Pr’loọng đông t’coóh Lê Văn Đô, cóh vel Cầu Mơ, chr’val Đại Minh, chr’hoong Yên Bình, tỉnh Yên Bái vêy k’noọ 100 t’nơơm píh bhung chóh đenh tơợ 30-80 c’moo. Hân đhơ cơnh đêếc, pr’loọng đông vêy bơơn pa chô bấc zên tơợ g’lúh nâu ha dợ, bêl t’nơơm píh Đại Minh bơơn p’cắh pậ bhứah. Tu cơnh đâu, bêl píh dzợ nhuum nắc apêê lướt câl pay ơy zêng lướt tước đhị đông câl lứch đợ đhị bhươn chóh nâu, lâng zên 230 ực đồng. tu cơnh đêếc, pr’ắt tr’mung pr’loọng đông t’coóh Đô dưr z’zăng lấh mơ: “Tu vêy chóh píh nắc xoọc đâu váih đông xây lâng pr’đươi pr’dua cóh đông liêm zâp. xe máy, ti vi, tủ chriết, zâp râu chr’nắp pr’đươi cóh đông zêng liêm zâp”.

Ha dợ lâng pr’loọng đông anoo Cao Tiến Mạnh, cóh vel Đồng Nếp, hân đhơ diịc điêl mị bhrợ giáo viên cóh chr’val, nắc ting cơnh anoo, zên lương cung zâp đoọng băn 2 anhi k’coon cha học lâng chấc đươi dua zâp t’ngay, ha dợ cắh váih chấc đợc u’xưa râu rị. Tơợ c’moo 2014, bêl píh Đại Minh tơợp bơơn bấc ngai năl tước lâng kiêng đươi, zâp c’moo bhươn píh lấh 60 c’moo âng pr’loọng đông, nắc âng a’dích a’bhướp đợc đoọng vêy pa chô lấh 120 ực đồng. lâng zên pa câl píh bhung pazưm lâng bhiệc chấc k’rong đợc, diịc điêl anoo nắc ơy bhrợ đông t’mêê lâng câl xe ôtô. Anoo Mạnh moon, đoọng vêy đợ bhươn p’lêê laliêm bấc lâng chr’nắp, zâp c’moo đhanuôr nắc vêy bơơn ta moon pa choom đoọng zư lêy liêm gít ting ruúh tơơm, bhiệc zư lêy bón phân liêm ma mơ lâng lêy bhrợ pa liêm ha pô: “Bơơn râu xay moon đoọng âng zâp ngành chức năng chr’hoong, âng tỉnh cung cơnh nắc âng zâp tổ chức moon pachoom đhanuôr zư lêy liêm choom lâng zâp bhươn chr’nóh. Zâp c’la bhươn chr’nóh nắc năl t’nơơm píh âng đay váih pr’lúh n’hâu, ta bhứch dinh dưỡng n’hâu đoọng lêy bhrợ pa liêm đoọng liêm glặp”.

Chr’val Đại Minh xoọc đâu vêy k’noọ 200 hécta píh, zâp c’moo đơơng chô ha đhanuôr cóh chr’val lấh 40 tỷ đồng, âng đơơng đợ mơ pr’loọng đha’rứt xiêr dzợ 5%, lấh 80% pr’loọng đông váih đông xây nhâm mâng. C’moo 2016, Cục Sở hữu trí tuệ-Bộ khoa học lâng Công nghệ nắc ơy đoọng bha ar chứng nhận nhãn hiệu zr’nưm đoọng ha píh Đại Minh, nắc ting p’cắh padưr chr’nắp âng râu píh nâu. Nâu đoo nắc m’ma píh vêy hi la dal, pậ, hi lêệng mơ 1 ký đhị mưy p’nong. Píh bhung đoọm nắc lêy xơợng đha’hưm, bấc đác, ngam yêm bhlâng. P’căn Nguyễn Thanh Huyền, Chủ tịch UBND chr’val Đại Minh, chr’hoong Yên Bình, tỉnh Yên Bái đoọng năl: “Ooy đợ c’moo nâu a’tốh cớ, azi nắc t’bhứah râu m’ma píh Đại Minh nâu lâng bhrợ têng  ting n’juông p’têết pazưm, pa câl bh’nơơn pr’đươi. Âng đơơng xa’nay bh’rợ VietGAP moót đoọng padưr dal chất lượng píh lâng bhrợ têng bh’rợ bhươn píh bhung kiểu mẫu. Zâp c’moo bhrợ zâp lớp tr’xăl khoa học kỹ thuật đoọng ha đhanuôr đăh bhiệc chóh lâng zư lêy đoọng padưr dal chất lượng píh Đại Minh”.

