Chr’hoong Yên Châu, tỉnh Sơn La vêy đhăm k’tiếc lâng khí hậu crêê đoọng ha t’nơơm prí chắt váih. Prí cóh đâu tr’haanh nắc đha hum yêm la lay cơnh lâng prí cóh lơơng. Cắh muy t’nơơm chr’nóh vêy đhanuôr chóh bhrợ tơợ đanh đươnh, t’nơơm prí nắc dzợ dưr váih t’nơơm chr’nóh t’bil ha ul pa xiêr đharứt âng bấc pr’loọng đông đhanuôr cóh đâu. Bha ar x’rặ âng Thào Ly, PV Đài p’rá VN ooy zr’lụ chóh prí Yên Châu. Đhanuôr lâng pr’zớc đh’rứah đương xâng.

Đh’rứah lâng xoài, prí nắc t’nơơm chr’nóh pay cha p’lêê vêy bấc ngai haanh déh nắc yêm đha hum âng chr’hoong Yên Châu. Chr’nắp bhlang nắc prí tây Yên Châu, p’lêê nắc p’nong, ếp, a chắc nắc rơợc, cắh cậ đớp pa bhrôông, ba bặ đha hum âng đoo bêl bơơn cha muy cha nắc cắh choom ng’ha vil. Pazêng râu chr’na, râu pr’ộm vêy ta bhrợ têng n’đắh p’lêê prí n’nâu cơnh: buáh prí, prí pa goóh xoọc đâu nắc ơy dưr váih râu chr’na đha nắh, pr’ộm vêy bấc ngai n’năl.

Pr’loọng đông a ngắh Hà Thị Đỏ, ắt cóh cr’noon Đông Khoài, chr’val Tú Nang, chr’hoong Yên Châu nắc muy cóh pazêng pr’loọng đông vêy bấc c’moo chóh bhrợ t’nơơm prí. A ngắh Đỏ xay moon: Cóh Yên Châu, chóh prí nắc vêy ta tơơi tơợ lang a dếch abhướp tước ooy lang k’coon ch’chau. Chóh prí vêy bấc râu liêm chr’nắp: zư độ ẩm ha k’tiếc, t’nơơm prí vêy bấc p’lêê, a dul prí nắc đoọng đơơng pa câl, prí đoo đơ griing nắc đoọng bhrợ chr’na ha bh’năn n’lơơng. Lêy bh’rợ chóh a bhoo cóh đhăm k’tiếc da ding n’nâu ting t’ngay cắh dzợ lấh liêm choom, k’tiếc ting t’ngay mốp lấh mơ, c’rơ zư lêy nắc bấc, tơợ c’moo 2010, pr’loọng đông a ngắh ơy xăl 1 hecta k’tiếc da ding chóh a bhoo cắh lấh liêm choom nắc xăl chóh t’nơơm prị, lâng lấh 300 t’nơơm. Ta luôn cóh zập c’moo, c’rơ zư lêy nắc doọ bấc, muy t’nơơm prí bơơn pay pa chô tơợ 3- 4 c’moo, lâng chr’nắp pa câl nắc tơợ 4 r’bhâu tước 6 r’bhâu đồng muy kg prá, bêl tết nắc tơợ 7 r’bhâu tước 8 r’bhâu đồng muy kg, cóh muy c’moo nắc pay pa chô k’dâng 5 tấn p’lêê prí, cắh ng’xay a dul prí. Pazêng zên bơơn pay pa chô tơợ bh’rợ pa câl prí tước k’zệt ức đồng. a ngắh Hà Thị Đỏ xay moon p’xoọng:

Chóh prí nắc doọ ng’lúc phân, m’ma nắc ađay tự bhrợ têng xang n’nắc nắc đơơng chóh, c’rơ zư lêy công m’bứi, râu liêm choom nắc bấc. Ha dợ ng’chóh a bhoo nắc k’rong bhrợ bấc ooy m’ma lâng phân bón, c’rơ zư lêy nắc công bấc, ting n’nắc bhrợ ha k’tiếc dưr mốp, bêl bơơn pay pa chô nắc zên m’ma, zên phân công bấc, râu đơ xưa nắc cắh mơ.

