Tơmăr – Nău way dăn nău yô̆ mha êng bah nuĭh Bana
Chủ nhật, 00:00, 21/05/2023 A Dơng/Nuĭh rblang: Điểu Thân A Dơng/Nuĭh rblang: Điểu Thân
VOV4.M'NÔNG - Tâm nău pah kan lơh mir jan ba ăp nar, geh rnôk ƀư an ăp nuĭh wăr kiău ma geh nuih ăl. Gay mpơl dăn nău yô̆ yor geh lơh nê, nuĭh Bana geh du nău way dăn nău yô̆ mha êng, nê lah nău way Tơmăr.

 

Tâm nău pah kan lơh mir jan ba ăp nar, geh rnôk ƀư an ăp nuĭh wăr kiău ma geh nuih ăl. Gay mpơl dăn nău yô̆ yor geh lơh nê, nuĭh Bana geh du nău way dăn nău yô̆ mha êng, nê lah nău way Tơmăr.

Ƀon lan nuĭh Bana gŭ rêh dŭt tâm rnglăp, bol geh nău êng mô lah nău nsum bah ƀon lan, ăp nuĭh way nsum ti tâm kơl nsum. Ntĭt kơt tâm nău kan lơh mir jan ba, kônh wa way ƀư tâm tĭng ti luh kan gay tâm kơl ƀư ngăch lơn. N’hanh tâm rnôk luh kan nsum kơt nê, lah geh chôk jâng, ti bu êng, ƀư an nuĭh nê sôt rmanh ji, luh mham tăch suan…nău lor bôk năp nuĭh geh lơh mĭn tât lah ƀư mpih Tơmăr. Wa Rưm, 49 năm deh ta ƀon Kơtu, xã nkual 3 Kông Chêng, (Kon Chiêng) nkuâl Mang Yang, n’gor Gia Lai an gĭt nău way Tơmăr dơi nuĭh Bana mĭn uănh lah trong dăn nău yô̆, mpơl nuih n’hâm ŭch rŏng nuĭh mô lap geh rmanh ngăch sĭt dăng tay n’hâm suan, mô nuih ăl, mô rngot, mô nuih rkeh jŏ jong:

“Nău way Tơmăr lah trong dăn nău yô̆, mpŏng nuĭh geh he lơh ngăch sĭt dăng tay, mô kop ji jŏ jong. Ntĭt kơt, rnôk ndrel luh kan nsum, he mô ndra ma chôk geh ta jâng ti, geh lơh bu ji gay mpơl nuih n’hâm uĕh lŏng ŭch dăn nău yô̆ yor nău mô geh năn njrăng nê ri khân păng ƀư lễ Tơmăr. Nău ŭch lah gay mpơl nău yô̆ đah nuĭh geh ji tă bah nău mô geh năn njrăng bah he, mpŏng nuĭh nê mô geh kop ji jŏ jong n’hanh mô geh nuih rkeh đah he”.

Tĭng bu ranh ƀon Lick, 66 năm deh, ta ƀon Plei Piơm, thị trấn Đak Đoa, n’gor Gia Lai, kăl e nơh, nuĭh Bana dŭt uănh khlay nău way Tơmăr yor păng kơl ăp nuĭh krêp dêh, tâm rnglăp nsum. Nău way dja ân geh ndơ khlay yơn ân joi geh gay  mpơl dăn nău yô̆ ngăn. Ndơ gay ƀư nău way Tơmăr way ŭanh tĭng rnoh jru rmanh. Lah nuĭh ji, geh khap rmanh, luh mham ri ƀư Tơmăr ma ndrănh yăng n’hanh du mblâm djăr. Lah dơn geh sôt đê̆ bah lơ ntô dơm ri dăn nău yô̆ ma mbung mô lah an du kơ̆ mhât, tăp djăr... Nău way Tơmăr hôm gay nking nchăng nău tâm kuh krĕ, rmal rlău ir nuĭh êng đŏng. Du đêt nuĭh an lah săk geh kop ji jŏ jong lah tă bah nuĭh aơ, nuĭh ri lơh. Jêng, lah mô ƀư lễ Tơmăr ri mbra jêng geh tâm nuih rkeh, ƀư roh tâm rnglăp tâm ƀon lan. Bu ranh ƀon Lick an gĭt tay:  

Lah mô ƀư lễ Tơmăr ri nău mô ndra ma lơh jêng sôt rmanh nê dơi nkra đăp mpăn, ôi tay klak lah geh kop ji ri bu mbra ntĕ kô̆ an nuĭh tơm lơh rmanh bah năp nê nơh. Hôm rnôk hŏ ƀư lễ Tơmăr hôm ri ôi tay klak lah geh kop ji aơ to ri mô nduih ntĕ tât nuĭh êng đŏng ôh”.

Đah nuĭh Bana, nău way Tơmăr mô dơn lah trong dăn nău yô̆ ngăn mô lah trong nking nchăng bah tâm kuh tâm krĕ dơm, ma păng hôm geh nău hôr ntĭm nti an kon nuĭh mpeh trong tâm gŭ rêh tâm ƀon lan. Lơn lah nkah ăp nuĭh mô lơh ndjơh, tih lơh tât săk suan nuĭh êng. Wa Suck, du hê nuĭh gĭt mpeh văn hóa way ơm bah nuĭh Bana, aƀaơ dôl gŭ rêh ta thị trấn Đak Đoa, n’gor Gia Lai an lah: Lah geh lơh mô năn njrăng khuch tât săk suan bah nuĭh êng ri ân gĭt nău tih bah săk nơm gay dăn nău yô̆, mât nuih n’hâm tâm rnglăp, krêp dêh đah ƀon lan.

“Nău uĕh bah nău way dja lah nkah ăp nuĭh rnôk geh nău tih, geh lơh bu, ƀư an bu ji lah ân gĭt ŭanh năl n’hanh dăn nău yô̆ gay mô jêng geh nău tâm rkeh. Lĕ ma rnôk ăp kon se pâl rlưn, mô njrăng uănh geh chrach tât nuĭh êng, me bơ̆ klach oh kon bu kop ji ri khân păng mbra ƀư lễ Tơmăr. Nău way dja dơn dŏng đah ăp nău nkhêp geh lơh bu sôt rmanh dơm, ma păng njrăng đă ăp nuĭh mpeh trong gŭ rêh, mbơh ngơi, gŭ dâk đŏng…”

Aƀaơ nău rêh hŏ rgâl mhe, hun hao, gĭt blău, ri nău way Tơmăr bah nuĭh Bana ân dơi ŭanh khlay. Yor nê lah du rup uĕh văn hóa mbơh ngơi tâm ƀon lan. Nuĭh Bana ta Gia Lai hôm mât ndray nău way dja gay ntĭm nti kon său ân gĭt tâm mât nkrum nsum, gĭt dăn nău yô̆ n’hanh dơn nău tih rnôk ƀư tih, lơh khuch tât n’hâm suan, săk jăn nuĭh êng./.

 

A Dơng/Nuĭh rblang: Điểu Thân

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC