Đồng bào Lự ở bản Thẳm cuộc sống giờ đã khác xưa

Cr’chăl đâu 5 c’moo, pr’loọng đông t’coóh Vàng Văn Phát, cóh vel Thẳm, chr’val Bản Hon, chr’hoong Tam Đường, tỉnh Lai Châu nắc mưy ooy đợ pr’loọng đha rứt bhlâng cóh vel. Pr’ắt tr’mung âng 5 cha nặc cóh đông ặt đương g’nưm ooy m’bứi ruộng ha rêê chóh bhrợ mưy hân noo lâng đợ g’lúh chấc lướt cóh crâng k’coong âng 2 anhi diịc điêl nắc ting ặt ta bhứch ha ul. Hân đhơ cơnh đêếc, tu vêy c’lâng xa nay tr’xăl tơơm chr’nóh, bh’năn băn lâng chính sách zooi đoọng bhrợ du lịch vel bhươl âng chính quyền vel đông, pr’loọng đông t’coóh Vàng Văn Phát ơy dưr zi lấh đha rứt lâng váih pr’loọng zăng k’van cóh vel. T’coóh Vàng Văn Phát moon, pr’ắt tr’mung âng đhanuôr cóh vel đông bêl ahay mưy ặt pa zưm lâng bấc râu cắh, cơnh cắh váih c’lâng, cắh váih điện, cắh váih đác đươi... lâng bấc j’niêng bh’rợ cắh liêm crêê. Tu vêy chính quyền k’đươi moon, đhanuôr lêy pa choom chóh bhrợ ha roo ruộng, t’bhlâng đươi dua khoa học kỹ thuật đoọng chóh bhrợ t’bấc, pa dưr bh’nơơn pr’đươi tơơm chr’nóh. Xoọc đâu đhanuôr dzợ bhrợ du lịch, nắc pr’ắt tr’mung ta clơ lấh mơ: “Bêl ahay c’lâng c’tốch nha nhự, đông z’đêr am cha tốp plăng zr’nắh bhlâng, ting lêy lâng ahay nắc xoọc đâu z’zăng lấh mơ. Đắh pr’ắt tr’mung bêl ahay bhrợ  cha cắh váih bấc, xoọc đâu vêy zư lêy lêy liêm, bhrợ crêê cơnh nắc váih bh’nơơn bấc lấh mơ ahay. Đhanuôr dzợ bhrợ du lịch nắc pr’ắt tr’mung ta clơ lấh mơ, đhanuôr hơnh déh, yêm loom. K’coon cha châu xoọc đâu học hành liêm zâp, moon zr’nưm k’coon cha châu doọ dzợ lơi học”.

T’coóh Lò Văn Ón, Bí thư Chi bộ vel Thẳm đoọng năl: Vel Thẳm, chr’val Bản Hon nắc đhị ặt ma mung âng lấh 40 pr’loọng, k’noọ 200 nhân khẩu đhanuôr acoon cóh Lự. K’dâng 5 c’moo ahay, 100% pr’loọng đhanuôr cóh đâu crêê pr’loọng đha rứt: “Cóh vel đông vêy 100% pr’loọng đông manứih Lự ting pấh bhrợ zâp bh’rợ văn hoá âng acoon cóh, pa zưm lâng du lịch vel bhươl. Zâp đồng chí cóh ban ngành vel đông, lấh mơ nắc zâp đồng chí đảng viên cóh chi bộ k’đơơng a’cọ prá xay đoọng zâp pr’loọng đhanuôr bhrợ du lịch. Tơợ bêl vêy ta mooi du lịch chô ooy vel, pr’ắt tr’mung âng đhanuôr têêm ngăn lấh mơ. Hơnh déh ta mooi du lịch váih pr’đươi đoọng pa câl k’tứi la lêếh, nắc râu pa dưr pa xớc nâu cung têêm ngăn lấh”.

