Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết năl liêm ghít lâng bhrợ liêm choom bấc z’hai n’đắh văn hoá bh’lêê bh’la acoon cóh Khmer ooy cr’chăl ta moóh pa choom, chấc lêy năl, cha mêết lêy lâng xrặ bhrợ tơợ c’moo 1976. Bêl ahay nắc ơy pa choom đhị Đại học sân khấu, glúh đắh trường, t’coóh Thạch Sết cắh ha mơ pa đhêy chấc lêy pa choom, t’bhlâng xrặ bhrợ, pa choom đoọng ha lang p’niên. Râu chr’nắp liêm ooy đâu âng t’coóh nắc bơơn pa bhrợ ooy đắh bh’rợ nghệ thuật chuyên nghiệp âng c’bhúh nghệ thuật Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh 14 c’moo (1976-1990) lâng lướt zi lấh zâp bh’rợ k’đhơợng zư đắh bh’rợ văn hoá, xã hội cơnh Trưởng phòng nghiệp vụ Sở Văn hoá, Thông tin lâng Thể thao tỉnh Trà Vinh (1990-1993), Gíam đốc Trung tâm văn hoá tỉnh Trà Vinh (1993-1999), Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Trà Vinh (1999-2004), Phó Gíam đốc Đài phát thanh truyền hình tỉnh Trà Vinh (2004-2012). Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết đoọng năl:“Nghệ thuật sân khấu, múa, văn hoá nắc đoo đợ xa nay bh’rợ acu ơy lâng xoọc bhrợ. Đợ xa nay bh’rợ lêy cha mêết nâu xoọc bơơn Trung ương k’rong bhrợ, in lêy lâng p’cắh cóh prang k’tiếc k’ruung, zâp thư viện zâp tỉnh zêng vêy. Bhiệc bhrợ zâp t’ngay âng cu nắc xrặ bhrợ, biên tập, xuất bản, lêy trách nhiệm đắh đặc san pr’hát xa nưl Khmer tỉnh Trà Vinh. Nâu đoo nắc mưy đặc san lâng p’rá Khmer váih mưy a’năm âng Nam Bộ đươi zr’nưm đoọng ha prang zr’lụ Nam Bộ lâng zâp tác giả cắh mưy ooy tỉnh Trà Vinh nắc cóh tỉnh lơơng cung zêng pấh bhrợ. Đặc san pr’hát xa nưl tỉnh Trà Vinh tước đâu vêy 31 số. Zâp số 50 trang, ha dang số chr’nắp vêy 150 trang lâng chữ Khmer. Acu cung xrặ bhrợ giáo án pa choom đắh j’niêng bh’rợ acoon cóh Nam Bộ ơy in váih bha ar giáo trình c’moo 2012..”

Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết nắc tác giả âng k’zệt bha ar pa tơ (nghệ thuật sân khấu Dù Kê Khmer Nam Bộ, nghệ thuật múa Rô-Băm, j’niêng bh’rợ xay xơ acoon cóh Khmer Nam Bộ, từ điển tranh ký tự acoon cóh Khmer...) Ooy đâu, xa nay bh’rợ nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ, nắc xa nay bh’rợ lêy cha mêết chr’nắp liêm âng t’coóh bơơn Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Trà Vinh lâng đông xuất bản văn hoá acoon cóh pa glúh c’moo 2019. Nâu đoo nắc bh’rợ ga mắc chr’nắp, pazưm pr’lứch đợ bh’nơơn lêy cha mêết đắh bh’rợ nghệ thuật sân khấu Dù kê âng đhanuôr Khmer Nam Bộ. Moon tước Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết, Thượng toạ Kim Mạnh, Hội viên âng Hội văn hoá nghệ thuật tỉnh Trà Vinh, Hội viên Hội văn học nghệ thuật zâp acoon cóh Việt Nam xay moon:“Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết nắc nghệ sĩ bhriêl ta bách, vêy c’năl bh’riêl chr’nắp lâng cung đenh ặ pa bhrợ. Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết nắc choom xrặ pr’hát, thơ, xrặ tuồng, dù kê pr’hay bhlâng, choom pa chô tơợ p’rá Khmer chô ooy p’rá Việt. T’coóh t’bhlâng pấh bhrợ zâp bh’rợ văn hoá xã hội. Ooy c’bhúh nghệ thuật Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết nắc mưy manứih na noo. T’coóh ta luôn k’rang lêy tước pr’hoọm văn hoá acoon cóh Khmer.”

Nắc ơy bhrợ Trưởng c’bhúh nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Ánh Bình Minh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết vêy đợ tác phẩm bơơn ch’ner cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung cơnh: Huy chương Vàng song ca múa “Azai vui với hoa màu” đhị hội diễn pr’hát xa nưl chuyên nghiệp prang k’tiếc k’ruung c’moo 1980 đhị Hà Nội; Kịch múa “Nàng Amara” bơơn Huy chương Vàng cung đhị hội diễn nâu c’moo 1995, đhị thành phố Cần Thơ... Ooy cr’chalư bhrợ nghệ thuật, t’coóh nắc ơy bơơn Chính phủ Việt Nam k’đươi lướt ooy Campuchia bhrợ chuyên gia đắh bh’rợ văn hoá. Lấh mơ, t’coóh nắc dịch giả bhlâng, pấh bhrợ tơợ từ điển Khmer-Việt, Việt-Khmer, mưy xa nay bh’rợ lêy cha mêết khoa học zăng bấc. Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết đoọng năl:“Ta la từ điển nắc xa nay bh’rợ âng Bộ Giáo dục lâng Đào tạo Việt Nam pazưm bhrợ lâng Bộ Giáo dục đha đhâm c’moor Campuchia bhrợ. Acu ắt ooy Ban bhrợ ta la từ điển n’nâu. Cr’chăl tr’nơợp lêy bhrợ, acu k’noọ lêy bhrợ 1 a’đay lâng 3 p’rá Việt, Anh lâng p’rá Khmer. Xang nặc acu pa đhêy cắh dzợ bhrợ 3 râu p’rá dzợ, tu bil bấc cr’chăl t’ngay. Đắh Ban từ điển bhrợ bhiệc lấh 1 c’moo vêy choom pa glúh ta la từ điển. XoỌc đâu vêy 5 c’bhúh pr’hát xa nưl nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Nam Bộ pazêng Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang. Cr’noọ r’rơơm âng cu nắc đấh vêy đông hát nghệ thuật Khmer Nam Bộ, pa dưr pa liêm c’bhúh nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh váih đông hát nghệ thuật Ánh Bình Minh đhị tỉnh Trà Vinh.”

C’moo 2016, t’coóh Thạch Sết bơơn Chủ tịch nước cher đoọng ch’ner Nghệ sĩ Ưu tú tu vêy bấc bh’rợ lêy bhrợ zư pa dưr văn hoá âng acoon cóh. XoỌc đâu hân đhơ ơy đhêy hưu, nắc Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết dzợ t’bhlâng chấc lêy cha mêết, xrặ bhrợ zâp bh’rợ văn hoá phi vật thể âng manứih Khmer. Nâu đoo nắc đợ tư liệu chr’nắp, bhrợ pa dưr đợ râu chr’nắp liêm đắh văn hoá Khmer, lâng zooi apêê nghệ sĩ bhrợ pa choom lâng zâp nghệ sĩ chi ớh p’cắh zâp râu nghệ thuật văn hoá acoon cóh Khmer./.”

Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết đóng góp bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer

                                                                    (Ngọc anh/VOV5)

Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết, tên thật là Thạch Sết, năm nay 70 tuổi, người Khmer ở tỉnh Trà Vinh. Ông là nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc Khmer, nhà lý luận, phê bình sân khấu, có nhiều đóng góp cho việc bảo tồn và phát triển văn hóa Khmer. Chuyên mục “Sống vui, sống khỏe” tuần này, giới thiệu với bà con và các bạn những đóng góp của Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết cho nền văn hóa Khmer.  

Nghệ sĩ Ưu tú Sang Sết am hiểu và thực hành được nhiều kỹ năng văn hóa dân gian dân tộc Khmer thông qua quá trình học hỏi, sưu tầm, nghiên cứu và sáng tác từ năm 1976. Từng học Đại học sân khấu, ra trường, ông Thạch Sết không ngừng tìm tòi, nỗ lực sáng tác, truyền nghề cho lớp trẻ. Lợi thế của ông là được hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật chuyên nghiệp của Đoàn nghệ thuật Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh 14 năm (1976 - 1990) và kinh qua các chức vụ quản lý về lĩnh vực văn hóa, xã hội, như: Trưởng phòng nghiệp vụ Sở Văn hóa, Thông tin và Thể thao tỉnh Trà Vinh (1990 - 1993); Giám đốc Trung tâm văn hóa tỉnh Trà Vinh (1993 - 1999); Phó Chủ tịch Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Trà Vinh (1999 - 2004); Phó Giám đốc Đài phát thanh truyền hình tỉnh Trà Vinh (2004 - 2012). Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết cho biết:"Nghệ thuật sân khấu, múa, văn học đó là những công trình tôi đã và đang làm. Những công trình nghiên cứu này đang được Trung ương đầu tư, in ấn và phổ biến toàn quốc, các thư viện các tỉnh đều có. Việc làm hàng ngày của tôi là biên soạn, biên tập, xuất bản, chịu trách nhiệm về đặc san văn nghệ Khmer tỉnh Trà Vinh. Đây là một đặc san bằng tiếng Khmer duy nhất của Nam Bộ dùng chung cho cả khu vực Nam Bộ và các tác giả không chỉ không chỉ ở trong tỉnh Trà Vinh mà ngoài tỉnh đều tham gia. Đặc san văn nghệ tỉnh Trà Vinh tới nay có 31 số. Mỗi số 50 trang, trường hợp số đặc biệt số có 150 trang bằng chữ Khmer. Tôi cũng soạn giáo án dạy phong tục lễ nghi dân tộc người Nam Bộ đã in thành sách giáo trình năm 2012."

Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là tác giả của hàng chục cuốn sách (nghệ thuật sân khấu Dù Kê Khmer Nam Bộ; nghệ thuật múa Rô-băm; phong tục cưới hỏi dân tộc Khmer Nam Bộ, tiểu từ điển tranh ký tự dân tộc Khmer…). Trong đó, công trình nghệ thuật sân khấu Dù kê Khmer Nam Bộ, là công trình nghiên cứu đầy tâm huyết của ông được Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Trà Vinh và Nhà xuất bản văn hóa dân tộc phát hành năm 2019. Đây là công trình quy mô, công phu mang tính tổng kết những thành tựu nghiên cứu về loại hình nghệ thuật sân khấu Dù kê của đồng bào Khmer Nam Bộ. Nhắc tới Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết, Thượng tọa Kim Mạnh, Hội viên của Hội văn học nghệ thuật tỉnh Trà Vinh, Hội viên Hội văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam, đánh giá: "Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là nghệ sĩ giỏi, có năng khiếu đặc biệt và cũng lâu năm rồi. Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết có mặt mạnh một là sáng tác bài hát, thơ, sáng tác hát tuồng, dù kê rất hay, giỏi dịch từ tiếng Khmer sang tiếng Việt, song ngữ. Ông tích cực tham gia các hoạt động văn hóa xã hội. Ở Đoàn nghệ thuật Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết là một đàn anh. Ông luôn quan tâm tới bản sắc văn hóa dân tộc Khmer."

Từng giữ cương vị là Trưởng đoàn Đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Ánh Bình Minh, Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết có một số tác phẩm giành giải thưởng trong nước như: Huy chương Vàng song ca múa “Azai vui với hoa màu” tại hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1980 tại Hà Nội; Kịch múa “Nàng Amara” đoạt Huy chương Vàng cũng ở hội diễn này vào năm 1995, tại thành phố Cần Thơ… Trong thời gian hoạt động nghệ thuật, ông từng được Chính phủ Việt Nam cử sang Campuchia làm chuyên gia về lĩnh vực văn hóa. Đặc biệt, ông là dịch giả chính, tham gia biên soạn từ điển Khmer - Việt, Việt - Khmer, một công trình nghiên cứu khoa học khá đồ sộ. Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết cho hay "Cuốn từ điển là công trình do Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam kết hợp làm cùng Bộ Giáo dục Thanh niên Campuchia thực hiện. Tôi nằm trong Ban thực hiện làm cuốn từ điển đó. Thời gian làm ban đầu tôi tính làm 1 mình bằng 3 thứ tiếng: tiếng Việt, tiếng Anh và tiếng Khmer. Sau đó tôi dừng lại không làm 3 thứ tiếng nữa vì mất thời gian nhiều quá. Ban từ điển làm việc hơn 1 năm mới ra được cuốn từ điển. Hiện nay có 5 đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp Khmer Nam Bộ gồm Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang. Mong muốn của tôi là sớm có nhà hát nghệ thuật Khmer Nam Bộ, nâng cấp đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh thành nhà hát nghệ thuật Ánh Bình Minh tại tỉnh Trà Vinh."

Năm 2016, ông Thạch Sết được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vì có nhiều cống hiến bảo tồn và phát triển nền văn hóa của dân tộc. Nay dù đã nghỉ hưu, nhưng Nghệ sĩ Ưu tú Thạch Sết vẫn miệt mài sưu tập, nghiên cứu, biên soạn các loại hình văn hóa phi vật thể của người Khmer. Đây là những tư liệu quý, khắc họa những nét đặc trưng trong văn hóa Khmer; đồng thời giúp giới văn nghệ sĩ khai thác, giảng dạy và các nghệ sĩ trình diễn các loại hình nghệ thuật văn hóa dân tộc Khmer./.