Đhơ nắc rau cr’ay doó buôn ng’lưm lâng ơy vêy za nươu vắc xin cha groong, ha dợ tợơ c’moo 2019 tước nâu kêi, đợ apêê crêê cr’ay bạch hầu đhị k’tiếc k’ruung hêê ting c’lâng bấc k’rơ. C’moo hay, prang k’tiếc k’rung ơy bơơn lêy 50 cha nắc bạch hầu đhị 7 tỉnh, thành phố. 6 c’xêê tợơ c’moo đâu, đhơ căh ơy vêy k’rong lêy ha mơ bấc ha dợ  nắc cóh lâh 1 tuần hay ơy bơơn năl 16 cha nắc crêê cr’ay bạch hầu đhị Đắk Nông, Kon Tum lâng thành phố Hồ Chí Minh, pazêng apêê crêê n’nâu nắc p’niên k’tứi tợơ 9 c’moo nắc a tếh căh cợ nắc ma nuyh t’ha. Tiến sĩ Đặng Thị Thanh Huyền, Phó trưởng Văn phòng bh’rợ Tiêm chủng ta bhưah k’tiếc k’ruung đoọng năl, pazêng apêê crêê cr’ay nâu nắc căh bơơn ta tiêm vắc xin căh cợ tiêm chủng căh zập. “Ting cơnh lêy cha mệêt đhị Kon Tum c’moo 2016-2017 đoọng lêy nắc k’nặ 50% apêê tợơ 6 tước 25 c’moo căh vêy ta tiêm za nươu cha groong cr’ay. Xay moon đăn đâu bhlầng đhị Hải Dương lâh 90% apêê pa căn coh ruh c’moo n’niên ca coon căh dzợ choom zêl cr’ay bạch hầu.”

       Coh đhr’năng bh’rợ tiêm chủng ta bhưah ta luôn zập vắc xin xiêr tước apêê trạm y tế chr’val ha dợ xoọc đâu đhị apêê zr’lụ vaih pr’luh bạch hầu dzợ ting c’lâng bấc k’rơ. Cr’ay căh muy n’leh vaih đhị zr’lụ căh ta tiêm chủng đhị ch’ngai trạm y tế lâng bhiệc lướt ra véch k’đhap k’ra nắc dzợ dưr vaih đhị thành phố ga mắc; bhrợ t’vaih rau k’đháp đhị tiêm chủng.

        Đhr’năng lalua pazêng c’moo hay đoọng lêy, bấc pr’luh ngoọ nắc ơy bil doó dzợ vaih đươi vêy vắc xin, căh ngai ngoọ tước nắc nâu kêi dưr vaih cớ. C’moo 2014, pr’luh a duúc dưr vaih đhị k’tiếc k’ruung hêê bhrợ 140 p’niên k’tứi chệêt bil. Pa tệêt đếêc nắc ho gà, pa prọoc, ta bur, ca ay a bục Nhật Bản… Ting cơnh Giáo sư Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Thu Vân, bêl a hay bhrợ Giám đốc Công ty Vắc xin lâng sinh phẩm số 1, Bộ Y tế, nâu đoo nắc rau đớc lơi âng bh’rợ căh tiêm vắc xin coh cr’chăl đanh đươnh. “Coh cr’chăl lalăm dưr vaih apêê đhr’năng căh liêm tợơ bêl ơy tiêm vắc xin nắc bấc pr’loọng đong căh kiêng đoọng ca coon lứơt tiêm chủng dzợ, coh cr’chăl đanh đươnh, lâh k’zệt c’moo ơy. Pazêng p’niên căh bơơn ta tiêm vắc xin nắc căh choom cha groong cr’ay, bêl crêê lưm cr’ay nắc vaih cơnh pr’luh trơơi boọ tước p’niên căh bơơn ta tiêm lơơng.”

       Nắc đhị c’moo  hay, tợơ bêl dưr vaih bơr pêê tu bhiệc tiêm chủng, coh mạng xã hội ơy n’leh pazêng k’bhuh zel, căh tộ tiêm văc xin nắc buôn xay moon bấc rau xa nay căh lalua tanih; tợơ đếêc ta pr’zước căh đươi tiêm vắc xin. Bh’rợ zêl, căh tiêm vắc xin dzợ ặt vaih tước nâu kêi, buôn bhrợ cr’đơơng p’niên k’tứi tước ooy râu pazêng cr’pân t’mêê âng apêê pr’luh cr’ay ty. Tợơ bêl 2 p’nong coon n’đil zêng crêê cr’ay a duúc, coh đếêc 1 p’niên ngân, a moó Dương Thị Đang ặt đhị Phù Cừ, Hưng Yên vêy năl ghit, ha dang căh tiêm chủng nắc đhr’năng p’niên chệêt bil dal lâh mơ. “Lalăm a cu n’niên ca coon, xợơng coh mạng moon đăh bhiệc  tai biến bêl tiêm vắc xin, a cu k’pân bhlầng. Ha dợ tợơ lâh 2 chu ca coon crêê cr’ay a duuuc, 1 p’niên ngân tu cr’ay xooh nắc a cu ơy năl ha dang căh tiêm chủng nắc đhr’năng căh liêm tước c’rơ tr’mông âng ca coon ting ngân lâh mơ…”

