N’niên lâng dưr pậ cóh pr’loọng đong bấc a đhi noo, bhrợ têng ha rêê đhuốch cóh zr’lụ da ding ca coong Dế Xu Phình, Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, tợơ dzợ p’niên t’coóh Giàng Lùa Tủa ơy năl ghít râu ha ul đha rựt ắt g’bọ lâng pr’ắt tr’mông pr’loọng đong đay cung cơnh đhanuôr cóh vel bhươl. Dưr pậ, t’coóh pa chắp: a bhướp a dích, a mế a ma ơy đớc đoọng cr’van nắc k’tiếc k’bunh, c’la đay nắc vêy tr’pang têy liêm c’rơ, hâu tu dzợ lưm k’đháp k’ra đha rựt đha rắh. Tợơ râu pa chắp nắc đoo, t’coóh nắc pa zay bhrợ cha lâng vêy bơơn bh’nơơn cơnh a đoo k’noọ pa chắp, bhrợ têng. C’nắt t’ruíh “ jưn jứah xay moon h’cơnh choom bhrợ cha” t’ngay đâu, đhanuôr lâng pr’zợc nắc đh’rứah chấc năl cơnh bhrợ cha âng t’coóh Giàng Lùa Tủa ấ!
T’coóh Giàng Lùa Tủa moon:
Ađay vêy âi k’tiếc nắc đh’rứah lâng pr’loọng đong, p’too moon pa bhrợ ta têng pa dưr tr’mông tr’mêếh tơợ tr’pang têy đay, máy móc cắh vêy ốt. a đay p’zay pa bhrợ nắc pr’loọng đong vêy mặ bhr’lậ pa dưr pr’ặt tr’mông.
Pr’chắp n’nắc âi k’tá moon t’coóh nắc t’bhlâng z’lấh, cắh ặt zâng lâng ha ul đha rựt. t’coóh xay moon lâng k’điêl k’coon t’bhlâng pa dưr tr’mông tr’mêếh pr’loọng đong ting pr’đhang bhươn a tông zấp râu. Lấh mơ bhrợ t’bhứah đhăm k’tiếc k’noọ 5000 mét vuông ruộng bậc thang chóh 2 hân noo, t’coóh dzợ chóh muy c’moo dâng 10 kg m’ma a bhoo đhị đhăm bhứah lấh 1 hecta ha rêê. Cơnh lâng đhăm k’tiếc ha rêê bhrợ đanh c’moo zêng lâng u tiêl tanh, t’coóh dzang chóh thảo quả dâng 2 hecta, vêy chóh c’chăl lâng k’noọ 800 tơơm sơn tra, lê, mận. lêy vel đong đay âi vêy crâng, n’loong n’cuông liêm, t’coóh nắc pa choom kinh nghiệm tơợ đhi noo pr’zớc chr’ớh, nắc tơợp pa choom băn c’roót. Tơợ muy bơr boọng m’măl tr’nơợp, nâu câi pr’loọng đong âi vêy lấh 30 bêệ m’măl, đong b’băn âng pr’loọng zấp bêl công vêy k’ha riêng p’nong a tứch, k’zệt p’nong a óc. Đợ nâu ahay bơơn cán bộ khuyến nông pa choom đoọng đươi dua khoa học kỹ thuật moọt ooy bh’rợ b’băn r’rơơi, pr’đhang kinh tế bhươn a tông âng pr’loọng đong t’coóh bh’nhăn dưr liêm choom ghít lêy. Pay lơi đợ zên đươi dua, bình quân zấp c’moo pr’loọng đong dzợ bơơn pa chô bơr pêê ức đồng tơợ nang thảo quả, chóh a bhoo, ha roo, băn a tứch a óc, băn c’roót. Ting t’coóh Giàng Lùa Tủa, kiêng bhrợ kinh tế bhươn a tông bơơn liêm choom, nắc choom bhrợ bhr’lậ k’tiếc, đươi dua khoa học kỹ thuật, chơớc lêy m’ma chr’nóh acoon bh’năn liêm glặp đoọng moọt chóh băn, cắh choom đớc k’tiếc ta lơi ta jợ:
Bêl ahay acu lêy đha nuôr cóh đâu cắh âi đươi dua khoa học kỹ thuật moọt ooy bh’rợ tr’nêng. Acu âi chơớc t’bơơn năl, pa choom đoọng zư lêy ha roo, a bhoo choom vêy choor bấc. k’tiếc chóh a bhoo nắc chóh a bhoo, k’tiếc chóh abhoo nắc chóh a bhoo, k’tiếc chóh ha roo nắc chóh ha roo. B’băn nắc ahêê băn croọl cóh c’roọl, cắh choom p’lóh lơi, đoọng bh’năn cha ộm zấp prang.
