Chr’hoong da ding ca coong Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái xooc vêy 1.830 ha ruộng. Tu pr’đơợ đhăm k’tiêc công cơnh cr’đơơng âng tr’xăl plêêng k’tiêc tu cơnh đêêc zâp c’moo vêy tươc 500 ha ruộng căh zâp đac, căh choom cha bêêt ha roo… Năc đoo công năc muy râu tu bhrợ ha dhăm k’tiêc ăt đhị 30a n’nâu căh choom dưr ta clơ. Cr’noọ cr’niêng  choom choh bhrợ bơr, n’đhơ năc pêê hân noo ha roo năc đoo cr’noọ cr’niêng  tơợ a hay âng đha nuôr Mông coh đâu. Cr’noọ cr’niêng n’năc nâu câi âi dưr vaih la lua bêl m’ma ha roo mă ăt đhị coh ADI 73 dưr vaih.

Anoo Giàng A Hồng, ăt coh vel La Phu Khơ, chr’val Kim Nọi k’đơơng a zi tươc lum zr’lụ ruộng Háng Tê 2 âng vel. Ch’ol ooy ch’ngai, prang zr’lụ bhưah ga măc, anoo Hồng đoọng năl: Bha lang clung  bhưah 14 ha, n’dhang vêy tươc 3 ha ta luôn căh zâp đac đoọng cha bêêt bhrợ ha roo, pa bhlâng năc coh hân noo ha ot ha pruôt, muy coh bâc đợ hân noo bhrợ têng bha lâng âng đha nuôr coh đâu. N’dhang hân noo bhrợ têng c’moo đâu, đợ đhăm căh zâp dac n’năc âi bơơn choh bêêt lâng m’ma ha roo ADI 73, năc m’ma ha roo mă ăt dhị coh, liêm glăp lâng pr’đợơ âng da ding ca coong. Cơnh lâng bh’rợ đơơng âng m’ma ha roo mă ăt đhị coh moot choh bêêt coh apêê đhăm k’tiêc căh zâp đac âi zooi đha nuôr coh vel La Phu Khơ, chr’val Kim Nọi, chr’hoong Mù Cang Chải k’đhơợng bhrợ zâp c’moo:“M’ma mă ăt đhị coh n’nâu pa dưr liêm bhlâng, bh’nơơn z’zăng bâc, bơơn bâc ngai kiêng choh bhrợ lâng dzang c’moo năc vêy choh bâc lâh.”

T’cooh Mùa A Sang, Phó Chủ tịch UBND chr’val Kim Nọi, chr’hoong Mù Cang Chải đoọng năl, prang chr’val xooc vêy lâh 196 hécta ha roo ruộng, coh đêêc, lâh 10 ha căh zâp đac, dha nuôr năc dzang choh apêê tơơm chrnoh n’lơơng nđhang bhnơơn căh mơ vêy. Tơợ bêl chr’hoong Mù Cang Chải đơơng âng m’ma ha roo ADI 73 moot choh bhrợ đhị apêê đhăm căh zâp đac, đha nuôr chr’val Kim Nọi âi choh bêêt bơơn 3 ha. M’ma ha roo n’nâu dưr pâ liêm n’đhơ bêl choh bêêt coh đhăm t’mêê tal prưah, zr’lụ căh zâp đac đanh tươc 2 c’xêê n’dhang bh’nơơn công mă 6 tấn/ha,  ch’nêêh dha hum yêm. T’cooh Mùa A Sang moon:“Vêy ha roo mă ăt đhị coh năc zooi đha nuôr Kim Nọi đhị ăh zâp đac đoọng choh bhrợ. Xooc dâu, đha nuôr choh cơnh đâu năc pa bhlâng liêm choom, dzang c’moo năc đha nuôr vêy zươc choh bhrợ bâc lâh, vêy zooi chr’val pa dưr tr’mông tr’meh.”

Bơơn năl, c’moo 2021, chr’hoong Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái đơơng âng m’ma ha roo mă ăt đhị coh ADI 73 moot choh lêy. Đhị 2 hân noo bhrợ têng, đha nuôr bơơn lêy, m’ma ha roo n’nâu buôn choh bhrợ, vêy c’rơ mă ăt đhị gooh. Lâh n’năc, m’ma ha roo ADI 73 dzợ mă ăt zâng dhị pr’luh cr’ay buôn dưr vaih coh da ding ca coong. Cơnh lâng râu liêm choom, chr’hoong Mù Cang Chải năc t’bhlâng bhrợ t’bhưah apêê vel đong n’lơơng, ga lop t’viêng đợ bha lang ruộng gooh, chroi đoọng k’đhợơng nhâm ch’na đh’năh coh da ding n’nâu.