Prí Yên Châu nắc vêy ta chóh bhrợ bấc bhlâng đhị apêê chr’val truíh c’lâng bhlâng 6 cơnh Tú Nang, Sặp Vặt, Chiềng Hắc, Chiềng Đông… lâng k’nặ 600 hecta. Ting cơnh apêê chóh bhrợ prí nắc prí n’nâu mặ ắt lâng đhr’năng p’răng xơớt tu cơnh đêếc doọ buôn răng chêết, zên đoọng chóh bhrợ nắc m’bứi, doọ lấh bil c’rơ zư lêy. Chóh bhrợ crêê cơnh, đợ p’lêê prí bơơn pay pa chô tơợ 25 tước 30 tấn cóh muy hecta cóh muy c’moo, râu bơơn pay pa chô bấc lấh 2 m’pâng chu lâng bh’rợ chóh a bhoo. Lâng đợ zên bơơn pay pa chô nắc nhâm mâng, bấc pr’loọng đông ơy vêy zên bơơn pay pa chô tơợ 80- 100 ức đồng cóh muy c’moo. Hân đhơ cơnh đêếc, xoọc đâu nắc đhanuôr ma tự chóh bhrợ, cắh vêy bh’rợ k’rong bhrợ crêê cơnh, cắh n’năl gít ooy bh’rợ đoọng t’nơơm chr’nóh choom chắt váih k’rơ. Râu choom xay moon bhlâng nắc chr’nắp âng prí đươi dua bấc ooy đhr’năng thị trường. t’coóh Hà Như Huệ, phó chủ tịch UBND chr’hoong Yên Châu xay moon:

Lâng t’nơơm prí nắc chắt váih đơớh, vêy cơnh nắc ng’chóh muy c’moo nắc choom pay pa chô. Hân đhơ cơnh đêếc zr’nắh k’đháp nắc zr’lụ pa câl, đươi dua bấc ooy thị trường n’đắh ngoài. Công rơơm kiêng tơợ bh’rợ lướt xay moon n;nâu nắc vêy apêê tước câl nhâm mâng đoọng ha đhanuôr, tơợ đêếc bơơn pa dưr đợ đhăm chóh bhrợ, công cơnh đhr’năng chóh bhrợ t’bhứah t’nơơm prí đoọng ha đhanuôr.

Đoọng pa dưr bh’rợ chóh prí âng chr’hoong, bhrợ t’bhứah âng thị trường, pa dưr dal thu nhập âng đhanuôr, tơợ c’moo 2012, chr’hoong Yên Châu nắc ơy đoọng Công ty Cổ phần buáh Việt – Pháp bhrợ têng zr’lụ chóh prí liêm choom. Xa nay bh’rợ n’nâu vêy ta bhrợ têng ting cơnh xa nay bh’rợ 4 c’bhúh: Nhà nước, apêê bhrợ khoa học, apêê doanh nghiệp lâng đhanuôr chóh bhrợ, zên đoọng bhrợ têng nắc vêy âng nhà nước lâng zên âng doanh nghiệp. Đơn vị ơy xay moon pay đươi dua k’tiếc, p’têết lâng muy bơr pr’loọng đông chóh bhrợ ơy choom chóh bhrợ 10 hecta prí tây lâng prí n’oong. Đợ prí vêy công ty n’nâu pay đươi dua cóh zập c’xêê nắc tơợ 18- 25 tấn, zên câl nhâm mâng tơợ 3 r’bhâu tước 5 r’bhâu đồng muy kg. prí oong đoọng bhrợ têng buáh prị oong lâng bhrợ pa goóh Yên Châu vêy chr’nắp 7 r’bhâu đồng muy kg.

Nắc manuýh ơy ắt mamông cóh đhăm k’tiếc Yên Châu n’nâu lấh 20 c’moo, t’coóh Lê Văn Viện, giám đốc công ty cổ phần buáh Việt – Pháp rơơm kiêng nắc bơơn bhrợ t’bhứah zr’lụ bhrợ têng đoọng pa dưr doanh nghiệp k’rơ lấh mơ, bhrợ t’vaíh bh’rợ tr’nêng lâng thu nhập nhâm mâng đoọng ha đhanuôr cóh zr’lụ:

Acu rơơm kiêng cóh ha y chroo nắc bhrợ t’bhứah zr’lụ bhrợ têng đoọng bơơn pay câl p’xoọng prí âng đhanuôr lâng bhrợ t’bhứah zr’lụ bhrợ têng. Tơợ đêếc, bhrợ đoọng ha đhanuôr vêy muy bh’rợ chóh bhrợ crêê cơnh xa nay, chrooi đoọng pa dưr pr’ắt tr’mông âng đhanuôr chóh bhrợ.

C’moo 2014, chr’hoong Yên Châu xay moon chóh bhrợ t’mêê lấh 25 hecta đhị apêê chr’val truíh c’lâng bhlâng 6 lâng muy bơr chr’val đăn ooy zr’lụ k’noong k’tiếc cơnh Lóng Phiêng, Chiềng Tương. Rơơm kiêng lâng bh’rợ pazum bhrợ đh’rứah lâng 4 c’bhúh nhâm mâng, t’nơơm prí nắc la lua t’nơơm chr’nóh t’bil ha ul pa xiêr đharứt nhâm mâng đoọng ha đhanuôr cóh zr’lụ n’nâu./.