Tết nguyên đán lah rơh ta khay sial puh ta Tây Nguyên. Lôch rnôk mir ba lĕ kăch rek, ƀon lan Bahnar ntơm ƀư ăp rơh kuăl brah way ơm, nto lah khay “Ngêt năm sa khay”. Tâm nĕ, kuăl brah nklơi môch lah ngoăy tâm âk nău kuăl brah dŭt têh, dŭt ueh n’hanh rgum dăch kơt lah tŏng ăp nău khlăy văn hóa ntoh lư ngăn tâm nău ueh êng chĭng gong Tây Nguyên. Gay ma ƀư kuăl brah nklơi môch, nuĭh ƀon lan nchrăp tŏng ăp ndơ kuăl brah ndrôk, rpu, sŭr djăr, yăng ndrănh, phe...ƀon lan bol ma ƀon dăch ƀon lan, rnôk geh tăng lư lĕ sĭt tât râng rơh kuăl brah đŏng. Bu ranh Lick, ƀon Piơm, nkuăl têh Đăk Đoa, n’gor Gia Lai nkoch.“Tết bâh nuĭh Bahnar kăl e lah kuăl brah nklơi môch. (Brư̆ yang đang pơsat),ntơm nơh ƀon lan mô geh ƀư sa tết ma ƀư nklơi môch. Ăp tơ̆ tât rơh nklơi môch ma nău mĭn kahgĭt tât kăl e ngăn, rnôk ma ăp tơm blang luh kao êr ntơr, mpôl sĭm djrôp kao si, lah rơh ma ƀon lan dôl jă ngêt ndrănh yăng dŭt ƀô kah, lăp ndrel đah nău nteh chĭng gong n’gloh lam bri dak. Ngai ngai nĕ lah dâng lŏ dŭt hvi ba lŏ ntơm dŭm, băl mpôl ăp ƀon êng tât râng rơh nklơi môch, kahgĭt ngăn. Hôm aƀaơ nklơi môch mô hôm geh ƀư âk, lĕ rngôch ƀon lan geh sa têt vơt tết way ơm, tâm rnglăp, ndrel tâm nkoch nău rhơn ta ăp rơh năm mhe sĭt”.

Wa Y Sêr, Bí thư chi bộ, nuĭh dơi nsing nơm ƀon Jun Juh, xă Đăk Minh, nkuăl Dak Mil, n’gor Dak Mil an gĭt, yan ngêt năm sa khay bah kônh wa bah năp đaơ rnôk ƀư rhơn ba sĭt jay. Lễ dơi ƀư bah khay 12 năm bah năp jŏ tât du năm bah kơi n’hanh rnăk wâl ƀư da dê, tĭng nău geh ma ƀư đah têh âk êng êng. “Ƀư rhơn ba sĭt jay dơi kônh wa nuĭh Bunong ƀư dŭt răm, geh ndrănh yăng, chĭng gông, ăp jay dơi geh ba âk ri ƀư sŭrr, ma dơi dŭt âk, way kơp lah 100 sah let lơ ri ƀư đah ndrôk mô lah rpu. Rnôk nĕ kônh wa dŭt tâm rnglăp, ndrel rƀŏng tât du yan mhe”.

Ta nkuăl n’har bri Tuy Đức, n’gor Dak Nông lah ntŭk gŭ rêh dŭt jŏ bâh ƀon lan nuĭh Bunong. Wa Điểu Xoong, nuĭh geh nău knơm ta ƀon Điêng Đu, xã Đăk Ngo, nkuăl Tuy Đức an gĭt, tĭng nău way bâh ƀon lan, ta lôch rơh rek ba mhe, ƀon lan ƀư rơh rhơn sa ba mhe. aơ lah du nău ueh êng bâh nuĭh Bunong.“Kuăl brah sa ba mhe bâh ƀon lan geh ƀư ăp năm lôch rnôk nsĭt ba sĭt ta jay. aơ lah nău ueh êng bâh nuĭh Bunong nơm, ăp rnăk, ăp jay lĕ geh ƀư n’hanh ƀon lan dŭt rhơn, dŭt tâm rnglăp ngăn. Di rơh vơt năm mhe rĭ gâp dơn njoăl nău rhơn tât lĕ nuĭh dăch ngai du năm mhe ƀŭn lap, geh âk nău dơi”                                                   

