Đha
nuôr lâng pr’zớc da dêr!
Bé
nắc muy râu bh’năn choom u cha zấp râu, buôn n’băn, doó buôn ca ay ca naanh. Tu
cơnh đêếc đươi râu pr’đơợ n’nắc, bấc ngai âi chơớih pay c’lâng pa dưr kinh tế
pr’loọng đong tơợ bh’rợ băn bé. Choom băn bé cóh c’roọl, cắh cậ băn p’lóh cóh
bha đưn a rúih nắc đhị pa bhlâng liêm glặp ha bé. Nâu câi nắc muy bơr râu choom
p’ghít lêy bêl băn bé. Đha nuôr lâng pr’zớc ting xơợng:
# l’lăm
nắc ng’cơnh bhrợ đong c’roọl ha bé:
Vêy 3 râu choom p’ghít lêy cơnh đâu:
Râu
1. đong c’roọl: đong c’roọl âng bé
choom bhrợ cónh đong đh’rơơng, cắh cậ đong k’tiếc cơnh acoon pợ, n’đhang nắc
choom ta luôn u goóh, doó nha nhự, oó buôn p’răng, doó choom crêê boo chéh. Léh
c’roọl nắc u clung, xa xil đoọng buôn príh doóh, vêy chr’hooi đác buôn êé lâng
đhó choom hooi lơi doó u choom cr’đoong. Đong c’roọl bé choom bhlâng nắc choom
chóh bhrợ p’loọng n’đăh mặt t’ngay bhléh đoọng u đh’hi mật hân noo ch’noọng, u
ngăn hân noo ha ọt.
Râu
2. đh’rơơng, z’đêr, chr’pớ: ta bhrợ
lâng p’oo cr’đêê, ra dzul. Nắc vêy 3 cơnh: c’roọl ta croọl za zum, c’roọl ta
groong pác bhrợ muy đhị 3, 4 p’nong, lâng c’roọl pác bhrợ la lay croọl ting
p’nong. Đh’rơơng nắc bhrợ lâng cram, cr;đêê, n’loong liêm tíh, xa xil bhrợ ra
náp pr’náach pậ dâng tra pêê, hôông cách dâng tra muy, tơợ k’tiếc dal dâng tơợ
muy x’loóc lấh. đhêêng cơnh lâng acoon bé, ra náp pr’náach dzắc bhrợ pa cách mơ
léh âng hêê bệch ặt nêy ậh, đoọng doó choom u blướch dzung. C’roọl băn nắc
k’dâng lêy m’mơ bấc bé nắc ahêê bhrợ bhứah tứi la lay mơ: cơnh bé conh buôn đớc
pa trơơi nắc bhứah tơợ muy x’loóc m’pâng tước muy choọng (a chương) ha muy
p’nong, bé đớc đoọng đắh lêệ nắc léh bhứah dâng muy x’loóc/ p’nong nắc đhêệng
ặ.
Râu
3. Tang ch’ớh: nắc đoo léh k’tiếc,
n’đắh loom c’roọl vêy g’roong ta groong zư. Zr’lụ tang ch’ớh nắc choom u bhứah
ga mắc, đh’hi, n’đhang doó choom p’răng clặ, clung n’đhang doó choom t’đọng
đác. Tang ch’ớh ha bé bhứah dâng 3 chu t’ping lâng đong c’roọl.
#
ng’cơnh chơớih m’ma băn:
Công cơnh zấp râu m’ma bh’năn n’lơơng,
nắc ch’mêệt lêy ca căn âng bé n’nắc vêy pr’dưr pr’dzoọng liêm l’mặ, vêy k’rơ
cắh, doó buôn jéh ca ay doó, mặ ặt zâng lâng pr’đơợ băn par cắh.
*L’lăm
nắc: Chơớih pay bé căn: chơớih pay đợ
bé vêy pr’dưr pr’dzoọng liêm l’mặ, k’rơ,
đha đhưa đhộ, xóc n’căr xa xil liêm. Đ’đong tóh bhứah, liêm ma mơ, p’lêê tóh
dal lângvêy bấc c’lâng a ham bơơn lêy cóh đ’đong tóh.
Đhr’năng choom vêy ca coon: cr’chăl u
rứah mr’cơnh, đợ pnong bơơn rứah lâng c’rơ ma mông. Nắc ca coon âng bé conh
lâng bé căn đoọng bấc đác tóh, u têên u bh’bhặ, acoon bé đấh u pậ.
Đhr’năng dưr pậ: chơớih đợ p’nong nắc
k’rơ, bêl 6 c’xêê, bêl đoọng u ting
conh, rứah g’lúh tr’nơợp.
*chơớih
pay bé conh: chơớih pay đợ p’nong cơnh k’rơ, pa bhréh, doó khúch goo, vêy
pr’dưr pr’dzoọng liêm, đa đấh, a cọ tuôr liêm, doó lấh l’mặt doó lấh u oóch, 4
dzung mâng liêm, 2 cr’loong ga mắc ma mơ. Nắc đoo bé conh âng liêm bhlâng.
