2 n’lung pr’đươi ra pă bh’nơơn tr’naanh a din lâng n’dza âng đha nuôr Cơ Tu đhị T’ngay Bhiệc bhan “ Tơợp bhrợ cha – bhrợ t’váih râu t’mêê” ta luôn xu blu t’mooi tước la lêy, câl pay. A moó Nguyễn Thị Lan, Tổ trưởng Tổ t’taanh a din Cơ Tu cóh chr’val da ding ca coong Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang n’jứah k’đươi câl, n’jứah xay trúih ting bh’nơơn a din âng Cơ Tu lâng t’mooi. Bh’nơơn a din âng đha nuôr Cơ Tu chr’val Hòa Bắc pa căh đhị đâu z’zăng liêm bấc. Lấh đhị apêê ta la a din bhưưng ang, x’rắ bấc cơnh, c’lâng tr’naanh liêm cách... cóh đâu dzợ pa câl giày dép, ch’đhung  ta bhrợ lâng a din đh’rứah lâng bấc pr’đươi râu lơơng đơơng âng văn hóa âng Cơ Tu. P’loon cr’chăl căh vêy t’mooi, a moó Nguyễn Thị Lan xay trúih, bêl xơợng xa nay bơơn ting pấh t’ngay bhiệc bhan “ Tơợp bhrợ cha – bhrợ t’váih râu t’mêê”, a đhi a moó cóh c’bhúh t’taanh zấp ngai công bhui har bhrợ toong t’ngay ha dum đọong vêy p’xoọng bh’nơơn đơơng âng tước t’ngay bhiệc bhan. A moó Lan xay moon, taanh a din tỵ nắc bh’rợ tơợ a hay âng pân đil Cơ Tu. N’đhơ cơnh đêếc, bấc c’moo đăn đâu, bh’rợ n’nâu xoọc dzợ đhị đhr’năng bil pật. Tu cơnh đêếc a moó Lan p’rơơm đhị t’ngay bhiệc bhan n’nâu vêy xay trúih pa căh c’leh văn hóa âng Cơ Tu moon za zum, bh’rợ taanh a din lâng bh’nơơn a din âng đha nuôr tước đha nuôr lâng t’mooi zấp n’đắh năl: “Bêl bơơn đớp kế hoạch, zấp ngai pa bhlâng bhui har, yêm loom ting pấh lâng ra văng pa bhlâng liêm ta níh zấp bh’rợ bơơn k’đươi k’noọ m’pâng c’xêê l’lăm bêl tước đâu. c’moo 2019 nắc g’lúh tr’nơợp apêê bh’nơơn âng a đhi a moó bhrợ t’váih bơơn xay trúih pa cắh. Tu cơnh đêếc, zấp ngai bhrợ t’váih pa bhlâng bấc bh’nơơn, pr’đhang đoọng xay trúih lâng xay moon pr’đhang bh’rợ tơợp bhrợ cha âng a đhi a moó.”

Tr’đăn lâng n’lung pr’đươi a din âng chr’val  Hòa Bắc nắc n’lung pr’đươi n’dza Phú Túc âng chr’val Hòa Phú, chr’hoong Hòa Vang công t’đang t’pấh bấc t’mooi tước la lêy, chơớc t’bơơn năl. T’coóh Lê Văn Nghĩa, c’moo đâu âi k’noọ 70 c’moo, c’la đong bhrợ n’dza Cơ Tu đoọng năl, prang vel Phú Túc nắc đhêêng dzợ muy pr’loọng t’coóh dzợ k’đhơợng bhrợ n’dza. Tước lâng t’ngay bhiệc bhan “Tơợp bhrợ cha – bhrợ t’váih râu t’mêê” c’moo đâu, t’coóh đơơng âng 57 t’nơơm n’dza. T’coóh đoọng năl p’xoọng, đoọng vêy đợ tơơm n’dza đha hum yêm nắc ủ đớc 3 c’xêê đanh. Đoọng buôn ha t’mooi chơơih pay, t’coóh pác bhrợ bấc râu dăng zợ k’tứi ga mắc la lay mơ, râu 4 lít vêy chr’nắp 200 r’bhâu đồng lâng râu 6 lít nắc 300 r’bhâu đồng. “T’mêê tơợp bhrợ pa dưr cớ bh’rợ bhrợ n’dza n’nâu a cu công lum bấc zr’năh k’đháp n’đăh zên, kinh nghiệm bhrợ têng lâng thị trường đươi dua. Pa bhlâng nắc, thị trường đươi dua nắc pa bhlâng chr’nắp. Công đươi vêy apêê hội chợ, triển lãm cơnh đâu, apêê bh’nơơn vêy pr’đơợ xay trúih pa căh lâng t’mooi lấh. Đăn đâu, bh’nơơn n’dza n’nâu âi bơơn bấc ngai năl tước, t’mooi du lịch công ta luôn booi câl.”

