Cr’chăl a hay, bấc hội viên đhanuôr chr’hoong Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ơy bơơn zúp zooi t’váih bh’rợ tr’nêng đoọng ha đhanuôr pa dưr pr’ặt tr’mông lâng pazêng cr’noọ bh’rợ bhrợ têng cha, băn bh’năn liêm choom lâng đhr’năng âng vel đong. Tợơ pazêng cr’noọ bh’rợ nâu, bấc đhanuôr nắc ơy z’lấh đha rựt đanh mâng.

Đươi đợ rau liêm choom âng k’tiếc k’bunh, a moó Quàng Thị Thuý, n’niên c’moo 1982, đhanuôr Thái ắt cóh cr’noon Hôm, chr’val Chiềng Cọ, thành phố Sơn La nắc cắh dzợ bhrợ têng nông nắc xăl bhrợ bh’rợ du lịch. Hân đhơ bh’rợ nắc t’mêê bhrợ têng lấh muy pâng c’moo, nắc cóh tr’nơớp ơy chô đơơng đợ rau liêm choom, lâng mơ thu nhập k’ha riêng ức đồng.

Cơnh lâng đha nuôr apêê acoon cóh đhị vel đong chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam, bh’rợ băn pa dưr bh’năn p’lóh cóh crâng a rúih nắc âi vêy tơợ a hay. Râu đâu cắh muy bhrợ ha cr’năn bh’năn cắh đơớh pậ, buôn jéh ca ay, chr’nắp râu chô đơơng cắh bấc, nắc dzợ bhrợ bil đoàn kết cóh vel bhươl tu tr’vay tr’lin. Xay brhợ bhr’lậ râu đâu, cr’chăl ha nua, Chi bộ vel Pa Lan, chr’val La Ê, chr’hoong Nam Giang âi bhrợ têng Nghị quyết n’đắh băn bh’năn vêy đong c’roọl, đoọng tr’xăl đhr’niêng bh’rợ băn cắh liêm crêê âng đha nuôr cóh đâu.

Ơy đenh tơợ ahay, đhanuôr Ca Dong đhị vel 4, chr’val Trà Đốc, chr’hoong k’coong ch’ngai Bắc Trà My ơy bool lêy lâng bhiệc bhrợ têng ha’rêê đhuốch, bhiệc chóh ha’roo ruộng lâng đhanuôr nắc cắh bool lêy. Lứch c’moo 2017, đhanuôr Ca Dong nắc tơợp bhrợ têng cơnh bh’rợ t’mêê, bhrợ têng ruộng tông đhị bha’đưn k’tiếc ta lơi đenh đươnh. Bh’rợ nâu nắc tr’nơợp âng đơơng bh’nơơn liêm choom đoọng ha vel đông, bhrợ têng liêm chr’nắp ooy an ninh ch’na đh’nắh đhị đêếc:

Cóh cr’chăl ahay, đhanuôr cóh chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng ơy xăl bấc đhăm k’tiếc crâng, k’tiếc bêết ha roo cắh lấh liêm nắc chóh píh bhung n’căr t’viêng, chô đơơng đợ rau thu nhập z’zăng bấc. Bấc pr’loọng đong nắc dưr k’van k’bhộ tơợ bh’rợ n’nâu. Xa nay n’nâu công nắc xa nay cóh t’ruíh jưn jứah xay moon h’cơnh choom bhrợ cha bêl đâu.

Nắc vel đong zr’lụ da ding k’coong lấh 86% đhanuôr nắc ma nuýh acoon cóh, chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế xoọc k’rong bhrợ pa dưr apêê cr’noọ bh’rợ pa dưr kinh tế liêm choom lâng pr’đợơ pleng k’tiếc lâng j’niêng cr’bưn pa bhrợ ta têng âng đhanuôr. Cóh đếêc, Đề án băn k’roọc ting c’lâng n’jứah p’lóh băn cóh ha rêê tệêm ngăn, n’jứah băn cóh đong bơơn ta xay bhrợ cóh bấc c’moo hay bơơn lêy nắc cr’noọ bh’rợ pa dưr bh’nơơn dal bhlầng, zooi đhanuôr da ding k’coong pa dưr kinh tế, ta bil ha ul pa xiêr đha rựt. Đề án nâu nắc pr’đợơ đoọng chr’hoong A Lưới pa dưr cr’năn k’roọc, t’hước tước pa dưr chr’nắp lệê k’roọc A Lưới.

Lâng c’rơ bh’rợ doó k’pân k’đháp k’ra, ta luôn chếêc lêy năl, pa choom bhrợ têng, a noo Nguyễn Tấn Vương, muy cha nắc đha đhâm đhị chr’val Lâm Sơn, chr’hoong Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận z’lấh k’đháp, pa dưr ca van tợơ bh’rợ chóh pô lan dã hạc chr’nắp pr’hắt. A noo nắc muy cóh pazêng đha đhâm p’niên tr’haanh bhlầng âng tỉnh Ninh Thuận pa zay tợơp bhrợ têng bêl a noo nắc lấh 30 c’moo, đươi vêy rau chắp kiêng, pân pa chắp, pân bhrợ.

Đươi vêy bơơn k’rong bh’rợ tr’câl tr’bhlêy tơợ bêl dzợ học đại học đh’rứah lâng bh’rợ zư lêy, Phùng Văn Hùng, pân juýh n’niên c’moo 1992 tơợ Gia Lai tước ooy Kon Tum bhrợ cha lâng rau cr’noọ cr’niêng kiêng lan crâng ơy váih đợ rau liêm choom cóh tr’nơớp. Tơợ 10 ức đồng zên, nắc cóh 3 c’moo bhươn lan âng Hùng n’nâu cơy vêy chr’nắp tước bơr pêê ha riêng ức đồng. Nâu đoo nắc muy cóh pazêng bh’rợ chô đơơng rau liêm choom bấc pa bhlâng đhị đhăm k’tiếc cơnh cóh Kon Tum ng’moon la lay lâng da ding k’coong zazum.

Đẳng sâm nắc t’nơơm chr’nóh z’nươu chr’nắp, chắt váih bấc cóh da ding dal tơợ 900 m tếh ooy piing t’piing lâng mặt đác biển. Nắc muy cóh pazêng rau nhân sâm vêy ta đươi bấc pa bhlâng cóh y học cổ truyền, vêy chr’nắp ooy kinh tế bấc pa bhlâng, nắc cóh cr’chăl ahay đhanuôr đhiệp n’năl lướt ta bơơn tơợ crâng đoọng pa câl tước bêl k’nặ lứch. Cóh pazêng c’moo đăn đâu, vêy đợ rau pa choom âng apêê ngành chức năng, đẳng sâm dưr váih t’nơơm chr’nóh liêm choom pa bhlâng ooy kinh tế, la lua nắc t’nơơm chr’nóh t’bil ha ul pa xiêr đharứt đoọng ha đhanuôr acoon cóh đhị zr’lụ da ding k’coong, cóh đêếc liêm choom bhlâng nắc chr’val Ch’ Ơm, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.

74 c’moo ơy, hân đhơ cơnh đêếc t’coóh Hồ Văn Sâm cóh vel Nà Hạ 2, chr’val Chiềng Mung, chr’hoong Mai Sơn, tỉnh Sơn La nắc dzợ t’bhlâng lâng bh’rợ băn padưr a’mát. Xoọc đâu nắc xoọc zư lêy lấh 1.000 t’nooi a’mát, pa chô zên tỉ zâp c’moo.