      Vắc xin ơy vaih tợơ 100 c’moo; đươi tợơ đếêc nắc tước nâu kêi coh bha lang k’tiếc ơy mặ zêl lơi bấc rau pr’luh cr’ay buôn trơơi bọo. Việt Nam ưy zêl lơi cr’ay bại liệt moọt c’moo 2000, zêl lơi uốn ván p’niên tợơp pr’ang c’moo 2005. Ha dang pa châng lêy đợ cr’ay crêê bọo ơy vêy vắc xin cha groong âng c’moo 2010 t’ping lâng c’moo 1984 nắc lêy: cr’ay bạch hầu xiêr 585 chu, cr’ay ho gà xiêr 739 chu lâng a duúc xiêr 573 chu… Đhơ cơnh đếêc, bêl pr’luh cr’ay căh dzợ cơnh lalăm nắc đhanuôr ngoọ vắc xin căh dzợ choom ta đươi. T’cooh Đặng Quang Tấn, Cục trưởng Cục Y  tế dự phòng, Bộ Y tế moon ghit, tiêm vawcs xin nắc đoo bh’rợ chr’năp liêm bhlầng đoọng cha groong cr’ay. “Cr’chăl a hay, đhị Đắk Nông lâng bơr pêê tỉnh ơy bơơn lêy apêê cr’ay bạch hầu. Tợơ lêy cha mệêt, xay moon âng Cục Y tế dự phòng nắc bấc apêê cr’ay buôn căh vêy tiêm vắc xin. Đọong cha groong bạch hầu nắc pazêng apêê pa conh pa căn lêy đoọng p’niên lướt tiêm chủng zập zêng, crêê t’ngay c’xêê…”

       N’đhơ năl dzợ vêy p’niên dị ứng lâng thành phần âng vắc xin bhrợ vaih rau căh liêm, zêng lâng coh tiêm chủng dịch vụ, ha dợ căh choom căh lêy bh’nơơn âng bh’rợ cha groong cr’ay âng vắc xin. Đhị Mỹ, bang California hâng hơnh bhlầng đăh tiêm vắc xin nắc  doó k’đươi tu nắc đoo quyền tự do lâng chơih pay âng aconh căn, ha dợ tợơ bêl dưr  vaih pr’luh a duúc, chính quyền bang nâu ơy ký bha ar luật nắc k’đươi tiêm vắc xin đoọng ha p’niên k’tứi. Ha dợ đhị Việt Nam, pr’luh cr’ay a duuc 2014 lâng t’mêê đâu bhlầng nắc pazêng cr’ay bạch hầu ta luôn dưr vaih, 1 chu cớ moon pa rớơt  rau đớc lơi âng bhiệc căh tộ tiêm vắc xin./.

Hậu quả của trào lưu antivaccine, nhìn từ những ca bạch hầu

                                                             Văn Hải

        6 ca bệnh bạch hầu đã được ghi nhận chỉ trong hơn một tuần qua tại 1 số tỉnh khu vực Tây Nguyên và thành phố Hồ Chí Minh; 1 trường hợp trong số đó đã tử vong, đang dấy lên những lo ngại về sự bùng phát một loại dịch bệnh thường gây biến chứng nguy hiểm về tim, thận và hệ thần kinh, mang tên bạch hầu. Điều đáng nói là dù đã có vaccine dự phòng, nhưng ngoài bạch hầu, mấy năm gần đây cũng từng xảy ra nhiều ca bệnh sởi, ho gà, quai bị, thuỷ đậu, viêm não ở cả vùng khó khăn và thành phố lớn. Phải chăng đây là hậu quả của trào lưu antivaccine từng xảy ra rầm rộ cách đây hơn 1 năm?

       Dù là bệnh hiếm gặp và đã có vaccine dự phòng, nhưng từ năm 2019 đến nay, số trường hợp mắc bạch hầu ở nước ta có chiều hướng gia tăng. Năm ngoái, cả nước ghi nhận 50 ca bạch hầu ở 7 tỉnh, thành phố. 6 tháng đầu năm nay, dù chưa có số liệu thống kê nhưng chỉ trong hơn 1 tuần qua đã ghi nhận 16 ca bạch hầu tại Đắk Nông, Kon Tum và thành phố Hồ Chí Minh, hầu hết bệnh nhân đều là những trẻ từ 9 tuổi trở lên hoặc người lớn. Tiến sĩ Đặng Thị Thanh Huyền, Phó trưởng Văn phòng Chương trình Tiêm chủng mở rộng Quốc gia cho biết, tất cả những trường hợp bị bệnh đều không được tiêm vaccine hoặc tiêm chủng không đầy đủ. “Theo một khảo sát tại KonTum năm 2016-2017 cho thấy gần 50% các trường hợp từ 6 đến 25 tuổi không có miễn dịch phòng bệnh. Đánh giá gần đây ở Hải Dương hơn 90% các bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ không còn kháng thể phòng bệnh bạch hầu nữa”

        Trong khi Chương trình tiêm chủng mở rộng luôn cung ứng đầy đủ vaccine xuống tận các trạm y tế xã nhưng hiện nay các ổ dịch bạch hầu vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc. Bệnh không chỉ xuất hiện ở những “vùng lõm” về tiêm chủng (nơi cách xa trạm y tế và việc đi lại khó khăn) mà còn xảy ra ở cả ở thành phô lớn; đặt ra thách thức trong việc nâng cao tỷ lệ tiêm chủng.