Đợ n’lung pr’đươi âng đha nuôr Cơ Tu căh bhứah ga mắc cơnh apêê n’lung pr’đươi n’lơơng n’đhang nắc t’đang t’mooi tước la lêy tu râu liêm pr’hay la lay âng bh’nơơn. P’căn Võ Thị Lan, ặt cóh phường Thọ Quang, thành phố Đà Nẵng pa căh râu chăp kiêng bêl bơơn lêy lâng xơợng xay trúih ooy đợ bh’nơơn liêm pr’hay la lay âng đha nuôr Cơ Tu: “Tr’nơợp bêl ting pấh apêê n’lung pr’đươi nắc acu lêy n’lung pr’đươi apêê a moó tước tơợ Hòa Bắc pa bhlâng liêm chríh. Apêê bh’nơơn bhrợ tơợ a din lêy chrih liêm, apêê a đhi a moó  công xập đợ xa nập liêm bhlâng, moon pa zum lêy nắc âi ặ liêm.”

Bấc c’moo đăn đâu, bơơn râu k’rang k’rong bhrợ zooi đoọng âng chính quyền thành phố Đà Nẵng, bấc vel bh’rợ ty đanh âng đha nuôr Cơ Tu cóh chr’val da ding ca coong Hòa Bắc lâng Hòa Phú xoọc r’dợ bơơn bhrợ pa dưr, zư đớc. T’coóh Đỗ Thanh Tân, Trưởng phòng Văn hóa Thông tin chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, đhị apêê g’luh triển lãm, xay pa căh vel bh’rợ cơnh đâu, bấc bh’nơơ âng đha nuôr Cơ Tu tr’nơợp bơơn chơớc lêy c’lâng luh. Đhị đêếc, bhrợ t’váih p’xoọng bh’rợ tr’nêng ha dha nuôr, pr’ặt tr’mông âng đha nuôr vel bh’rợ ty đanh đươi cơnh đêếc công tr’xin bơơn bhrợ bhr’lậ: “Cóh 2 c’moo đâu, ngành Văn hóa Thông tiin công cơnh chr’hoong Hòa Vang pa bhlâng p’zay đoọng pa dưr bh’rợ taanh a din ha đha nuôr. Hội Pân đil chr’hoong, pân đil chr’val công âi zooi đoọng p’xoọng ha đhi a moó acoon cóh bhrợ pa dưr apêê bh’nơơn n’nâu bhrợ têng du lịch. T’ngay bhiệc bhan “ Tơợp bhrợ cha – bhrợ t’váih râu t’mêê” g’luh n’nâu nắc bêl xay pa căh pa bhlâng liêm choom ha pêê bh’nơơn âng đha nuôr Cơ Tu tước lâng t’mooi. Đhị đêếc, bhrợ t’váih pr’đơợ pa bhlâng k’rơ ha dhda nuôr r’xăl bh’rợ tr’nêng, ha dưr dal râu pa chô./.”

Sản phẩm truyền thống Cơ Tu xuống phố

                                            Kim Cương

         Những gian hàng bày trí giản đơn nhưng bắt mắt với nhiều sản phẩm độc đáo, đặc trưng riêng có của đồng bào Cơ Tu trở thành tâm điểm thu hút khách tại Ngày hội“Khởi nghiệp-sáng tạo” vừa diễn ra tại Đà Nẵng. Không thường xuyên, nhưng vài tháng một lần, người dân và du khách lại được trải nghiệm và tìm hiểu những nét văn hóa truyền thống đậm chất Cơ Tu của đồng bào vùng cao ngay giữa lòng phố biển Đà Nẵng.  