Tr’nơợp râu liêm choom cóh pa dưr kinh tế bhươn a tông zấp râu, t’coóh Giàng Lùa Tủa cắh xay moon t’ngay ha dum, c’rơ g’lêếh tước zấp đong p’too moon đha nuôr, đhi noo c’bhúh xoọng ting bhrợ têng. T’coóh nắc lứch loom zooi đha nuôr n’dắh m’ma, xay trúih đoọng kinh nghiệm bhrợ cha, đươi vêy cơnh đêếc nắc bấc prloọng đong âi mặ dưr z’lấh ha ul đha rựt.Vel Dế Xu Phình vêy 82 pr’loọng nắc xoọc đâu doó dzợ pr’loọng ha ul, pr’loọng đha rựt xiêr bấc t’piing lấh l’lăm a hay. Nâu câi ruộng bậc thang Mù Cang Chải âi bơơn xay moon nắc đhị liêm pr’hay âng k;tiếc k’ruung. Đoọng pa dưr chr’nắp râu đâu, công nắc bêl bơơn bhrợ t’váih bh’rợ tr’nêng, pa dưr thu nhập, t’coóh Giàng Lùa Tủa nắc đh’rứah lâng đha nuôr pr’too zư đớc, pa dưr p’xoọng đhăm ruộng bậc thang đoọng đương hơnh t’mooi du lịch chô lum lêy vel bhươl đây. A noo Trang A Say, Bí thư Chi bộ vel Dế Xu Phìng xay moon:
Cóh bh’rợ đảng viên đhị cơ sở , ava Tủa bhrợ cha cơnh đâu âi chroi đoọng bhrợ pa dưr chi bộ zi bh’nhăn nhâm k’rơ. Ava Tủa dzợ xay moon đoọng ha pêê đảng viên cóh chi bộ dzợ t’bhlâng lấh mơ dzợ. Ava Tủa công ta luôn t’bhlâng, zooi đha nuôr t’bil ha ul pa xiêr đha rựt.
Lấh 70 c’moo âi, 30 c’moo moọt đảng, t’coóh vel Mông Giàng Lùa Tủa âi bơơn chính quyền zấp cấp pay đoọng bấc bằng khen, giấy khen lâng bơơn xay moon nắc pr’loọng bhrợ cha choom cấp chr’hoong. N’đhơ cơnh t’coóh, rau bhui har lấh mơ nắc ca coon cóh đong zêng xrôông pậ, dưr váih ma nứih choom đươi dua âng vel đong. Lâng t’coóh công dzợ vêy c’rơ đoọng đh’rứah lâng ca coon cha chau bhrợ ca van ha vel đong./.
GIÀ GIÀNG LÙA TỦA KHÔNG
Sinh ra và lớn lên trong gia đình thuần nông, lại đông con ở vùng cao Dế Xu Phình, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, từ nhỏ ông Giàng Lùa Tủa đã cảm nhận rõ được cái đói cái nghèo đeo bám cuộc sống gia đình mình và dân bản. Lớn lên, ông nghĩ rằng: Ông bà, cha mẹ đã cho tài sản là đất đai, bản thân lại có đôi tay lao động, không lý nào vẫn mãi đói nghèo. Từ suy nghĩ đó, ông chăm chỉ làm ăn và gặt hái thành công ngay trên mảnh đất quê hương. Tiết mục “ Cùng nhau bàn cách làm ăn” hôm nay, bà con và các bạn cùng tìm hiểu cách làm kinh tế của già Giàng Lùa Tủa nhé !
Ông Giàng Lùa Tủa nói:
“Mình có đất rồi thì mình cùng gia đình, động viên gia đình tự lao động sản xuất từ đôi tay mình thôi, máy móc không có đâu. Mình có chăm chỉ thì gia đình mới cải thiện đời sống”.