Ting t’cooh Nông Việt Yên, Bí thư Huyện ủy chr’hoong Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, lâh m’ma ha roo mă ăt dhị coh, đha nuôr dzợ t’bhlâng tr’xăl “tơơm t’mêê, acoon bh’năn t’mêê” cơnh lâng bh’rợ choh bhrợ t’mêê liêm choom lâh. Chr’hoong Mù Cang Chải vêy pa zêng đhăm k’tiêc dâng 1.200 km vuông, cơnh lâng pêê zr’lụ plêêng k’tiêc la lay cơnh. Ch’mêêt ooy ting zr’lụ plêêng k’tiêc, chr’hoong ch’mêêt lêy tr’ăl tơơm chr’noh, acoon bh’năn đoong liêm glăp. Bh’rợ đơơng âng apêê tơơm chr’noh t’mêê, tơơm chr’noh liêm choom moot choh coh đhăm k’tiêc ha roo, k’tiêc choh abhoo căh liêm choom năc muy coh bâc c’lâng bha lâng coh t’bhlâng pa xiêr đha rưt nhâm mâng, pa chăp tươc pr’ăt tr’mông z’zăng ta clơ ha đha nuôr acoon coh đhị đâu:“Chủ trương âng chr’hoong năc vêy t’bhlâng bhrợ k’rơ bh’rợ ra văng bh’rợ ha rêê đhuôch đhị pr’đơợ pa dưr râu liêm choom đoọng pa dưr bh’nơơn bha lâng, bh’nơơn la lay âng vel đong, n’dhang năc choom bhrợ pa dưr c’bhuh chr’năp. Bh’rợ thứ bơr cớ năc coh pa dưr ha rêê đhuôch năc đoo đươi dua khoa học kỹ thuật, đơơng âng đợ m’ma t’mêê moot choh bhrợ.”

Đươi tr’xăl m’ma chr’noh, acoon bh’năn liêm glăp, zâp c’moo chr’hoong da ding ca coong Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái xiêr lâh 8% pr’loọng đha rưt. Nâu đoo năc bh’nơơn âng pa zêng hệ thông chính trị đh’rưah t’bhlâng, tr’xăl t’mêê coh cr’noọ bhrợ cha, pa dưr tr’mông tr’meh âng đha nuôr coh đâu. Đhị đêêc, chroi đoọng ooy cr’noọ tươc c’moo 2025, chr’hoong da ding ca coong Mù Cang Chải z’lâh chr’hoong dha rưt./.

Lúa chịu hạn “giải khát” miền đất khô

                                                                          (PV Đinh Tuấn-TTTB)

Từ chỗ đất phải bỏ không, trong suốt nửa năm thiếu nước, nay nông dân vùng cao Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái đã có thể cấy trên ruộng bậc thang giống lúa chịu hạn, năng suất không kém chút nào. Khao khát bao đời nay về việc cấy được từ hai vụ lúa trở lên đã trở thành hiện thực với bà con nơi đây.

Huyện vùng cao Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái hiện có 1.830ha ruộng nước. Do điều kiện địa hình cũng như ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nên hàng năm có đến 500 ha ruộng bị thiếu nước, không thể cày cấy... Đó cũng là một phần nguyên do khiến vùng đất thuộc diện 30a này mãi chưa khấm khá lên được. Ước mơ có thể canh tác hai, thậm chí ba vụ lúa là khát khao bao đời của đồng bào Mông nơi đây. Ước mơ đó giờ đã thành hiện thực khi giống lúa chịu hạn ADI 73 xuất hiện.