Chr’val Bản Hon, chr’hoong Tam Đường, tỉnh Lai Châu vêy 8 vel, k’noọ 600 pr’loọng, lấh 2.800 nhân khẩu, ooy đâu đhanuôr Lự tước lấh 90%. ĐoỌng đhanuôr acoon cóh Lự vêy pr’ắt tr’mung liêm choom lấh mơ, đợ c’moo hanua cấp uỷ, chính quyền vel đông ơy k’đươi moon đhanuôr bhrợ t’bhứah k’tiếc chóh ha roo ruộng, xăl tơơm chr’nóh, bh’năn băn. Tước đâu, prang chr’val vêy k’noọ 550 héc ta ha roo, k’noọ 500 héc ta tơơm chr’nóh cơnh: chè, mắc ca, thảo quả, tơơm cha p’lêê lâng bh’năn băn lấh 1.500 p’nong. T’coóh Lò Văn Giọt, Phó Chủ tịch UBND chr’val Bản Hòn, chr’hoong Tam Đường đoọng năl: C’lâng bh’rợ âng chr’val đợ c’moo hanua nắc pa dưr pa xớc ha rêê đhuốch hàng hoá pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch nhâm mâng. Tước đâu ơy vêy 4 vel đông manứih Lự bhrợ du lịch, lâng lấh 20 pr’loọng đông bhrợ homestay. Bhrợ liêm crêê cơnh cr’noọ chấc lêy năl văn hoá âng ta mooi, chr’val ơy bhrợ pa dưr, zư lêy bấc j’niêng bh’rợ, bh’rợ tr’nêng ty chr’nắp đhị zâp vel đông. Tu cơnh đêếc, bấc pr’loọng đông cắh mưy dưr zi lấh đha rứt nắc dzợ dưr zi lấh bhrợ cha k’van, chrooi pa xoọng bhrợ pa xiêr đợ mơ pr’loọng đha rứt âng chr’val xiêr dzợ lấh 25% c’moo 2023: “Xọoc đâu lâng acoon cóh Lự nắc lêy đợ j’niêng bh’rợ cắh liêm crêê ơy r’dợ ting lơi jợ. Ha dợ azi zư lêy đợ j’niêng bh’rợ liêm crêê, văn hoá lalay, cơnh đhanuôr dzợ x’xập ting acoon cóh đay. C’lâng pa dưr pa xớc âng chr’val cr’chăl nâu a’tốh nắc xay moon đhanuôr pa dưr pa xớc ting c’lâng bh’rợ hàng hoá pazưm lâng bhrợ pa dưr đợ bh’nơơn pr’đươi liêm crêê, têêm ngăn ting c’lâng pa dưr pa xớc hàng hoá pa zưm lâng bhrợ pa dưr đợ bh’nơơn pr’đươi liêm choom, têêm ngăn váih thương hiệu. Đọong bêl c’lâng c’tốch liêm buôn nắc bhiệc tr’câl tr’bhlêy cung cơnh bhrợ du lịch, lướt vốch âng đhanuôr liêm buôn lấh mơ”.

Đời sống tinh thần của người Lự ngày càng được nâng cao

C’nắt c’lâng p’têết c’lâng lướt đấh Nội Bài - Lào Cai tơợ tỉnh Lai Châu lướt zi lấh zâp đhị vel đông manứih Lự đhị chr’val Bản Hon, chr’hoong Tam Đường xoọc dưr váih liêm xang. Pr’hoọm t’viêng đha hư tưn taách âng đợ đhị da ding bha đưn, pa zưm lâng chr’tốp ngói t’mêê âng zâp vel đông truíh acoon c’lâng bê tông liêm áih... xoọc bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mung k’bhộ ngăn đoọng ha đhanuôr Lự. Vel bhươl cóh đâu xoọc ting t’ngay ting tr’xăl liêm ghít, pr’ắt tr’mung đhanuôr liêm zâp lấh mơ./.

Đổi thay trên bản làng người Lự ở Lai Châu

Vượt qua điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn của một dân tộc rất ít người, nhờ các chính sách hỗ trợ đặc thù của Đảng và Nhà nước, người Lự ở Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu đã từng bước vươn lên trong cuộc sống. Những bản làng với nhiều hủ tục lạc hậu, cuộc sống nghèo đói trước đây giờ đang đổi thay từng ngày. 