Thực tế những năm qua cho thấy, nhiều dịch bệnh tưởng chừng sắp được thanh toán nhờ vaccine cũng đã xuất hiện trở lại. Năm 2014, dịch bệnh sởi bùng phát ở nước ta đã cướp đi sinh mạng của hơn 140 trẻ nhỏ. Tiếp đó là ho gà, quai bị, thuỷ đậu, viêm não Nhật Bản... Theo Giáo sư Tiến sĩ khoa học Nguyễn Thu Vân, nguyên Giám đốc Công ty Vắc-xin và sinh phẩm số 1, Bộ Y tế, đây là hậu quả của trào lưu antivaccine trong thời gian dài:“Trong thời gian trước xảy ra các trường hợp bị phản ứng phụ không mong muốn sau khi tiêm vaccine nên nhiều gia đình e ngại không đưa con đi tiêm chủng nữa, trong thời gian rất dài, hơn chục năm rồi. Những trẻ không được tiêm vaccine sẽ không có đáp ứng miễn dịch, khi tiếp xúc với mầm bệnh thì sẽ bị bệnh và lây lan cho những trẻ chưa được tiêm chủng khác”

       Chỉ mới năm ngoái, sau khi xảy ra 1 số sự cố trong tiêm chủng, trên mạng xã hội đã xuất hiện những hội, nhóm antivaccine thường xuyên chia sẻ những thông tin sai lệch; từ đó kêu gọi tẩy chay vaccine. Trào lưu chống tiêm chủng vẫn tiềm ẩn đến tận bây giờ, có thể đẩy trẻ em vào những hiểm họa mới của các loại dịch bệnh cũ. Sau khi 2 con gái đều mắc bệnh sởi, trong đó 1 bé nguy kịch, chị Dương Thị Đang ở Phù Cừ, Hưng Yên nhận ra rằng, nếu không tiêm chủng thì nguy cơ trẻ tử vong còn cao hơn.“Trước khi em sinh cháu, nghe trên mạng nói về việc tai biến khi tiêm vaccine, em rất sợ. Nhưng sau lần phải chăm 2 con bị bệnh sởi, một cháu nguy kịch vì viêm phổi thì em đã hiểu ra rằng nếu không tiêm chủng thì nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe của con còn cao hơn…”

Vaccine được ra đời cách đây hơn 100 năm; nhờ đó mà đến nay trên thế giới đã thanh toán được nhiều bệnh truyền nhiễm. Việt Nam đã thanh toán được bệnh bại liệt vào năm 2000, loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005. Nếu so sánh tỷ lệ mắc các bệnh đã có vaccine dự phòng của năm 2010 so với năm 1984 sẽ thấy: bệnh bạch hầu giảm 585 lần, bệnh ho gà giảm 937 lần và bệnh sởi giảm 573 lần...Tuy nhiên, khi dịch bệnh không còn nhiều như trước nữa thì người dân lại lầm tưởng vaccine không có tác dụng gì. Ông Đặng Quang Tấn, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khẳng định, tiêm vaccine vẫn là biện pháp hiệu quả nhất để phòng bệnh.“Thời gian qua, tại Đắk Nông và một số tỉnh ghi nhận những ca bệnh bạch hầu. Qua điều tra, đánh giá của Cục Y tế dự phòng thì đa phần bệnh nhân thường không được tiêm vaccine. Để phòng tránh bệnh bạch hầu thì tất cả ông bố bà mẹ nên đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch...”

        Dẫu biết rằng vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ trẻ bị dị ứng với thành phần nào đó của vaccine gây ra những tai biến không mong muốn, kể cả trong tiêm chủng dịch vụ, nhưng không thể phủ nhận được thành quả phòng bệnh của vaccine. Tại Mỹ, bang California từng tự hào về việc tiêm vắc xin là không bắt buộc vì đó là “quyền tự do” và “lựa chọn của phụ huynh”, nhưng sau khi bùng nổ dịch sởi, chính quyền bang này đã ký luật bắt buộc tiêm vắc xin cho trẻ em. Còn tại Việt Nam, dịch bệnh sởi 2014 và mới đây nhất là những ca bệnh bạch hầu liên tiếp xảy ra, 1 lần nữa cảnh báo về hậu quả của trào lưu antivaccine./.