Nghệ nhân Alip - Nuĭh trêng ntĭm nău ŭch an rơh druh ndăm
Chủ nhật, 00:00, 18/02/2024 VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja
VOV4.M'nông - Deh tâm du rnăk wâl geh âk văn hoá, bah rnôk mom, Nghệ nhân A Lip, (nuĭh Ba Na, thôn Groi, xă Glar, nkuăl Đăk Đoa, Gia Lai) lĕ gĭt tŭr chĭng, ƀư đơn, trah mon si n’hanh nkra chĭng. Bôl săk lĕ ranh, wa hôm e ăp nar nsrôih ntĭm tŭr chĭng, âm nhạc an rơh druh ndăm. Tă bah nĕ rgop mât ndrăy drăp ndơ chĭng gông, nău uĕh văn hoá bah nuĭh Bana.

Dơi cán bộ Văn hoá xă Glar ntĭm trong, mpôl hên hăn jay Nghệ nhân A Lip ta thôn Groi (xă Glar, nkuăl Đăk Đoa). Rnôk tat mpông pêr jay, nteh chĭng lĕ răm ta bah kơi tâm jay nhih. Lĕ âk năm plơ̆ aơ, jay bah wa Alip lĕ jêng ntŭk ntĭm tŭr chĭng an mpôl kon se tâm thôn.

Nghệ nhân A Lip deh tâm du rnăk geh ndrâm bah văn hoá way ơm, lĕ rnăk wa gĭt tur chĭng, nkra chĭng. Bah rnôk jêt, wa dơi mbơ mă ta nkơi râng ăp lễ hội bah ƀon. Têh 11 năm, A Lip lĕ blău pâl ăp ntil chĭng way ơm bah nuĭh Ba na kơt rhơn ba mhe, ƀư brah ndrâm dak, ƀư brah ntlơi môch. Nghệ nhân A Lip nkoch tay, kăl e rnôk me bơ, jay che geh âk chĭng ngăn. Bah kơi aơ bơ roh, wa ŭch tâp ndrel chĭng jêng ăp bôr chĭng nĕ gŭ tâm jay môch. Wa rgum joi geh 10 bôr chĭng yău, yơn geh djôt hăn an n’hanh du đêt an roh, jêng tât aƀaơ hôm 3 bôr. Wa dŏng tât rnôk geh lễ hội, hăn tâm nđŭr văn hoá n’hanh gay ntĭm an ăp sau jêt tâm ƀon.

Rnôk kăl e răm ngăn, rnôk hôm e jêt saơ ăp lễ ngêt khay, ntlơi môch ŭch geh chĭng, njroh xoang răm rlưn dah ŭch. Rnôk nĕ lah kon bu klô ăp nuĭh dơi ŭch tŭr chĭng, uănh nĕ lah nău lap. Narr nĕ răm lah ndrĭ yơn aƀaơ nău rêh hun hao, mô geh nuĭh ntĭm knŭng klach pôl kon se chuêl jêng an nsrôih ntĭm tay an druh ndăm.

          Nău rêh hun hao, mboăt rlet chĭng gông mhe lăp tâm ăp ƀon lan lĕ ƀư an nău nteh chĭng gông roh mbrơi mbrơi. Gay mât ndrăy nău uĕh văn hoá rnoi mpôl đêt nơm, nghệ nhân A Lip hăn rgŏ jă nuĭh ƀon lan nti tŭr chĭng. Wa ndâk njêng ăp jrô chĭng têh, jêt tâm ƀon gay mât rƀăy văn hoá way ơm, Tât aƀaơ, ƀon Groi geh 2 rmôt chĭng, rmôt chĭng têh geh 21 nuĭh, bah 23 năm tât 70 năm. Rmôt chĭng kon se geh 20 nuĭh, bah 6 năm tât 12 năm deh. Aƀaơ, rmôt chĭng bah ƀon way dơi jă hăn tŭt ăp rơh lễ hội, nău ƀư khlay bah nkual Tây Nguyên n’hanh lam dak. Oh đinh Phát, 12 năm deh thôn Groi lah ngoăy tâm âk kon se jêt tâm rmôt chĭng kon se nkoch.

