Cao Bằng nắc tỉnh k’coong ch’ngai, k’noong k’tiếc ắt cóh zr’lụ Đông Bắc, đắh Bắc lâng Đông Bắc đăn tỉnh Quảng Tây-Trung Quốc. Đhị Thủ đô Hà Nội lấh 330km, tran đác Bản Giốc ắt đhị chr’val Đàm Thuỷ, chr’hoong Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. tran đác Bản Giốc p’têết pazưm lâng xa nay t’ruíh âng 2 anhi n’đil n’jứih manứih Tày. Tơợ ahay, vêy mưy pân đil Tày liêm bhlâng âng Bản Giốc bơơn ta đhâm liêm kiêng nha nhêr. Hân đhơ cơnh đêếc, pân đil nâu nắc kiêng mưy pân jứih cóh vel n’mưy. Cắh kiêng n’jứih liêm nâu. Ta đhâm liêm nâu nắc mốp loom k’đươi moon apêê lướt cọp n’đil nâu đơơng chô croọl đợc. Năl tu bhiệc, ch’roonh n’đil nâu nắc lướt chấc lêy lâng trông dấc ch’roonh đay hân đhơ lưm bấc zr’nắh k’đhạp. T’ngay 2 anhi n’đil n’jứih nâu dưr glúh mứt đắh đông ta coọp croọl nắc plêệng boo ngân đanh đươnh lâng tước bêl xơớt boo nắc dưr váih 2 tran đác ga mắc t’ngay hi dưm lêy ặt zroọ hooi đác bhoọc liêm cóh crâng. Ooy dứp tran đác nắc lêy đác hooi t’viêng liêm. đoọng hay k’noọ ooy 2 anhi tr’kiêng liêm chr’nắp nâu, hân đhơ cơnh đêếc cắh pr’đoọng, nắc đhanuôr đợc pr’đợc tran Bản Giốc.

Ting cơnh Hiệp ước k’noong k’tiếc âng Việt Nam lâng Trung Quốc ơy ký c’moo 1999, đợ đhị tran đác k’tứi nắc zêng ooy k’tiếc Việt Nam hêê, đhị tran đác bhlâng nắc pác ma mơ âng Việt Nam lâng Trung Quốc. Tran bhlâng dal 70 mét, đhộ 60m, bhứah 300 mét pác bhrợ 3 tầng pazêng bấc tran đác pậ tứi lalay cơnh. Đhị dứp tran đác nắc lêy k’ruung bhứah, lâng 2 đắh toor nắc đợ đhị bhơi k’tang, crâng da ding liêm, đhị k’ruung nâu 2 đắh Việt Nam lâng Trung Quốc đh’rứah đươi dua zr’nưm. Xoọc đâu, tâm k’ruung Bản Giốc nắc mưy c’lâng k’noong k’tiếc tự váih âng Việt Nam lâng Trung Quốc. Đại uý Đỗ Ngọc Hảo, Trạm trưởng Trạm kiểm soát biên phòng tran đác Bản Giốc, đồn biên phòng Đàm Thuỷ, đoọng năl: “Tran Bản Giốc pa zêng 2 pa lêếh, mưy đắh tran 3 tầng nắc tran bhlâng, ha dợ đắh mưy nắc tran k’tứi. Tran đác Bản Giốc ắt đhị tâm k’ruung Quây Sơn. Tâm k’ruung Quây Sơn nắc tơợ váih đắh Trung Quốc, lướt hooi ooy 5 chr’val âng Việt Nam xang nặc chô cớ ooy Trung Quốc. Tước đhị tran Bản Giốc nắc tâm k’ruung Quây Sơn pác bhrợ 2 pa lêếh, lướt hooi đhị da ding lâng xiêr đệ đhị tran Bản Giốc.”

Đhị cruung k’tiếc ga mắc liêm, tran Bản Giốc cơnh mưy bhai lụa bhoọc liêm dưr n’léh đhị râu t’viêng liêm âng crâng da ding. Ooy đợ t’ngay p’răng liêm nắc lêy tran đác lướt hooi liêm, bhrợ váih bh’riêng laliêm. Đại uý Đỗ Ngọc Hảo, trạm trưởng trạm lêy cha mêết đhị biên phòng tran Bản Giốc, đồn biên phòng Đàm Thuỷ, đoọng năl: “Đoọng bhrợ pa dưr pa xớc du lịch đhị tran Bản Giốc, chính quyền vel đông nắc ơy âng đơơng tran đác nắc đhị bha lâng cóh zr’lụ du lịch non nước Cao Bằng. vel đông ơy t’đang k’đươi bấc đông k’rong bhrợ đoọng pa dưr pa xớc du lịch nâu. Đắh c’bhúh biên phòng, lâng bh’rợ zư lêy, k’đhơợng zư k’noong k’tiếc, an ninh têêm ngăn, nắc ơy chrooi pa xoọng lâng chính quyền vel đông đoọng têêm ngăn an ninh đhị zr’lụ tran Bản Giốc.”