# Ng’cơnh
zư x’mir lâng băn par:
*
ch’na ha bé:
+ Ch’na t’mêê,: zấp râu ha la bhơi
k’tang, muy t’ngay đoọng u cha tơợ 4-7kh/p’nong. Ha dang pa tang băn cóh bha
đưn nắc tơợ 2-3 kg/p’nong/t’ngay.
+Ch;na goóh: k’tang răng, ch’na p’lêê
p’coo, clang, prí, ca đấc, đu đủ, cà rốt,… rau pa liêm, clát c’đắ đơợ cha dâng
m’pâng kg/p’nongt’ngay.
+cha na zấp râu lâng khoáng: pa zêng zấp
râu ng’cam, pr’nung a bhoo, ch’nêếh, a rong, a tuông. Nắc ting p’nong bé,
đhr’năng rứah lâng đoỌng đác tóh , choom đoọng u cha tơợ 0,2-0,8kg/p’nong. Bêl
đoọng cha râu apêê nâu nắc choom lúc m’bứi bhoóh.
+ ch’na công nghiệp:
N’nóh a tuông, p’lêê p’coo, pa pô bia,….
Cắh choom đoọng u cha râu ca dzúa, nặ nung, cr’cool, dzếp dzong, đoọng cha tơợ
0,3-0,6kg/p’nong/t’ngay.
*
Zư x’mir lêy băn par:
+Acoon bé tơợ t’mêê u rứa tước 10 t’ngay:
Acoon bé bêl t’mêê rứah nắc dzút pa goóh lâng
đoọng u mặ đác tóh tr’nơợp. p’ghít cắt
pun nắc k’bhruốt pa liêm a ham lâng cắt pun dal dâng 3-4cm.
Nắc choom zư pa ngan ha acoon bé, cắh
choom đớc acoon bé cóh k’tiếc, đoọng rơớt râu pr’lúh cr’ay.
-Ha dang đhr’năng acoon bé t’mêê rứa u
đhur nắc ahêê choom pị đác tóh ca căn ooy bình đoọng acoon bé măm muy t’ngay
3-4 chu. Ha dang ca căn âng bé cắh đoọng ca coon đay măm nắc coóp k’đhơợng, pị
lơi đác tóh tr’nơợp m’bưi, xang n’nắc pị ooy boóp acoon bé, đoọng u loóih, xang
n’nắc k’đhơợng nhâm đoọng đợ acoon bé
măm ca bhố. ặt bhrợ cơnh đêếc đợ bêl ca
căn bé u tộ đoọng ca coon măm trực tiếp. p’ghít lêy nắc đoọng acoon bé măm zấp
2 n’đắh tóh.
* Acoon
bé tơợ 11 tước 45 t’ngay.
Cơnh lâng băn ting pr’loọng đong lâng
băn bé pay đác tóh cắh tước 1 lít/t’ngay nắc đớc ca căn la lay bêl ha dum ( tơợ
5 giờ ha bu tước 6h30 ra diu). Bé ca căn bơơn pị đác tóh 1 chu/t’ngay mật bêl
ra diu, xang n’nắc đoọng ca coon ting ca căn tất t’ngay lâng cắh đoọng măm bình
công choom.
Tơợ t’ngay thứ 11, nắc choom đoọng bé pa
choom ca cáach cha cha đợ râu ch’na buôn u tiêu cơnh: prí đâm, pr’nung a bhoo,
pr’nung a tuông lâng bâc râu k’tang âng nhum, tu bhơi nhấc.
* Ng’cơnh
zư lêy lâng cha groong pr’lúh cr’ay:
Ting ch’mêẹt lêy c’rơ âng cr’năn bé zấp
t’ngay, cắh đoọng bé cha k’tang u dziệp đác boo, boọ nhưr, boọ k’tiếc lụ. đoọng
bé ộm đác ch’ngaach vêy lúc m’bứi bhoóh.
Príh doóh c’roọl, tang ch’ớh, tr’đuốh
zấp t’ngay, tiêu độc, sát trùng c’roọl bh;năn tuần/chu.
Zấp t’ngay bêl ra văng kéh pa tang lâng
kêếh chô ooy đong nắc ch’mêệt lêy ting p’nong bé, đoọng đấh bơơn lêy đợ p’nong
n’đoo ca ay, jéh, ca ay bum, ca ay luônh đoọng đấh bơơn zư pa dứah.
Đớc ặt la lay đợ p’nong ca ay lâng
p’nong doó ca ay, đoọng buôn ch’mêệt lêy lâng rơớt trơơi boọ ooy cr’năn.
Ta luôn pa dứah a muốt lâng tiêm cha
groong zấp râu vacxin đoọng cha groong pr’lúh cr’ay trơơi boọ đoọng ha bé cơnh:
bhíh bum bhíh chr’coóp, tụ huyết trung./.
-----------
Viết bình luận