Ý nghĩ ấy luôn thôi thúc ông phải vươn lên, không cam chịu đói nghèo. Ông bàn bạc với vợ con quyết tâm phát triển kinh tế gia đình theo mô hình trang trại tổng hợp. Ngoài mở rộng diện tích khai hoang gần 5.000 m2 ruộng bậc thang thâm canh 2 vụ, ông còn trồng mỗi năm khoảng 10 kg ngô giống trên diện tích hơn 1 hecta nương đất tốt. Với những diện tích đất nương lâu năm đã dần bạc màu, ông chuyển sang trồng thảo quả khoảng 2 hecta, có trồng xen kẽ gần 800 gốc sơn tra, lê, mận. Thấy quê mình sẵn vườn rừng, cây cối tốt tươi, ông lại học hỏi kinh nghiệm anh em bạn bè, tự mày mò nuôi ong. Từ một vài đàn ban đầu, bây giờ gia đình ông đã có hơn 30 đàn ong, chuồng trại chăn nuôi của gia đình lúc nào cũng sẵn cả trăm con gà, hàng chục con lợn. Sau này được cán bộ khuyến nông hướng dẫn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất chăn nuôi, mô hình kinh tế trang trại của gia đình ông càng cho hiệu quả kinh tế thấy rõ. Trừ chi phí, bình quân mỗi năm gia đình có thu vài trăm triệu đồng từ nương thảo quả, thâm canh ngô, lúa, chăn nuôi gia súc gia cầm, nuôi ong lấy mật. Theo ông Giàng Lùa Tủa, muốn làm kinh tế trang trại đạt hiệu quả, cần phải cải tạo đất, áp dụng khoa học kỹ thuật, tìm cây con phù hợp để đưa vào sản xuất chăn nuôi, không được để đất hoang hóa:
“Trước tôi thấy bà con trên này chưa áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Tôi đã tìm tòi, học hỏi kỹ thuật để chăm sóc lúa, ngô cho năng suất. Đất trồng ngô phải trồng ngô, đất trồng lúa phải trồng lúa. Chăn nuôi thì ta phải nuôi nhốt trong chuồng, không thả rông, cho vật nuôi ăn uống đầy đủ”.
Bước đầu thành công trong phát triển kinh tế trang trại tổng hợp, ông Giàng Lùa Tủa không quản ngại thời gian, công sức đến từng nhà vận động người thân, anh em dòng họ và bà con trong bản làm theo. Ông sẵn sàng giúp bà con về giống cây con, trao đổi kinh nghiệm làm ăn, nhờ vậy mà nhiều hộ gia đình đã thoát đói vượt nghèo, vươn lên khá. Bản Dế Xu Phình có 82 hộ thì hiện nay không còn hộ đói, hộ nghèo giảm nhiều so với trước. Bây giờ, ruộng bạc thang Mù Cang Chải đã được công nhận danh thắng cấp Quốc gia. Để phát huy giá trị của danh thắng, cũng là đón bắt cơ hội tạo việc làm, tăng thu nhập, ông Giàng Lùa Tủa lại cùng bà con vận động nhau gìn giữ, phát triển thêm diện tích ruộng bậc thang để đón khách du lịch về thăm bản làng mình. Anh Trang A Say, Bí thư chi bộ bản Dế Xu Phình đánh giá:
“Trong phong trào đảng viên ở cơ sở, bác Tủa làm kinh tế như thế này đã góp phần xây dựng phong trào chi bộ mình thêm vững mạnh. Bác Tủa còn giải thích cho các đảng viên trong chi bộ còn phải phấn đấu tiến lên nữa. Bác Tủa cũng luôn luôn phấn đấu, giúp bà con xóa đói giảm nghèo”.
Hơn 70 tuổi đời, 30 năm tuổi đảng, già bản Mông Giàng Lùa Tủa đã được chính quyền các cấp tặng nhiều bằng, giấy khen và được công nhận là hộ sản xuất kinh doanh giỏi cấp huyện. Nhưng với ông, niềm vui lớn hơn là con cái trong gia đình đều trưởng thành, trở thành người có ích cho xã hội. Và, ông vẫn còn sức khỏe để cùng con cháu làm giàu trên chính quê hương./.
Viết bình luận