Djăt ăp nar kêng măng jêh nti lah mpôl oh hăn jay wa A Lip nti tŭr chĭng, ta aơ mpôl mon saơ dŭt răm, ta aơ mpôl oh dơi nti âk ntil tâm nĕ geh chĭng, mô knŭng ndrĭ, jay wa lah ntŭk mpôl mon dơi răm rlưm. Khay mhe rlău mpôl mon răm ngăn yor dơi hăn tŭr chĭng n’hanh nuĭh ta âk ntŭk, dơi mâp âk nuĭh jêng răm, mon ŭch bah kơi aơ têh mbra tŭr blău ngăn kơt ăp nuĭh têh.

Âk năm aơ, nghệ nhân A Lip hôm tâm rgop đah âk ngih sam ƀŭt ta ăp xă kơt Glar, Ia Pết, A Dơk ta Đăk Đoa n’hanh âk nkuăl kiău ma gay ntĭm an nklăp 200 oh kon hŏk blău tŭr chĭng. Wa Nguyễn Vă Hùng, hiệu trưởng Ngih sam ƀŭt Tiểu học mrô 1 Glaran gĭt, âk năm aơ, ngih sam ƀŭt geh mro rmôt chĭng kon se 20 oh kon hŏk lah kon hŏk bah nghệ nhân A Lip, ăp năm, rmôt chĭng bah ngih sam ƀŭt geh nău dơi têh tâm ăp rơh tâm rlong văn hoá yor nkuăl, n’gor ƀư

Du ntŭk kan gŭ jâng ta ntŭk geh 99,8% lah nuĭh Ba Na jêng ngih sam ƀŭt dŭt uănh tât mpeh nău mât ndrăy văn hoá rnoi mpôl đêt. Ăp geh rmôt chĭng kon se bah ngih sam ƀŭt râng rgum tŭr chĭng bah nkuăl. Ngih sam saơ bu ranh Alip geh nuih n’hâm dŭt têh đah mât ndrăy n’hanh rƀăy văn hoá, nău uĕh rnoi mpôl đêt Ba Na ta ntŭk. Ngih sam ƀŭt dŭt kơp dơn nău rgop bah wa, wa mti an kon hŏk tĭng nuih n’hâm tâm kơl gay mât ndrăy mô geh dăn du ntil nău kơl bah ngih sam ƀŭt.

Đah âk nău rgop bah nơm, âk năm bah năm, Nghệ nhân A Lip lĕ dơi geh dơn ân Bằng khen, sam ƀŭt rnê rhơn bah ăp gưl bah Trung ương tât n’gor. Dăch aơ ngăn, tâm năm 2019, wa dơi Kruanh dak an rnê nkhôm Nghệ nhân Ưu tú tâm nău kan nghệ thuật tŭr goh chĭng gông. Wa Giang H’hom, Groi Kruanh UBND xă Glar, lah:

Nghệ nhân A Lip lĕ djôt dŭt n’hâm, lĕ soan bah nơm gay ntĭm an kon sau, n’hanh lĕ geh âk nău dơi tâm ăp nău ƀư têh bah n’gor, nkuăl gay mât ndrăy nău uĕh văn hoá gay mô an roh. Wa lah kon nuĭh rêh dŭt uĕh tâm ƀon lan, dơi kônh wa ryơk, mpôl kon se uănh dŭt khlay. N’gâng kan ƀon lan lah uĕh yor lĕ geh âk nău rgop nsơr an văn hoá kơt ntĭm tŭr chĭng, đơn t’rưng, đơn gong… gay mât ndrăy văn hoá bah nuĭh Ba Na.

Bôk săk lĕ 60 năm, n’hâm soan mô hôm dơi bah năp, ndrĭ yơn Nghệ nhân Ưu tú A Lip hôm e dơi pah kan jan sa. Ta ăp trong hăn tâm thôn ƀon, ăp nuĭh hôm ư saơ rup gui nuĭh nai ranh ndrel đah ndeh măy ơm rdêng ăp bôr chĭng hăn ntĭm an kon se ta âk ntŭk ngai.

 

 

VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC