Yang hruê dơ̆ng mđiă hlơr, Lê Trung Nhân, alŭ 2, să Ia Krái, kdriêk Ia Grai hŏng mô̆ ñu nao duñ kñŭl. Ñu brei thâo, gŏ sang mâo 4000m2 lăn pla kñŭl, thŭn anei hrui amâo mâo lu ôh.

 “Ênoh êlưih, luič boh mnga, hrui mâo năng ai 3 truh kơ 400kg asăr, tĭng jih prăk bi liê amâo lŏ dôk lu ôh. Mnơ̆ng ngă lu, dhul, ênoh čhĭ amâo h’ĭt, ênoh hlăm wăl anôk mnia mblei mơ̆ng 21 êbâo truh kơ 22 êbâo prăk/kg, êlưih êdi. Tơdah msĕ grăp thŭn ăt hrui mâo mơ̆ng 7 truh kơ 800kg asăr, ƀiădah 2 thŭn hŏng anei ênoh êlưih êdi, ana djŏ mnơ̆ng ngă, yan adiê kăn jăk lei mơh.

Tống A Tám, khua alŭ 3, să Ia Tô, kdriêk Ia Grai mâo 60 phŭn ana kñŭl pla pluă hlăm đang kphê. Ana kñŭl đĭ jing jăk kyua dưi dưn hdră dlăng kriê jăk mơ̆ng ana kphê. Khă snăn, thŭn anei Tám đăo tĭng hnơ̆ng mâo kñŭl knŏng mkrah wah mkă hŏng thŭn êlâo kyua êa nguôm bi êkŏ hlăm hla lehanăn mnơ̆ng ngă.

 “Thŭn êlâo, knŏng mâo dŭm pluh ana kñŭl đuič ƀiădah mâo truh 1 ton 6. Ară anei, yan adiê thŭn anei amâo jăk găl lehanăn mnơ̆ng ngă, mnuih ƀuôn sang krih 2 blư̆ êa drao leh, mâo mnuih 3 blư̆ ƀiădah kăn jih lei mnơ̆ng ngă. Kjham êdi jing dhul ngă, ti anôk mâo dhul êkŏ hlăm hla hlŏng krô jih, ba lu klei luič liê kơ ƀĭng ngă lŏ hma.

Rơ Mah K’lin, K’iăng khua anôk bruă sang čư̆ êa să Ia Tô brei thâo, ară anei mnuih ƀuôn sang dôk mjêč hrui êmiêt kñŭl ksă, lu jing čŏng pô nao hrui amâo mưn mnuih ngă bruă ôh kyua hnư hrui mâo thŭn anei ƀiă.

 “Kñŭl thŭn anei amâo mboh lu ôh kyua anăn mnuih ƀuôn sang dôk mđing uêñ. Thŭn anei luič boh mnga hlăm brô 30% hlăm alŭ wăl să. Ênoh hrui blei knŏng dôk 21 êbâo truh 22 êbâo prăk/kg. Hluê si klei tĭng dlăng mơ̆ng să snăn thŭn anei hdră mđĭ kyar bruă duh mkra mơ̆ng mta ana anei amâo ba wĭt boh tŭ dưn ôh”.

Trương Thị Thảo, pô hiu ghan mnia ti kdriêk Ia Grai brei thâo, ana kñŭl luič boh mnga, asăr điêt, amâo mâo bŏ, ênoh ênưih kyua anăn bruă ba čhĭ dleh mơh. Grăp thŭn ñu blei hlăm brô 500 ton asăr kñŭl snăn thŭn anei ñu blei ka mâo mkrah wah mơh.

 “Thŭn anei, kñŭl amâo mâo boh ôh, grăp thŭn arăng hrui blei mâo 1 ha mâo mơ̆ng 2 truh kơ 3 ton snăn ară anei knŏng mâo mă dŭm êtuh kg đuič. Kñŭl thŭn anei amâo siam ôh mkă hŏng yang đar thŭn, grăp thŭn asăr kñŭl siam, prŏng, bŏ bi thŭn anei amâo siam ôh snăn hdră hrui blei dleh mơh, dŭm anôk bruă blei ăt kpĭ ênoh mơh, lač kluôm thŭn anei dleh ba čhĭ.