Kăl e nuĭh K’Ho ta nkuăl Đam Rông, n’gor Lâm Đồng lĕ geh nău way mbah rhơn Tết bôk năm. Nuĭh K’Ho mĭn lah, bôk năm lah rnôk tâm rnglăp, rnôk aơ kônh wa lĕ jêh nău lŏ mir. Di rơh aơ, gay ntop tay nău tâm rnglăp rnăk wâl, nsum mpôl ƀon lan, ăp oh nô tâm rnăk wâl kơt nuĭh nô, oh bu klô tât khâl yuh bu ur, oh bu ur nơm n’hanh rlơ̆ tay gay rhơn tết. Khân pơng way djôt ăp ndơ tâm nsơrr bôk năm kơt m’êt ndôh nông, mô lah nhong, tât jay nơm tât. Wa Rơ Ông Ha Jràng, ta thôn 1, xă Liêng Srônh, nkuăl Đam Rông an lah, aơ lah lễ tết uĕh bah nuĭh K’Ho ăp rơh tât năm mhe. Hăn rhơn tết bôk năm lah he nuĭh kônh tât khâl jay oh yuh bu ur ri djôt nhong, mô nhong yău. Djôt nhong gay wăn nko nuĭh oh yuh n’hanh rhơn oh yuh năm mhe nkre. Hôm lah oh yuh bu ur tat khâl jay oh nô mbra djôt kho ao tanh, du đêt prăk, mô lah djăr n’hanh rhơn oh nô bu klô nơm năm mhe mât djărr rŏ jêng, năm mhe ăp kônh mât uĕh săk soan, ƀư sa nar lơ hun hao.

 Di vơt năm mhe Giáp Thìn 2024, lah rơh ma ƀon lan ta Tây Nguyên ƀư ăp nău kuăl brah way ơm bâh ntŭk rêh jêng kơt lah lăp jay mhe, rhơn ba mhe, tâm mâp tâm nđur ƀon lan..gay ma n’hao nău tâm rnglăp, tâm gĭt vât ndrel, ndrel gŭ nkoch nkah tay du năm pah kan ŏ r’ah, ndrel tâm nkoch nău tă pah kan, ŭch năm ba kơi geh âk lơn đah năm ba năp, gay ma vơt tết năm ba kơi geh ueh lơn, ntoh n’gôr lơn, ƀon lan hơm răm đăp mpăn, nău tâm rnglăp ueh lơn.

Di ta rơh vơt năm mhe, ƀon Kuk Kông, xã An Thành, nkuăl Đăk Pơ, n’gor Gia Lai ƀư rơh sa nkra n’hanh ndơ̆ lăp dŏng ngih rông văn hóa bâh ƀon. Ngih rông văn hóa ƀon Kuk Kông geh ndâk nsơm tĭng nău way ơm kăl e bâh nuĭh Bahnar, lĕ rnoh prăk ƀư bơi tât 1,6 rmen prăk bâh tơm prăk ngih dak kơl an. Đah nuĭh Bahnar, ngih rông lah nău ntĭt mpeh văn hóa, lah ntŭk geh ƀư âk nău kan bâh lĕ ƀon lan, lah ntŭk ƀon lan rgum tâm ngơi, tâm nchră nău khlăy, njroh mprơ, ƀư tâm mâp tâm nđur mô lah ta ăp rơh kuăl brah. Tâm nău răm rhơn, wa Hngơk, nuĭh ƀon lan ta ƀon Kuk Kông, xã An Thành, nkuăl Đăk Pơ, n’gor Gia Lai ngơi.“Lah ueh Đảng, ngih dak mât kơl an ƀon lan hên ƀư ngih rông way ơm aơ, ngih dak kơl prăk, nuĭh ƀon lan hên rĭ tâm rgop nar kan. Aƀaơ geh ngih rông mhe têh ueh, ƀon lan rhơn ngăn. aƀaơ ƀon lan lĕ geh ntŭk gŭ tŭr chĭng goh gong, njroh xoang, rƀun rgum nchră nău, kuăl brah...ƀon lan dŭt lah ueh Đảng, ngih dak”.

 Tât nguyên đán way ơm bah rnoi nuĭh lah rnôk nuĭh Xơ Đăng, Gié Triêng, Bahnar, Jarai, Rơ Măm n’hanh Hrê ta Kon Tum ƀư ăp lễ hội way ơm. Ndrel đah văn hóa, chiêng-xoang, ndơ ngêt sa lah nău uĕh kônh wa ŭch nkoch tât băl n’hanh bu năch dăch ngai.