Cách đây 5 năm, gia đình ông Vàng Văn Phát, ở bản Thẳm, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là một trong những hộ nghèo nhất bản. Cuộc sống của 5 người trong gia đình trông chờ vào ít ruộng nương trồng cấy một vụ và những chuyến đi rừng của 2 vợ chồng nên thiếu trước, hụt sau. Thế nhưng, nhờ có chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và chính sách hỗ trợ làm du lịch cộng đồng của chính quyền địa phương, gia đình ông Vàng Văn Phát đã thoát nghèo và trở thành hộ khá giả ở bản. Ông Vàng Văn Phát tâm sự, cuộc sống của bà con trong bản trước kia gắn liền với nhiều cái “không” như không đường, không điện, nước sinh hoạt… và nhiều hủ tục lạc hậu. Nhờ chính quyền vận động, bà con đã học cách trồng lúa nước, tích cực áp dụng khoa học, kỹ thuật để thâm canh tăng vụ, nâng cao năng suất cây trồng. Giờ đây bà con còn làm du lịch, nên cuộc sống đỡ vất vả hơn: “Trước kia đường xá cũng rất là bẩn, nhà tranh vách nứa cũng rất là khó khăn, so với ngày trước thì bây giờ cũng tạm ổn. Về kinh tế trước kia làm nhiều sản phẩm cũng ra ít, bây giờ làm ít mình chăm sóc được nó cũng rất là nhàn và thu nhập nó cũng cao so với trước. Bà con bước sang làm du lịch bây giờ cuộc sống rất tốt, phấn khởi và rất là tuyệt vời cho bà con. Con cháu bây giờ được học hành đầy đủ, nói chung là con cháu nào cũng không bỏ học nữa”.

Cuộc sống yên bình của người Lự ở xã Bản Hon

Ông Lò Văn Ón, Bí thư Chi bộ bản Thẳm cho biết: Bản Thẳm, xã Bản Hon là nơi sinh sống của hơn 40 hộ, gần 200 nhân khẩu đồng bào Lự. Khoảng 5 năm trở về trước, 100% hộ dân nơi đây thuộc diện đói nghèo: “ Trong bản có 100% hộ gia đình người Lự tham gia các hoạt động văn hóa của dân tộc, gắn với du lịch cộng đồng. Các đồng chí trong ban ngành ở bản, đặc biệt nhất là các đồng chí đang viên trong chi bộ đi đầu tuyên truyền để cho các hộ dân làm du lịch. Từ khi có khách du lịch về bản, cuộc sống của bà con cũng ổn định hơn. Đón khách du lịch xong rồi có hàng hóa để buôn bán nhỏ lẻ, nên sự phát triển nó cũng ổn định hơn”.

Xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu có 8 bản, gần 600 hộ, hơn 2.800 nhân khẩu, trong đó đồng bào Lự chiếm hơn 90%. Để bà con dân tộc Lự có cuộc sống tốt hơn, những năm qua cấp ủy, chính quyền địa phương đã vận động bà con mở rộng diện tích lúa nước, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Đến nay, toàn xã có gần 550 héc ta lúa, gần 500 héc ta cây trồng các loại như: chè, mắc ca, thảo quả, cây ăn quả và đàn gia súc hơn 1.500 con. Ông Lò Văn Giọt, Phó Chủ tịch UBND xã Bản Hon, huyện Tam Đường cho biết: Định hướng của xã những năm qua là phát triển nông nghiệp hàng hóa gắn với phát triển du lịch bền vững. Đến nay xã có 4 bản người Lự làm du lịch, với hơn 20 hộ kinh doanh homestay. Đáp ứng nhu cầu tìm hiểu văn hóa của du khách, xã đã phục dựng, bảo tồn nhiều nghi lễ, nghề thủ công truyền thống tại các bản làng. Nhờ đó, nhiều hộ không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo của xã xuống còn hơn 25% năm 2023: “ Hiện tại đối với dân tộc Lự cơ bản những phong tục, tập quán lạc hậu đã được bà con bỏ dần. Còn chúng tôi duy trì những phong tục, tập quán, những nét văn hóa riêng, như bà con vẫn ăn mặc theo lối riêng của dân tộc. Định hướng phát triển của xã thời gian tới là tuyên truyền bà con nhân dân phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung và tạo ra những sản phẩm tốt, đảm bào có thương hiệu. Để khi mà giao thông thuận lợi trong đi lại thì việc giao thương hàng hóa, cũng như là việc làm dịch vụ, rồi đi lại của bà con nhân dân được thuận lợi hơn”.

Người dân phấn khởi trước sự đổi thay của bản làng

Tuyến đường giao thông nối cao tốc Nội Bài – Lào Cai từ tỉnh Lai Châu chạy qua hầu hết các bản làng người Lự tại xã Bản Hon, huyện Tam Đường đang dần hình thành. Màu xanh mát mắt của những triền đồi, xen lẫn màu ngói mới của các bản làng trải dọc những con đường bê tông sạch sẽ… đang mở ra cuộc sống no ấm cho vùng đồng bào Lự. Bản làng nơi đây đang từng ngày “thay da đổi thịt”, cuộc sống của bà con ngày càng đủ đầy hơn./.