Apêê vel đong zr’lụ da ding k’coong Yên Bái xoọc đâu xoọc chêếc c’lâng pa dưr dal chr’nắp âng pazêng rau t’nơơm chr’nóh bha lâng, tơợ đêếc chrooi đoọng t’bil ha ul pa xiêr đharứt. Đhị Mường Lò, bhlung ga mắc g’lúh 2 zr’lụ Tây Bắc, zr’lụ vêy đợ ch’néh yêm tr’haanh, thị xã Nghĩa Lộ lâng chr’hoong Văn Chấn xoọc bhrợ têng xa nay xay moon đhị bhrợ têng Ch’néh Mường Lò đoọng pa dưr rau chr’nắp, rau liêm choom, chrooi đoọng bhrợ têng ta luôn lâng pa dưr raun nhâm mâng zr’lụ bhrợ têng ha roo hang hoá liêm choom bấc lấh mơ.

Ắt n’đắh mặt t’ngay lơớp âng tỉnh Yên Bái, clung Mường Lò bhứah g’lúh 2 cóh zr’lụ Tây Bắc lâng đhăm ga mắc k’nặ 3 r’bhâu hecta, cóh đêếc đhăm bêết bhrợ ha roo âng chr’hoong Văn Chấn 1.500 hecta, thị xã Nghĩa Lộ lấh 760 hecta. Nắc liêm crêê ooy k’tiếc k’bunh, Mường Lò vêy ta n’năl nắc zr’lụ: ch’néh bhoóc đác ta bắh tr’haanh pa bhlâng.

Đh’rứah lâng rau zay bhrợ têng, đhanuôr pa bhrợ cóh clung Mường Mò nắc t’bhlâng đươi dua rau chr’nắp âng khoa học kỹ thuật ooy bh’rợ pa bhrợ, pa dưr đợ ha roo tơợ clung Mường Lò tơợ 30 r’bhâu tước 32 r’bhâu tấn ha roo, cóh đêếc vêy bấc ha roo chr’nắp hàng hoá k’dâng 10 r’bhâu tấn. Ha roo chiêm lâng ha roo Séng cù nắc 2 rau ha roo hàng hoá bha lâng, pay lấh 45% đhăm clung Mường Lò. A  moó Lường Thị Hoàn ắt cóh cr’noon Đêu 2, chr’val Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ xay moon: Tơợ bấc c’moo bhrợ têng m’ma ha roo Hương chiêm đoọng lêy rau liêm choom công bấc, ch’néh ta đha dum yêm, pa câl chr’nắp dal. Tơợ hân noo c’moo 2010, hân đhơ xang ng’bhrợ têng ha roo rau liêm choom bấc, cắh vêy ta zúp zooi ooy m’ma nắc pr’loong đong a moó nắc dzợ lêy pay m’ma n’nâu đoọng pa bhrợ: “L’lăm ahay pr’loọng đong chóh bhrợ ha roo buông ting cơnh bh’rợ ty đanh, rau liêm choom cắh lấh bấc, chr’nắp nhâm mâng. Cóh cr’chăl ahay nắc pr’loọng đong đươi dua phân hữu cơ bhrợ têng bơr rau m’ma ha roo Séng cù lâng Hương chiêm, nắc đợ rau liêm choom bấc pa bhlâng, chr’nắp pa câl nhâm mâng.”

Ch’néh Hương chiêm Mường Lò vêy đợ rau đha hum yêm la lay, cr’liêng t’tứi; chr’néh Séng cù vêy đợ pr’họm bhoóc t’bắh, cr’liêng pậ, đha hum yêm, ra boọt. Mị 2 rau chr’néh n’nâu nắc lứch vêy đợ rau a yêm, chr’nắp dinh dưỡng bấc pa bhlâng, tu cơnh đêếc bấc ngai cóh tỉnh Yên Bái lâng tơợ lơơng kiêng pa bhlâng đươi ch’néh n’nâu. A moó Trần Thu Hà, manuýh đươi dua ắt cóh thành phố Yên Bái xay moon: “Acu buôn pa bhlâng đươi ch’néh Mường Lò, rau đha hum yêm bấc pa bhlâng, acu buôn pa gơi đoọng ooy apêê pr’zớc ch’ngai đăn. Hân đhơ cơnh đêếc nắc zập ngai cắh choom n’năl ch’néh Mường Lò lâng ch’néh cóh lơơng. Cơnh đêếc nắc rơơm kiêng ch’néh Mường Lò đơớh vêy đh’nớc la lay đoọng n’năl bấc.”

