Những ngày này, bà con người dân tộc Pa Cô ở làng A Năm, xã Hồng Vân, huyện A Lưới nô nức tham gia lễ hội Aza Koonh. Đây là ngày Tết truyền thống, cầu no ấm, sung túc lớn nhất của của người Pa Cô, trên dãy Trường Sơn. 

Apêê t'ngay n'nâu, đha nuôr Pa Cô cóh vel A Năm, chr'val Hồng Vân, chr'hoong Alưới bhui har ting pấh bhiệc bhan Aza Koonh. Nâu đoo nắc Bhiệc bhan ty đanh, ca văr râu ca bhố ngăn ga mắc bhlâng âng đha nuôr Pa Cô trúih da ding Trường Sơn.

Trước khi diễn ra lễ chính, 230 gia đình và 6 dòng họ ở làng A Năm tổ chức cúng tại nhà riêng. Các già làng trong dòng họ đến từng nhà cầu chúc sức khỏe cho các thành viên trong gia đình. Sau đó, các gia đình, họ tộc đưa lễ vật đến Nhà Dài (Đung Târ Đăh) cùng thực hiện nghi thức cúng chung của làng.

Bêl ra văng bhrợ bh'rợ bha lâng, 230 pr'loọng đong lâng 6 tô gộ cóh vel A Năm bhrợ bhuốih đhị đong c'la đay. Apêê t'coóh vel cóh tô gộ tước zấp đong ca văr râu bhéh k'rơ ha pêê ngai cóh pr'loọng đong. Xang n'nắc, apêê pr'loọng đong đơơng âng bha nuốih tước Đong Târ Đắh đh'rứah bhrợ têng đhr'niêng bhr'nuốih za zum âng vel.

Các sản vật mà bà con làm ra được dâng cúng tại lễ hội Aza Koonh. Đồng bào các dân tộc Pa Cô, Tà Ôi, ở huyện vùng cao A Lưới thường tổ chức tết Aza vào cuối năm, khi bà con thu hoạch xong mùa màng nương rẫy. Vì vậy Tết Aza thường bắt đầu từ mồng 6/11 âm lịch kéo dài cho đến 24 tháng Chạp hàng năm. 

Apêê bha nuốih âng đha nuôr bơơn bhrợ t'váih đơơng đoọng đhị bhiệc bhan Aza Koonh. Đha nuôr apêê ca coon cóh Pa Cô, Tà Ôi, cóh chr'hoong A Lưới buôn bhrợ bhiệc bhan Aza moọt x'ría c'moo, bêl đha nuôr âi xang xoót pêêh ha roo a bhoo. Tu cơnh đêêc, Bhiệc bhan Aza buôn tơợp tơợ t'ngay 6/11 đanh tước t'ngay 24 c'xêê 12 âm lịch zấp c'moo.

Nghi thức trong lễ Aza Koonh của người Pa Cô có 13 bước, gồm: Lễ tẩy rửa, lễ chuẩn bị, lễ mời mẹ lúa, lễ cúng các vị giống cây trồng, lễ cúng những người đã khuất, lễ ăn cơm mới, lễ giao mâm cổ...

Đhr'niêng cóh bhiệc bhan Aza Koonh âng ma nứih Pa Cô vêy 13 bhr'dzang bh'rợ pa zêng: đhr'niêng rao dzát, đhr'niêng bh'rợ ra văng, đhr'niêng t'đang r'vai ha roo, đhr'niêng bhuốih apêê r'vai m'ma chr'nóh, đhr'niêng bhuốih apêê ngai lấh bil, đhr'niêng cha avị tmêê, đhr'niêng pa đớp a pướih bha nuốih...

Dâng lễ vật để cúng Giàng tại lễ hội Aza Koonh làng A Năm xã Hồng Vân, huyện A Lưới.

Đơơng bha nuốih đọọng bhuốih Giang đhị bhiệc han Aza Koonh vel A Năm chr'val Hồng Vân, chr'hoong A Lưới

Già làng Võ Tô ở thôn A Năm, xã Hồng Vân thực hiện các nghi thức tạ ơn Thần Lúa. Lễ hội Aza còn được gọi với cái tên khác như: Tết cơm mới, lễ hội tri ân cây lúa. Bởi cây lúa là đại diện cho tất cả các giống cây trồng, cho bà con no ấm. Vì thế trong phần nghi thức cúng, dâng lễ vật lên các Giàng không thể thiếu cây lúa và một đĩa cơm trắng được chọn từ những hạt lúa ngon nhất từ nương rẫy. 

T'coóh vel  Võ Tô ặt cóh vel A Năm, chr'val Hồng Vân bhrợ apêê đhr'niêng chắp hơnh Giang Ha roo. Bhiệc bhan Aza dzợ bơơn moon cơnh lâng đh'nớc n'lơơng cơnh: Cha ha roo t'mêê, bhiệc bhan chắp hơnh tơơm ha roo. Tu tơơm ha roo nắc pa cắh mặt ha zấp râu tơơm ch'nóh, đha nuôr ca bhố ngăn. Tu cơnh đêếc cóh đhr'niêng bh'rợ bhuốih, đớc bha nuốih bhuốih Giang căh choom cắh vêy tơơm ha roo lâng muy đhia a vị bơơn chơớih pay tơợ apêê cr'liêng ha roo yêm bhlâng cóh ha rêê.

Nhà Dài (Đung Târ Đăh) của người Pa Cô, nơi bà con tổ chức lễ hội Aza. Lễ Aza của đồng bào miền núi A Lưới gồm 2 phần: lễ và hội, tất cả đều mang ý nghĩa văn hóa tâm linh và tính cộng đồng độc đáo. 

Đong Târ Đắh âng ma nứih Pa Cô, đhị đha nuôr bhrợ bhiệc bhan Aza. Bhiệc bhan Aza âng đha nuôr A Lưới pa zêng 2 hun: Bhuốih lâng cha ơh, zấp đoo zêng đơơng chr'nắp văn hóa a bhô dang lâng râu ặt ma mông liêm crêê âng vel bhươl.

Bếp lửa than không thể thiếu trong lễ hội Aza của người Pa Cô.

Ta pêêh oih cắh choom cắh vêy đhị bhiệc ban Aza âng ma nứih Pa Cô.