Tơợ c’moo 1992, tran Bản Giốc bơơn ta moon cóh tư liệu âng Sở Địa chất Đông Dương, nâu đoo nắc mưy đhị zr’lụ liêm bhlâng âng Tonkin, nắc miền Bắc, ha dang doọ ch’ngai lâng lướt vốch liêm buôn nắc chr’nắp liêm đoọng ta mooi chô pấh lưm lêy chi ớh cóh zâp đhị boọng gợp, đợ đhị poong chữ Z ta bhrợ đợ đhị bôl đhêl cóh k’ruung lâng lấh mơ nắc tran đác ga mắc liêm, cơnh tran Tu Tong bơơn manưúih châu Âu năl tước bấc. C’moo 1997, tran đác Bản Giốc bơơn ta moon nắc đhị cruung k’tiếc liêm ga mắc thứ 4 cóh bha lang k’tiếc ooy zâp tran đác ắt truíh k’noong k’tiếc âng zâp k’tiếc k’ruung, xang tran Iguazu âng Braxin lâng Agentina, tran Victoria âng Zambia lâng Zimbabwe lâng tran đác Niagara âng Canada lâng Mỹ.

Bấc tạp chí du lịch bơơn bấc ngai năl ơy lêy pay, âng đơơng tran đác Bản Giốc dưr váih 1 ooy 10 tran đác ga mắc chr’nắp bhlâng cóh bha lang k’tiếc. Amoó Joyce, mưy ta mooi lướt chi ớh đắh Pháp moon: “Acu xoọc lướt chi ớh cóh Việt Nam. acum lâng c’bhúh cu ặt cóh Hà Nội, azi chô ooy đâu lêy chi ớh. Acu lêy cóh đâu liêm pr’hay, tưn taách. Cóh Pháp nắc cắh vêy tran đác n’đoo cơnh đâu. Acu lêy liêm bhlâng.”

Đhanuôr cóh k’tiếc Cao Bằng nắc dzợ zâp t’ngay xay moon đoọng zâp lang t’tưn năl ooy xa nay t’ruíh tr’kiêng chr’nắp liêm crêê tước tran Bản Giốc. Apêê moon, tran đác pác bhrợ 3 tầng, vêy 2 tầng đăn đh’rứah cơnh 2 anhi tr’kiêng xoọc cr’ọp. Nắc đoo c’léh âng pân jứih xoọc lêy k’ọp n’đil cóh loom, 2 nhi đoo mị rêên, đác mặt nhi đoo zroọ váih tâm k’ruung. Râu liêm chr’nắp lấh, tran Bản Giốc tơợ đenh ơy váih nắc đhị pr’hay liêm đoọng ha bấc nghệ sĩ lêy k’noọ xrặ bhrợ lâng lướt moót ooy thi ca, nghệ thuật... đoọng zâp bêl xay moon tước Cao Bằng, nắc hay k’noọ tước Bản Giốc lâng xa nay t’ruíh cắh choom bil./.

Bản Giốc - Thác nước hùng vĩ bậc nhất Đông Nam Á

PV Vĩnh Phong

Cao Bằng không chỉ nổi tiếng bởi các địa danh lịch sử như suối Lê Nin, hang Pác Bó, mà còn được thiên nhiên ban tặng cho nhiều danh lam, thắng cảnh đẹp như động Ngườm Ngao, hồ Thăng Hen, đặc biệt là thác Bản Giốc, thác nước được mệnh danh hùng vĩ nhất Đông Nam Á.

Cao Bằng là tỉnh miền núi, biên giới nằm ở vùng Đông Bắc, phía Bắc và Đông Bắc giáp tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc). Cách Thủ đô Hà Nội hơn 330km, Thác Bản Giốc nằm ở xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Thác Bản Giốc gắn liền với câu chuyện tính của đôi trai gái người Tày. Xa xưa, có một người con gái Tày đẹp nhất của Bản Giốc được chàng Hoàng tử đem lòng yêu mến. Nhưng người con gái này lại đem lòng yêu một chàng trai bản bên. Nàng đã từ chối tình yêu của chàng Hoàng tử. Chàng Hoàng tử đã giận dữ sai người đi bắt cô gái đem về cung giam lại. Biết chuyện, chàng trai người yêu của cô đã bất chấp mọi nguy hiểm đi tìm và cứu được người yêu. Ngày đôi trai gái trốn thoát khỏi nhà Hoàng tử thì trời đổ mưa liên tục và đến khi mưa tạnh, xuất hiện hai ngọn thác lớn ngày đêm miệt mài tung bọt nước trắng xóa ở khe suối, bìa rừng. Phía dưới chân thác, dòng nước lại trong xanh đến hiền hòa. Để tưởng nhớ mối tình thủy chung đầy bi thương của đôi trai gái, người dân đã đặt tên thác là Bản Giốc.