         2 gian hàng trưng bày sản phẩm dệt thổ cẩm và rượu cần của đồng bào Cơ Tu tại Ngày hội “Khởi nghiệp- sáng tạo” luôn nhộn nhịp khách đến tham quan, mua hàng. Chị Nguyễn Thị Lan, Tổ trưởng Tổ dệt vải thổ cẩm truyền thống Cơ Tu ở xã miền núi Hòa Bắc, huyện Hòa Vang vừa chào mời, vừa say sưa giới thiệu từng sản phẩm thổ cẩm với khách. Sản phẩm thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu xã Hòa Bắc trưng bày tại đây khá phong phú và bắt mắt. Bên cạnh những tấm thổ cẩm sặc sỡ, hoa văn cầu kỳ, đường nét tinh xảo…ở đây còn bày bán cả giày dép, ví…thổ cẩm cùng  nhiều mặt hàng lưu niệm mang đậm chất Cơ Tu khác. Tranh thủ thời gian ngớt khách, chị Nguyễn Thị Lan chia sẻ, khi nghe thông tin được tham gia ngày hội “Khởi nghiệp- sáng tạo”, chị em trong tổ dệt ai cũng phấn chấn, hào hứng làm việc ngày đêm để có thêm sản phẩm đem đến ngày hội. Chị Lan bộc bạch, dệt thổ cẩm vốn là nghề xưa nay của phụ nữ Cơ Tu. Tuy nhiên những năm gần đây, nghề này đang đứng trước nguy cơ bị mai một. Vì thế chị Lan hy vọng qua ngày hội này sẽ giới thiệu và quảng bá nét văn hóa truyền thống Cơ Tu nói chung, nghề dệt và sản phẩm dệt truyền thống của đồng bào đến người dân và du khách bốn phương: “Khi nhận được kế hoạch, mọi người rất phấn khơi, nhiệt tình tham gia và chuẩn bị rất chu đáo mọi công việc được giao gần nữa tháng trước khi đến đây. Năm 2019 là lần đầu tiên các sản phẩm do chị em làm ra được quảng bá, giới thiệu. Chính vì thế, mọi người tạo ra rất nhiều sản phẩm, mẫu mã để giới thiệu và đăng ký mô hình khởi nghiệp của chị em.”

       Liền kề với gian hàng vải thổ cầm truyền thống là gian hàng rượu cần Phú Túc của xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang cũng thu hút khá đông khách đến tham quan, trải nghiệm. Ông Lê Văn Nghĩa, năm nay đã gần 70 tuổi, chủ cơ sở rượu cần Cơ Tu cho hay, cả làng Phú Túc hiện chỉ còn mỗi gia đình ông còn duy trì nghề nấu rượu cần truyền thống. Đến với ngày hội “Khởi nghiệp- sáng tạo” năm nay, ông mang theo 57 ché rượu cần. Ông cho biết thêm, để có những ché rượu cần mùi vị thơm ngon phải ủ trong 3 tháng. Để tiện cho khách hàng chọn lựa, ông phân chia ra nhiều loại ché to nhỏ khác nhau, loại 4 lít có giá 200 ngàn đồng và loại 6 lít có giá 300 ngàn đồng: “Mới đầu khôi phục lại nghề rượu cần này tôi cũng gặp khá nhiều khó khăn về nguồn vốn, kinh nghiệm sản xuất và thị trường tiêu thụ. Đặc biệt, thị trường tiêu thụ đóng vai trò hết sức quan trọng. Cũng nhờ các hội chợ, triển lãm như thế này, các sản phẩm có cơ hội quảng bá, giới thiệu với du khách hơn. Gần đây, sản phẩm rượu cần này đã được nhiều người biết đến, khách du lịch cũng thường xuyên ghé mua.”

        Những gian hàng của đồng bào Cơ Tu không hoành tráng như những gian hàng khác nhưng lại hấp dẫn đông khách đến tham quan bởi sự bắt mắt và độc, lạ của sản phẩm. Bà Võ Thị Lan, người dân ở phường Thọ Quang, thành phố Đà Nẵng tỏ ra thích thú khi được tận mắt xem và nghe giới thiệu về những sản phẩm độc đáo của đồng bào Cơ Tu: “Ban đầu khi tham quan các gian hàng thì tôi thấy gian hàng các chị đến từ Hòa Bắc rất nổi bật. Các sản phẩm làm từ dệt may lạ mắt, các chị em cũng diện trang phục đẹp lắm. nói chung nhìn vào là thấy đẹp rồi. 

Những năm gần đây, được sự quan tâm đầu tư hỗ trợ của chính quyền thành phố Đà Nẵng, nhiều làng nghề truyền thống của đồng bào Cơ Tu ở 2 xã miền núi Hòa Bắc và Hòa Phú đang dần được khôi phục, bảo tồn. Ông Đỗ Thanh Tân, Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, thông qua các buổi triển lãm, giới thiệu làng nghề như thế này, nhiều sản phẩm truyền thống của đồng bào Cơ Tu bước đầu tìm được thị trường. Qua đó, tạo thêm công ăn việc làm cho bà con, đời sống của người dân làng nghề truyền thống nhờ đó cũng từng bước được cải thiện: “Trong 2 năm nay, ngành Văn hóa thông tin cũng như huyện Hòa Vang đã rất nỗ lực để khôi phục nghề dệt thổ cẩm truyền thống cho bà con. Hội Phụ nữ huyện, Phụ nữ xã cũng đã hỗ trợ thêm cho chị em dân tộc thiểu số nâng cấp các sản phẩm này phục vụ du lịch. Ngày hội “Khởi nghiệp-sáng tạo” lần này là dịp quảng bá rất tốt các sản phẩm của đồng bào Cơ Tu đến với du khách. Qua đó, mở ra cơ hội rất lớn cho bà con chuyển đổi ngành nghề, nâng cao thu nhập./.”