Cóh pazêng c’moo ahay, bh’rợ xát ch’néh đhị thị xã Nghĩa Lộ lâng chr’hoong Văn Chấn nắc k’đơơng lấh 50 zr’lụ bhrợ têng, doanh nghiệp cóh zr’lụ ting bhrợ têng, chrooi đoọng ooy đhr’năng pay câl ha roo ha đhanuôr, pa têết đoọng ha ch’néh âng Mường Lò tước ooy manuýh đươi dua. Hân đhơ cơnh đêếc, pazêng zr’lụ bhrợ têng n’nâu nắc lứch cắh đươi nhãn mác cắh nhãn mác cắh ơy ta nhăn đoọng apêê zư lêy; đhr’năng bhrợ k’tứi, cắh zập đợ pr’đươi liêm choom, cắh ơy váih bh’rợ pa têết bhrợ đhrứah t’đui ooy rau chr’nắp lâng manuýh bhrợ ha roo. Xoọc đâu, chr’néh Mường Lò nắc vêy ta đơơng âng ooy thị trường Hà Nội lâng muy bơr tỉnh cóh k’tiếc k’ruung, nắc tu cắh vêy đhơ nớc bha lâng, nắc manuýh đươi dua cắh choom n’năl zr’lụ bhrợ têng âng bh’nơơn bh’rợ, tu cơnh đêếc, nắc cắh ơy choom pa dưr rau chr’nắp c’rơ. A moó Nguyễn Thị Minh Thu, c’la bhrợ têng lâng pa câl chr’néh Minh Thu prá: “Ch’néh Mường Lò đha huum yêm pa bhlâng, nắc vêy bấc ngai kiêng đươi dua, hân đhơ cơnh đêếc chr’néh Mường Lò nắc cắh ơy vêy đhơ nớc bha lâng, azi tôm pa gơi pazêng zr’lụ nắc cắh vêy chr’đhung, nhãn mác. Rơơm kiêng nắc ch’néh Mường Lò đơớh vêy đhơ nớc bha lâng đoỌng crêê cơnh lâng rau liêm choom, lâng buôn pa bhlâng n’năl lang ch’néh tơợ lơơng.

Bhrợ têng ting cơnh Nghị quyết Đảng bộ tỉnh Yên Bái, xoọc đâu thị xã Nghĩa Lộ pazum đh’rứah lâng chr’hoong Văn Chấn bhrợ têng dự án: Bhrợ têng xa nay xay moon zr’lụ bhrợ têng ch’néh Mường Lò đoọng ha ch’néh cóh clung Mường Lò tỉnh Yên Bái, lâng bơr rau ch’néh đoỌng ta đang moon zư lêy nắc Séng cù lâng Hương chiêm.

Tơợ xa nay xay moon zư lêy đhơ nớc ch’néh Mường Lò lâng bh’rợ xay moon zr’lụ bhrợ têng, thị xã Nghĩa Lộ lâng chr’hoong Văn Chấn nắc vêy xa nay, chính sách k’đhơợng lêy, quy hoạch zr’lụ bhrợ têng, pa câl ch’néh, Mường Lò nhâm mâng lấh mơ, liêm choom lấh mơ, ting n’nắc pa dưr rau chr’nắp pr’hay, rau liêm choom âng chr’néh Mường Lò, zư lêy quyền lợi âng manuýh đươi dua chrooi đoọng rau nhâm mâng cóh thu nhập âng đhanuôr bhrợ ha roo, ting t’ngay xay bhrợ cơnh cr’noọ xa nay pa dưr nông nghiệp thị xã Nghĩa Lộ lâng chr’hoong Văn Chấn dưr váih nhâm mâng.