Nguyễn Văn Đông, K’iăng khua Anôk bruă sang čư̆ êa kdriêk Ia Grai brei thâo, kdriêk mâo hlăm brô 6 êbâo ha kñŭl. Anei dưi dlăng jing ana bi hrŏ klei ƀun knao kyua yan adiê, lăn ala djŏ guôp lehanăn hdră duh kơ bruă pla mjing ƀiă. Dŭm ênhă kñŭl luič boh mnga lu jing mjeh hđăp, khua thŭn, ƀiă ba yua kdrăp mrâo. Knŏng mjeh kñŭl mrâo (hlăm brô 2 êbâo ha) ăt mâo hnơ̆ng hrui h’ĭt kjăp.

Anôk bruă sang čư̆ êa kdriêk srăng ksiêm lehanăn tĭng dlăng hnơ̆ng kñŭl thŭn anei, hluê anăn srăng mđĭ ai, đru kơ dŭm hdră mtrŭn djŏ guôp čiăng kơ mnuih ƀuôn sang ngă bruă jăk hĭn hlăm yan ti anăp, boh nik hdră dlăng kriê wiê ênăk. Mbĭt anăn srăng mtô mblang, mtrŭt mjhar mnuih ƀuôn sang lŏ mkra mlih hdră dlăng kriê, bi hrô hŏng mjeh mrâo mkăp djŏ hŏng klei čiăng ară anei lehanăn gĭr dlăng kriê si ngă čiăng bi hgŭm pla mjing hŏng dŭm anôk bruă duh mkra hrui blei, ba čhĭ kñŭl kñăm mđĭ boh tŭ asăr kñŭl ti alŭ wăl kdriêk Ia Grai”.

Tai kdriêk Đức Cơ dưi dlăng jing anôk “Phŭn” pla kñŭl mơ̆ng čar Gia Lai hŏng ênhă êbeh 14.000 ha. Nguyễn Quốc Tư, Khua adŭ bruă lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Đức Cơ brei thâo, thŭn anei hnơ̆ng mâo kñŭl ti alŭ wăl kdriêk hrŏ mơ̆ng 20 – 50%, mâo anôk “luič jih”. Mbĭt anăn, ênoh čhĭ ară anei ênưih hĭn mkă hŏng thŭn êlâo mơ̆ng 4.000-5.000 prăk/kg.

Mta phŭn ngă truh klei anei jing kyua adiê mđiă hlơr sui, hnơ̆ng adiê đĭ nanao mbĭt hŏng dhul hmăi leh kơ hdră kbiă mnga lehanăn boh mơ̆ng ana kñŭl. Nguyễn Quốc Tư, Khua adŭ bruă lŏ hma mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang kdriêk Đức Cơ brei thâo: Klei luič boh mnga hlăm lu thŭn hŏng anei, anôk bruă lŏ hma mtă kơ ƀĭng ngă lŏ hma brei ba yua kdrăp kreh knhâo – mrâo mrang hlăm bruă pla mjing đang kñŭl mơ̆ng bruă khăt dhan, rông mnga. Mbĭt anăn, mđing duh kơ hbâo pruê, êa drao răng mgang mnơ̆ng pla mjing čiăng gang mkhư̆ mnơ̆ng ngă kơ đang kñŭl. Hŏng ênhă amâo tŭ dưn, hnơ̆ng mâo boh mnga ƀiă, brei muih ƀuôn sang mđing bi mlih kơ mjeh mrâo amâo dah ba pla mnơ̆ng mkăn msĕ si ana boh kroh, ana sui thŭn mâo boh tŭ hĭn amâo dah pla dŭm mta ana mkra êa drao ti gŭ đang kñŭl./.