Năm 2023 mhe rlău ta nău ƀư Nar rgum văn hóa, Thể thao n’hanh pâl nđaih ăp rnoi nuĭh nkual tây Nguyên rơh bôk năp năm 2023 yor N’gâng kan Văn hóa, Thể thao n’hanh pâl nđaih ƀư ta n’gor Kon Tum, ta rgum tâm rlong ndơ dak si-uĕh lăng bri yôk Ngọc Linh rơh bôk năp dơi nkuăl Tu Mơ Rông ƀư. ăp năm ndơ ngêt sa way ơm dơi nkret gâm bah ndơ dak si geh bah bri n’hanh ăp ntil dak si khlay, kơt: Sâm Ngọc Linh, Sâm rsê... lĕ ƀư ndrăt an ăp nuĭh nkret gâm têh ntoh lư. Ntô̆ n’hao mpeh văn hóa ndơ ngêt sa bah rnoi nuĭh nơm, yuh Y Tuấn, ƀon Kon Chêng, xă Măng cành, nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum an gĭt: “Mpôl hên hăn joi biăp tâm bri, ta mir gay nkret gâm ăp ndơ sa way ơm. Geh oh yuh bu ur hôm hăn gĭr ka ta dak diăng, dak me, bu klô hăn sân dăk tâm bri djôt gâm jêng âk ndơ sa kah, uĕh gay wơt năch dăch ngai, rnôk khân pơng tât uănh nsong, răm rlưn ta aơ khân pơng dơi ngêt sa ăp ndơ sa way ơm bah rnoi nơm. Nar lôch năm aơ tât năm mhe kônh wa way ƀư wơt bôk năm mhe. jêh rnôk rlu rlău, pâl rlưn tâm âk nar tết, kônh wa nchrăp hăn tuch tăm bôk năm mhe”.

Râng ăp nău ƀư aơ, ăp rnoi nuĭh đêt oh nô, kơt: Xơ Đăng, Ba Na, Giẻ Triêng... geh rơh nkoch đah nuĭh ƀon lan n’hanh năch âk ndơ văn hóa bah rnoi nơm. Yuh T Âu ta ƀon Long Láy 2, xă Ngọc Yêu, nkuăl Tu Mơ Rông an gĭt:“Nuĭh Xơ Đăng mât ndrăy mro nău uĕh văn hóa way ơm, tâm ăp lễ hội têh jêt bah ƀon mô dơi mô geh chĭng, njroh mprơ, ăp lễ hội đêt khay đah lŏ mir hôm e dơi ƀư ăp năm kơt ƀư mbăk mpôr dak, ƀư brah tuch ba... Kônh wa ŭch dơi nkoch, mpla nsơ âk lơn mpeh văn hóa way ơm, nău way ơm tât băl mpôl, năch dăch ngai”.

Wa Y Ƀhiu Byă (Aê H’Jâo), kruanh ƀon Tơ̆ng Jŭ, xã Ea Kao, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak way geh nsrôih rgŏ jă ƀon lan n’hao nău mĭn tâm rnglăp, jut jăng nău way mô tâm di, tâm rlong pah kan jan sa, hun hao ƀư sâm geh bâh ăp nău kan na nê̆, ngăn ngên, mât ueh nău văn hóa bâh rnoi nơm. Di rơh bôk năm mhe, wa Y Ƀhiu Byă ŭch ntĭnh ntăn đah ƀon lan an geh mât rbăy nău ueh êng rnoi nơm.“Ăp nău tâm pât rnoi Rđe aƀaơ ta ăp rơh kuăl brah, săk gâp nơm dŭt ŭch djăt. rlău ma geh ŭch djăt tay ăp nău mprơ, nău nteh bâh đinh năm, đinh tut, nău tâm pât n’hanh ăp ndơ goh goh êng lah du gâl tâm nău way u che he nơm. Aƀaơ ăp rơh kon se mô hôm geh gĭt âk, du đê̆ nuĭh kanŭng rgum tâm nău kan ăp nar mô hôm geh meng tât nău tâm pât mô lah ndơ uh goh bâh nơm tay. Dŭt ŭch ăp nghệ nhân an nsrôih ntĭm nti tay an kon său mô dơi chuêl nău ueh êng rnoi nơm.