về văn hóa truyền thống như đánh trống chiêng, nói lý, hát lý, các điệu múa truyền thống và đan lát,thu hút hơn 150 học viên tham gia. Định kỳ hai năm một lần huyện tổ chức Liên hoan văn hóa quần chúng để bà con có cơ hội thể hiện, bảo tồn và phát huy văn hóa của dân tộc. Cùng với đó, các thôn, bản cũng tập trung đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa của dân tộc mình. Theo đó, huyện đã hỗ trợ kinh phí cho 40 thôn của 6 xã có đồng bào Cơ Tu xây dựng 40 nhà Gươl, nhà văn hóa truyền thống làm nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng; sưu tầm hiện vật trong quá trình lao động sản xuất. Ông Dương Thanh Phước, Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, địa phương phấn đấu đến năm 2020, đưa văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội: “Việc bảo tồn văn hóa truyền thống Cơ Tu, huyện cùng đồng thời quan tâm đến việc nâng cao đời sống bà con thông qua phát triển du lịch. Hiện nay, huyện đã xây dựng được mô hình du lịch cộng đồng ở thôn Dỗi, xã Thượng Lộ. Khu du lịch cộng đồng thôn Dỗi đã thành lập Hợp tác xã và hoạt động rất hiệu quả. Tân dụng các thiết chế văn hóa của đồng bào cùng các giá trị văn hóa truyền thống để thu hút khách du lịch. Thông qua đây, không chỉ bảo tồn và phát huy được các  giá tri văn hóa truyền thống của đồng bào mà còn tạo thu nhập cho bà con và thay đổi nhận thức cho bà con theo xu hướng hội nhập./.”