Anh Giàng A Hồng, ở Bản La Phu Khơ, xã Kim Nọi dẫn chúng tôi đi thăm khu vực ruộng nước Háng Tê 2 của bản. Chỉ tay ra xa, cả khu vực rộng lớn, anh Hồng cho biết: Cánh đồng có diện tích 14 ha, nhưng có đến 3 ha thường xuyên thiếu nước không thể gieo cấy được cây lúa, nhất là trong vụ Đông Xuân, một trong những vụ chính của người dân ở đây. Thế nhưng vụ sản xuất năm nay, số diện tích thiếu nước ấy đã được gieo cấy bằng giống lúa ADI 73, là giống lúa chịu hạn, phù hợp với điều kiện khí hậu vùng cao. Với việc đưa giống lúa chịu hạn vào canh tác tại những diện tích thiếu nước đã giúp cho người dân trong bản La Phu Khơ, xã Kim Nọi, huyện Mù Cang Chải duy trì và đảm bảo được diện tích gieo cấy hàng năm:“Giống chịu hạn này phát triển rất là tốt, năng suất tương đối cao, được rất là nhiều người dân tin tưởng và sang năm chắc sẽ trồng nhiều hơn”.

Ông Mùa A Sang, Phó Chủ tịch UBND xã Kim Nọi, huyện Mù Cang Chải cho biết, toàn xã hiện có hơn 196 ha lúa nước, trong đó, hơn 10ha thiếu nước cục bộ, người dân phải chuyển đổi sang trồng các loại cây rau màu khác nhưng hiệu quả thấp. Từ khi huyện Mù Cang Chải đưa giống lúa ADI 73 vào canh tác tại những diện tích thiếu nước, nông dân xã Kim Nọi đã gieo cấy được 3ha. Giống lúa này sinh trưởng tốt kể cả khi gieo cấy ở những diện tích ruộng mới khai hoang, vùng sản xuất thiếu nước kéo dài tận 2 tháng nhưng năng suất vẫn đạt 6 tấn/ha, chất lượng gạo ngon. Ông Mùa A Sang nói:“Có lúa chịu hạn thì giúp được bà con ở chỗ, diện tích đất ở Kim Nọi không có nước để tưới tiêu bà con đều có thể trồng được tất cả. Hiện nay bà con trồng như thế này là rất tốt, sang năm chắc chắc bà con sẽ đăng ký đăng kí nhiều hơn, sẽ giúp được cho xã về phát triển kinh tế”. 

Được biết, năm 2021, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái đưa giống lúa chịu hạn ADI 73 vào trồng thử nghiệm. Qua 2 vụ sản xuất, bà con nhận thấy, giống lúa này dễ thâm canh, có sức chống chịu hạn rất tốt. Ngoài ra, giống lúa ADI 73 còn chống chịu tốt các loại bệnh như đạo ôn, rày nâu... thường xuất hiện ở vùng cao. Với nhiều ưu điểm, huyện Mù Cang Chải tiếp tục nhân rộng ra các địa phương khác, phủ xanh những triền ruộng khô, góp phần đảm bảo an ninh lương thực nơi non cao này.  

Theo ông Nông Việt Yên, Bí thư Huyện ủy huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, ngoài giống lúa chịu hạn, đồng bào còn tích cực chuyển đổi “cây mới, con mới” với lối canh tác mới hiệu quả hơn. Huyện Mù Cang Chải có tổng diện tích khoảng 1.200 km2, với ba tiểu vùng khí hậu khác nhau. Căn cứ vào từng tiểu vùng khí hậu, huyện tính toán thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi cho phù hợp. Việc đưa các cây trồng mới, cây trồng có hiệu quả kinh cao vào trồng trên đất lúa, đất ngô hiệu quả thấp là một trong những hướng chính trong nỗ lực giảm nghèo bền vững, hướng tới cuộc sống khá giả cho đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây:“Chủ trương của huyện là sẽ tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp trên cơ sở phát huy tiềm năng, lợi thế để thúc đẩy phát triển các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc sản của địa phương, nhưng phải sản xuất theo chuỗi giá trị. Nhiệm vụ thứ hai nữa trong phát triển nông nghiệp đó là ứng dụng khoa học kỹ thuật, đưa những giống mới vào để sản xuất.”

Nhờ chuyển đổi giống cây trồng, con vật nuôi phù hợp, bình quân mỗi năm huyện vùng cao Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái giảm hơn 8% hộ nghèo. Đây là kết quả của cả hệ thống chính trị cùng nỗ lực, đổi mới trong tư duy làm ăn, phát triển kinh tế của đồng bào nơi đây. Qua đó, góp phần vào mục tiêu đến năm 2025, huyện vùng cao Mù Cang Chải thoát khỏi huyện nghèo./.