Tước nâu cơy, thị xã Nghĩa Lộ ơy pazum đh’rứah lâng chr’hoong Văn Chấn bhrợ têng xang bh’rợ ch’mêết lêy zr’lụ ch’néh lâng xay moon rau liêm choom, rau chr’nắp ooy kinh tế - xã hội âng ch’néh Mường Lò. Ch’mêết lêy, xay prá ghít đhr’năng la lay âng ch’néh Mường Lò tơợ manuýh bhrợ têng, pa câl, đươi dua ch’néh Mường Lò. Bhrợ têng bha ar k’đhơợng lêy xa nay xay moon bhrợ têng; bhrợ têng đợ tem nhãn, chr’đhung đoọng ha ch’néh lâng pr’đươi lướt xay moon zr’lụ bhrợ têng; bhrợ têng bh’rợ prá xay… T’coóh Chu Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ prá: “Thị xã Nghĩa Lộ ơy pazum đh’rứah nhâm mâng pa bhlâng lâng chr’hoong Văn Chấn, ơy ta luôn p’too moon zập cấp, ngành, pa bhlâng nắc đhanuôr t’hước ooy rau chr’nắp âng ch’néh Mường Lò. Chính quyền công ơy quy hoạch pazêng zr’lụ bhrợ têng ha roo crêê cơnh lâng đhr’năng âng pazêng zr’lụ, cóh tr’nơớp bhrợ t’váih pazêng zr’lụ bhrợ têng hàng hoá. Ting n’nác công vêy đợ rau zúp zooi đoọng ha bh’rợ bhrợ têng ha roo râu liêm choom bấc lâng ta đang moon apêê doanh nghiệp k’rong bhrợ têng pazêng rau hàng ghít lấh mơ…”

Xang bêl Nhà nước zư lêy xa nay xay moon zr’lụ bhrợ têng lâng ch’néh, pr’đươi ta bhrợ tơợ ch’néh Séng Cù, Hương Chiêm, UBND thị xã Nghĩa Lộ nắc pazum đh’rứah lâng UBNd chr’hoong Văn Chấn quy hoạch, bhrợ t’bhứah đhăm cha bêết bơr rau m’ma ha roo n’nâu, t’bhlâng pa dzoóc tơợ 1,2- 1,5 chu đợ bấc cơnh xoọc đâu tước k’dâng 12- 15 r’bhâu tấn./.

Yên Bái: Nâng giá trị gạo đặc sản vùng cao 

                                                PV  TT Tây Bắc

  Các địa phương vùng cao Yên Bái hiện nay đang từng bước tìm hướng nâng cao giá trị của các cây trồng chủ lực, từ đó góp phần xóa đói giảm nghèo. Tại Mường Lò, cánh đồng rộng lớn thứ 2 miền Tây Bắc, nơi có những loại gạo ngon nổi tiếng, thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn đang xây dựng chỉ dẫn địa lý “Gạo Mường Lò” để nâng cao danh tiếng, uy tín, chất lượng, giá thành, góp phần duy trì và phát triển bền vững vùng sản xuất lúa hàng hóa chất lượng cao.

  Nằm ở phía tây của tỉnh Yên Bái, cánh đồng Mường Lò rộng thứ 2 miền Tây Bắc với diện tích gần 3.000 ha, trong đó diện tích lúa của huyện Văn Chấn 1.500 ha, thị xã Nghĩa Lộ trên 760 ha. Được thiên nhiên ưu đãi về thổ nhưỡng Mường Lò được biết đến là vùng “ gạo trắng nước trong” nức tiếng.

  Cùng với sự cần cù chịu khó, người nông dân canh tác trên cánh đồng Mường Lò đã đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đưa sản lượng lúa mỗi năm từ cánh đồng Mường Lò đạt từ 30.000 đến 32.000 tấn thóc, trong đó các loại lúa đặc sản hàng hoá khoảng 10.000 tấn. Lúa Hương chiêm và lúa Séng cù là 2 giống lúa hàng hóa chủ lực, chiếm trên 45% diện tích cánh đồng Mường Lò. Chị Lường Thị Hoàn ở thôn Đêu 2, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Qua nhiều năm sản xuất giống lúa Hương chiêm cho thấy năng suất khá, chất lượng gạo dẻo thơm, bán được giá. Từ vụ mùa năm 2010, mặc dù kết thúc dự án sản xuất lúa chất lượng cao, không được hỗ trợ về giống nữa nhưng gia đình chị vẫn lựa chọn giống này để sản xuất: “Trước đây gia đình sản xuất lúa thường theo phương thức truyền thống, năng suất và chất lượng không được cao, giá không ổn định. Thời gian qua thì gia đình sử dụng phân hữu cơ sản xuất hai giống lúa Séng cù và Hương chiêm cho năng suất rất là cao, giá cả lại ổn định.”

Gạo Hương chiêm Mường Lò có hương thơm đặc biệt, hạt nhỏ thon; gạo Séng cù có đặc trưng màu trắng ngà, hạt to, hương thơm, mềm dẻo. Cả 2 loại gạo này đều có vị ngon ngọt, giá trị dinh dưỡng cao nên được nhiều người sành ẩm thực trong và ngoài tỉnh Yên Bái ưa chuộng. Chị Trần Thu Hà, người tiêu dùng thành phố Yên Bái nhận xét: “Tôi rất hay sử dụng gạo Mường Lò, chất lượng rất thơm và dẻo, tôi thường hay gửi cho bàn bè và người thân gần xa. Tuy nhiên thì mọi người lại phông phân biệt được gạo Mường Lò với các loại gạo nơi khác. Thế thì mong Gạo Mường Lò sớm có thương hiệu để phân biệt được.”

