Tiô khôi hmâ dêi hdroâng mơngế Bơhnéa, tơdroăng hbrâ pro poăng ăm mơngế ki tơngê hrâi ti xê to tôu tuăn ăm tơdroăng ki mơngế krâ vâ chê hlâ, mê ối cho “tăng tơdroăng pon mơhúa” – ƀă tuăn loi tiah kố, drêng poăng ki mê hiăng châ mơjiâng pro, mê mơngế ki tamo châi hrâi mê ah kô vêh rêh nếo” – mơhno tối tuăn loi ngăn poăng kiâ cho tơmeăm ki veăng teăng ăm tơdroăng hlâ kuăn mơngế.

Pôa Klưng, 45 hơnăm, mơngế pơlê Kde Kông, cheăm H’Ra, tơring ‘Mang Yang, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, khôi túa kố ga hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah, drêng tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá. Rêm hdroh drêng ai mơngế châi hrâi, vâi krâ-nhŏng o hiăng mot tung kong vâ tăng loăng ki kân, hbleăng pro poăng kiâ. Tâng mơngế ki châi tamo ôh tá kâi prêi, mê kơ hiăng ai poăng chôu ‘măn ahdrối drêng mê, vâi ôh tá xê eâ thâ tơbréa lăm tăng ko kếo loăng ki ôh tá lĕm lơ hrê liăn rôe poăng a kơchơ. Pôa Klưng ai hơ’muăn tối tiah kố:

“Hdrối nah, chal jâ pôa, nôu pâ nah xuân hiăng hmâ hbleăng pro poăng ‘măn pá kơdâm kuât, vâ hbrâ rơnáu ăm tâi tâng rêm ngế tung pơlê. Ngế ki lâi trâm tơdroăng hlâ, tơklâ mâu rơpŏng hngêi mê athế xo poăng ki mê vâ tâ mơngế ki ôh tá mơhúa, mơngế ki kơtê i hiâm mê”.

Tơdroăng ki tơviah akố, ôh tá xê ngế ki lâi xuân ƀĕng ê xêh tơdroăng ki hbrâ vâ pro poăng ing hdrối. Mơngế Bơhnéa tĭng khât tơdroăng pro poăng ăm mơngế ki ối ai ivá, ối rơdêi, xua ga xâu lơ chiâng ai tơdroăng ki xêa thế vâi hlâ. Tâng lơ kal hbrâ rơnáu ahdrối, vâi hmâ tơpui vĭng tiah kố “pro hdoăng chĕm chu” cho vâ ví kơ tơdroăng ki xâu.

Khôi túa ki mơjiâng pro ‘măn lôi poăng ahdrối, ôh tá xê to pro tung rêm rơpŏng hngêi, mê ối pro tâi pơlê. Hdrối nah, hên pơlê dêi mơngế Bơhnéa ối rak vế poăng ki tơdjuôm pá kơdâm kuât-‘na túa lĕm tro dêi pơlê-vâ xúa drêng tung pơlê ai mơngế kơtê i hiâm. Pakĭng tơdroăng ki hbrâ rơnáu tiô kơ tơdroăng hbrâ rơnáu ƀă mơngế kơtê i hiâm, khôi túa kố ối ai todjâk troh tơdroăng ki tĭng. Pôa Suk, ối a pơlê kân Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi:

“Tơdroăng ki hbrâ pro poăng mê xuân cho túa ki vâ mơhno tối tơdroăng ki tiah lâi khoh chiâng ai tơdroăng châi tamo đi đo. Pro tiah mê, vâ mơhno tối hiâm mơno kuăn pơlê ôh tá xâu kơ hlâ, hbrâ rơnáu vâ lo prôk hơngế. Ƀă mơngế Bơhnéa ai tơdroăng pơto pơtih poăng ki mê hiăng pok, tơdroăng rêh xuân u ối ƀă kuăn mơngế, cho tơmeăm ki vâ hbrâ ăm tơdroăng hlâ dêi mơngế ki tamo châi. Hên xoh, klêi kơ’nâi pro klêi poăng, mơngế ki châi tamo mê vêh prêi, mo lĕm nếo. Klêi mê, vâi chôu poăng pá kơdâm hngêi trá”.

Ahdrối vâ ko kếo kơdong loăng pro poăng, mơngế Bơhnéa hmâ tơkŭm pro rơkâu xối xeăng, ai hmê ƀă kơtâ í, pâ thế xeăng kong, xeăng ngo i tŏng gum. Drêng ‘nâi ai rơpŏng hngêi dế pro poăng, vâi krâ tung pơlê hmâ djâ dêi hmê, kơchâi, mâm troh tŏng gum-mơhno tối hiâm mơno dêi pơlê pơla tơrŭm dêi pó, ƀă tơveăng gum dêi pó.

Hâi kố, tiô tơdroăng ki mơnhông rĕng dêi pơlê pơla, khôi túa ki pro ‘măn chôu hdrối poăng dêi mơngế Bơhnéa ôh tá ai xếo. Tơdroăng ki tăng poăng nôkố ga hiăng hlâu, a hngêi kơchơ pơrá ai, tơdrêng ƀă tơdroăng pơkâ kring vế, rak ngăn kong kơtăng khât, ing mê, tơdroăng ki lăm tung kong vâ tăng ko loăng ôh pa ai xếo. Pôa Yung, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm H’Ra, tơring ‘Mang Yang, kong pơlê Gia Lai vêh mơnhên:

“Dế nôkố, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hiăng châ tơtêk hên, rơkê plĕng hên tâ, ôh pa ai rơpŏng ki lâi ối rak khôi túa pro poăng chôu ‘măn ahdrối xếo. Tâng rơpŏng ki lâi ai mơngế hlâ vâi hmâ lăm tí tăng rôe xêh poăng a kơchơ, ôh pa ai lăm ko kếo loăng, hbleăng loăng tung kong xếo. Ai mâu rơpŏng ki ‘nâ ai tâl, tơná vâi nếo ki pro dêi xêh, tâng ôh, vâi lăm rôe a hngêi kơchơ, vâi ôh tá lăm ko, kếo, kơdong loăng tung kong môi tiah trối nah xếo”.

Khôi túa ki mơjiâng pro ‘măn chôu poăng ahdrối ‘măn pa kơdâm hngêi trá cho khôi túa ki mơjiâng pro poăng chôu ‘măn ahdrối pá kơdâm hngêi trá cho khôi túa ki hâ dêi chal vâi krâ roh nah, mơnhên tối tơdroăng ki mơjo pâ dêi pó, mơho tối ‘na hiâm mơno ƀă tơtro tiô khôi hmâ dêi pơlê pơla hdroâng Bơhnéa. Mâu poăng ki u ối dế chiâng pok ki ‘măn pá kơdâm hngêi trá, môi tiah “mơhno tối khôi túa” dêi môi chal ki hdrối nah, ing mê, vâ mơnhông tơdroăng ki pơtối, veăng gum pro khôi túa, vêa vong ki krê xêh dêi mâu kuăn pơlê mâu hdroâng Tây Nguyên.