Theo Hiệp ước biên giới trên đất liền giữa Việt Nam và Trung Quốc được ký năm 1999, phần thác phụ hoàn toàn thuộc về lãnh thổ Việt Nam, phần thác chính chia đôi giữa Việt Nam và Trung Quốc. Thác chính có độ cao 70m, độ sâu 60m rộng 300m chia thành 3 tầng gồm nhiều ngọn thác lớn nhỏ khác nhau. Dưới chân thác là mặt sông rộng, với hai bên bờ là những thảm cỏ và vạt rừng nguyên sinh, mặt sông này hai bên Việt Nam và Trung Quốc cùng sử dụng chung. Hiện nay, dòng thác Bản Giốc là một đường biên giới tự nhiên giữa Việt Nam và Trung Quốc. Đại úy Đỗ Ngọc Hảo, Trạm trưởng Trạm kiểm soát biên phòng Thác Bản Giốc, Đồn biên phòng Đàm Thủy, cho biết: "Thác Bản Giốc gồm hai phần, một bên thác 3 tầng là thác chính, còn lại là bên thác phụ. Thác Bản Giốc nằm trên dòng sông Quây Sơn. Dòng sông Quây Sơn bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy qua 5 xã của Việt Nam rồi lại quay về phía Trung Quốc. Đến đoạn thác Bản Giốc thì dòng sông Quây Sơn chia làm 2 nhánh, uốn lượn trên núi và hạ thấp độ cao ở thác Bản Giốc".

Giữa thiên nhiên kỳ vĩ, thác Bản Giốc tựa như dải lụa trắng mềm mại nổi bật trên nền xanh của núi rừng miền biên viễn phên giậu. Vào những hôm trời nắng, ánh nắng chiếu vào dòng thác qua làn nước bụi mù mịt tạo nên những chiếc cầu vồng lung linh huyền ảo. Đại úy Đỗ Ngọc Hảo, Trạm trưởng Trạm kiểm soát biên phòng Thác Bản Giốc, Đồn biên phòng Đàm Thủy, cho biết thêm: "Để triển khai phát triển du lịch tại thác Bản Giốc, chính quyền địa phương đã đưa thác là điểm chính trong Khu du lịch non nước Cao Bằng. Địa phương đã kêu gọi nhiều nhà đầu tư để phát triển khu du lịch này. Về lực lượng Biên phòng, với nhiệm vụ giữ gìn, quản lý, bảo vệ biên giới, an ninh trật tự, dã góp một phần cùng với chính quyền địa phương đảm bảo an ninh khu vực thác Bản Giốc".

Từ năm 1922, thác Bản Giốc được miêu tả trong tư liệu của Sở Địa chất Đông Dương: Đây là một vùng đẹp nhất của Tonkin (tức miền Bắc), nếu không vì xa xôi và phương tiện lưu thông khó khăn nó rất xứng đáng để du khách đến thăm viếng với những hang động, những cây cầu chữ Z bắc lên những tảng đá băng qua sông và nhất là cái thác hùng vĩ, gọi là thác bậc thềm có tên Tu Tong (Tụ Tổng) được người châu Âu biết đến nhiều qua tên thác Bản Giốc. Năm 1997, thác Bản Giốc được công nhận là thắng cảnh cấp Quốc gia. Theo trang Wikipedia, thác Bản Giốc là thác nước lớn thứ tư thế giới trong các thác nước nằm trên đường biên giới giữa các quốc gia (sau thác Iguazu giữa Brazil-Argentina, thác Victoria giữa Zambia-Zimbabwe và thác Niagara giữa Canada-Mỹ).

Nhiều tạp chí du lịch nổi tiếng thế giới đã bình chọn, đưa thác Bản Giốc trở thành 1 trong 10 con thác kỳ vĩ nhất thế giới. Chị Joyce, một khách du lịch đến từ Pháp, chia sẻ: "Tôi đang tham gia chuyến tình nguyện ở Việt Nam. Tôi và đoàn ở Hà Nội, chúng tôi đến đây để tham quan. Tôi thấy ở đây rất trong lành và rất đẹp. Ở Pháp thì không có ngọn thác nào như này cả. Tôi thấy nó rất tuyệt vời".

Người dân ở mảnh đất Cao Bằng vẫn hằng ngày kể cho các thế hệ sau về câu chuyện tình yêu chung thủy liên quan đến thác Bản Giốc. Người ta đồn rằng, ngọn thác ở giữa chia ba tầng, có hai tầng sát nhau như tư thế đôi tình nhân ôm nhau. Đó là hình ảnh người con trai đang ôm người yêu vào lòng, cả hai cùng khóc, giọt nước mắt chảy dài thành dòng thác cuồn cuộn. Vẻ đẹp hùng vỹ, hoang sơ, thác Bản Giốc từ lâu đã là nguồn cảm hứng vô tận của nhiều nghệ sĩ và đi vào thi ca, nghệ thuật… để mỗi lần nhắc đến Cao Bằng, lại nhớ đến Bản Giốc với câu chuyện tình bất tử./.