Ting cơnh bha ar pa tơ ahay, m’ma píh bhung Đại Minh nắc ơy vaíh cóh đâu k’dâng 5 thế kỷ, hân đhơ cơnh đêếc, nắc vêy bơơn chóh bấc ooy đợ c’moo 60 âng thế kỷ l’lăm. Xoọc đâu m’ma píh bơơn zâp lang apêê aconh a’bhướp đợc đoọng, zư lêy ơy lâng xoọc đơơng chô bh’nơơn liêm chr’nắp đoọng ha đhanuôr Đại Minh, mưy chr’val bhrợ têng ha rêê đhuốch toor k’ruung Chảy cóh chr’hoong Yên Bình, tỉnh Yên Bái./.

Bưởi Đại Minh mang thu nhập

cho dân nghèo bên dòng sông Chảy

          Thừa Xuân

       Huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái có giống bưởi Đại Minh hay còn gọi là “Bưởi tiến vua” nức tiếng một thời. Tuy vậy, cuộc sống của người dân nơi đây vẫn khó khăn do bưởi chưa có thương hiệu, giá lại bấp bênh. Nhằm phát huy lợi ích kinh tế từ cây bưởi cho bà con, khoảng 5 năm trở lại đây, huyện Yên Bình đã quan tâm xây dựng thương hiệu, quảng bá hình ảnh cho cây bưởi Đại Minh thông qua các hội chợ, lễ hội bưởi, mở rộng thị trường… Từ đó đã giúp cho cuộc sống bà con thay đổi đáng kể.

       Gia đình ông Lê Văn Đô, ở thôn Cầu Mơ, xã Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái có gần 100 cây bưởi tuổi đời từ 30 đến 80 năm. Tuy vậy, gia đình mới có thu nhập cao do cây bưởi  mang lại từ vụ này, khi mà cây bưởi Đại Minh được quảng bá rộng rãi. Nhờ đó, ngay khi bưởi còn non thương lái đã đến tận nhà mua hết cả vườn, với giá 230 triệu đồng. Nhờ đó cuộc sống của gia đình ông Đô trở nên khấm khá: “Nhờ có cây bưởi bây giờ là có nhà xây và các trang thiết bị trong gia đình đầy đủ. Xe máy,ti vi, tủ lạnh, tất cả mọi cái nội thất trong gia đình là đủ hết”.

      Còn đối gia đình anh Cao Tiến Mạnh, ở thôn Đồng Nếp, tuy vợ chồng cùng là giáo viên tại xã, nhưng theo anh đồng lương cũng chỉ đủ để nuôi hai đứa con ăn học và chi tiêu hằng ngày, có dư cũng chẳng đáng là bao. Từ năm 2014, khi bưởi Đại Minh bắt đầu được nhiều người biết đến và ưa chuộng, mỗi năm vườn bưởi trên 60 tuổi của gia đình do ông bà để lại đã cho thu nhập trên 120 triệu đồng. Với tiền bán bưởi cộng với tích góp, vợ chồng anh đã làm được nhà mới và mua được xe ô tô. Anh Mạnh cho biết, để có được những vườn bưởi quả đẹp, chất lượng và có giá trị, hằng năm bà con được hướng dẫn chăm sóc cẩn thận theo từng lứa tuổi cây, kỹ thuật chăm bón phân cân đối và thụ phấn cho hoa: “Được sự tư vấn của các ngành chức năng của huyện, của tỉnh cũng như là của các tổ chức hướng dẫn bà con cách chăm sóc rất hiệu quả, phù hợp với từng vườn. Mỗi một chủ vườn sẽ biết được cây bưởi của mình có bệnh gì, thiếu dinh dưỡng gì để điều chỉnh cho nó phù hợp”.

       Xã Đại Minh hiện có gần 200 héc ta bưởi, mỗi năm mang về cho bà con trong xã trên 40 tỷ đồng, đưa tỉ lệ hộ nghèo của xã xuống còn 5%, trên 80% hộ gia đình có nhà xây kiên cố. Năm 2016, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể cho Bưởi Đại Minh càng khẳng định thêm giá trị của loại bưởi này. Đây là giống bưởi có lá dài, tán rộng, trọng lượng khoảng 1kg/quả. Bưởi chín bổ ra có mùi thơm, múi róc, mọng nước, ăn ngọt đậm. Bà Nguyễn Thanh Huyền, Chủ tịch UBND xã Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái cho biết: “Trong những năm tiếp theo chúng tôi nhân rộng giống bưởi Đại Minh này và thực hiện thiêu chuỗi liên kết,tiêu thụ sản phẩm. Đưa chương trình VietGap vào để nâng cao chất lượng bưởi và thực hiện mô hình các vườn bưởi kiểu mẫu. Hằng năm mở các lớp chuyển giao khoa học kỹ thuật cho bà con về cách trồng và chăm sóc để nâng cao chất lượng bưởi Đại Minh”.

       Theo sử sách, giống bưởi Đại Minh đã có mặt tại đây khoảng 5 thế kỷ, nhưng bắt đầu được trồng nhiều vào những năm 60 của thế kỷ trước. Giờ đây giống bưởi được các thế hệ ông cha lưu giữ, bảo tồn đã và đang đem lại thu nhập " vàng" cho người dân Đại Minh, một xã thuần nông ven dòng Sông Chảy ở huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái./.