Trong những năm qua, nghề xay xát chế biến gạo ở thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn đã thu hút được trên 50 cơ sở, doanh nghiệp trên địa bàn tham gia, góp phần tiêu thụ lúa cho người nông dân, cầu nối cho gạo đặc sản của Mường Lò đến với người tiêu dùng. Tuy nhiên, các cơ sở do lúa nguyên liệu và quy trình chế biến và bảo quản. Đặc biệt, các cơ sở này đều chưa sử dụng nhãn mác hoặc nhãn mác chưa được đăng ký bảo hộ; quy mô chế biến nhỏ, thiếu công nghệ, chưa hình thành được liên kết theo chuỗi giá trị với người trồng lúa. Hiện nay, gạo Mường Lò đã được phân phối tại thị trường Hà Nội và một số tỉnh trong nước nhưng do không có dấu hiệu nhận diện nên người tiêu dùng không thể phân biệt được nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm, chính vì vậy, chưa phát huy được hết thế mạnh. Chị Nguyễn Thị Minh Thu, chủ cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh gạo Minh Thu nói: “Gạo Mường Lò rất thơm ngon, được nhiều người ưa chuộng thế nhưng gạo Mường Lò lại chưa có thương hiệu, chúng tôi đóng gửi đi các nơi thì không có bao bì, nhãn mác. Mong là gạo Mường Lò sớm có thương hiệu để cho tương xứng với chất lượng, và dễ phân biệt được với gạo nơi khác.”

Thực hiện Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh Yên Bái, hiện nay thị xã Nghĩa Lộ phối hợp với huyện Văn Chấn thực hiện dự án “Xây dựng chỉ dẫn địa lý “gạo Mường Lò” cho sản phẩm gạo của cánh đồng Mường Lò tỉnh Yên Bái”, với hai loại gạo đề nghị bảo hộ là Séng cù và Hương chiêm.

Thông qua việc bảo hộ thương hiệu gạo Mường Lò với hình thức chỉ dẫn địa lý, thị xã nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn sẽ có cơ chế, chính sách quản lý, quy hoạch sản xuất, kinh doanh gạo Mường Lò chặt chẽ, hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao danh tiếng, uy tín, chất lượng, giá thành gạo Mường Lò, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng góp phần ổn định thu nhập cho người dân trồng lúa, từng bước cụ thể hóa mục tiêu đưa ngành nông nghiệp thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn phát triển bền vững.

Đến nay, thị xã Nghĩa Lộ đã phối hợp với huyện Văn Chấn hoàn thiện việc Điều tra, khảo sát vùng gạo và đánh giá sơ bộ về uy tín, giá trị kinh tế - xã hội của “Gạo Mường Lò”. Điều tra phân tích, đánh giá tính đặc thù của “Gạo Mường Lò” thông qua người sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng gạo Mường Lò. Xây dựng hệ thống tem nhãn, bao bì sản phẩm và phương tiện tuyên truyền quảng bá cho Chỉ dẫn địa lý; tổ chức hội thảo…. Ông Chu Quốc Tuấn, Phó chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: “Thị xã Nghĩa Lộ đã phối hợp rất chặt chẽ với huyện văn Chấn, đã không ngừng chỉ đạo các cấp, ngành, đặc biệt là bà con nông dân hướng tới thương hiệu Gạo Mường Lò. Chính quyền cũng đã quy hoạch các vùng sản xuất lúa phù hợp với đặc điểm từng vùng, bước đầu hình thành các vùng sản xuất hàng hóa. Bên cạnh đó cũng có sự hỗ trợ cho sản xuất lúa chất lượng cao và kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư sản xuất các mặt hàng cụ thể…”

Sau khi Nhà nước bảo hộ chỉ dẫn địa lý đối với gạo sản phẩm gạo Séng Cù, Hương Chiêm, UBND thị xã Nghĩa Lộ sẽ phối hợp với UBND huyện Văn Chấn quy hoạch, mở rộng diện tích gieo trồng hai giống lúa này, phấn đấu tăng từ  1,2 – 1,5 lần sản lượng như hiện nay lên khoảng 12.000 – 15.000 tấn. /.