IZ CXIÊ ZAV MOZ TSIK SO NJIZ TRÂUS HÂUR CHÊIX NTUX SOR THIÊZ TSƯR ZIV PHAX TAR

1. Moz lênhs plơưr:

Yar ntux cuz sor tsik muôx liv trâu plơưr. Plơưr tsuv uô hâux lưv ntâu thiêz sêi đuô uô trâu plơưr đhiê chênhr thiêz sâur nyar ndê siêz. Nyar nhênhv đuô tiv muôx tsik txâuk đêx thiêz uô muôx yưv tsik txâuk pa, lôngx tsik ndo kaz, nyar khor lok sik uô lênhx nênhs trâus tuôs.

Tsưr ziv phax tar: Chor nênhs trâus moz plơưr mak tsuv zôngv yuôx cov cxix cxuô lơưr bác sỹ hêik kriê, tsik so gra yuôx đros đrêiv zuk. Tsik uô hâux lưv ntâu thâuv yar ntux cuz sor, ntông câuk mov thâuv tơưv đrâuv yar ntux cuz, nox tsơưs têx zav nox muôx ntâu trox thiêz hâuk ntâu đêx. Uô jông sêiz thâuv đa đêx txiêk, tiv zix zos chor nênhs njiz trâus nzênh lênhs, têx lênhs nyar cxar, khor.

2. Trâus  mur plêr, zôngr tov

Zôngr tov, mur plêr zuôr uô trâu grêix o, moz vôngk, liêz, uô poz, trâus tưx (ntuôr, uô cuz uô no, moz poz cxa), moz tâuz hâu, cuz siêz, têx jâuv mak tsênhv uô trâu sâur nyar txo grêk kik, uô tsik tâuk pa thiêz lôngx tsik ndo kaz.

Tsưr ziv chơưv kho: tsuv chơưv kho ciês kror qơư tov hâur iz six hơưv xuz thơưx thâuv nhiv kruôr trâus tov, plêr. Xuz thơưx mak tsuv muôz chor tưx co txix qơư trâus tov por tsês, gruk cov tas chor tưx txix qơư trâus tov, plêr, khi hluô trâu zar pêv tox qơư caz tov, mur plêr tsik chiê tưx ndê muk, hâuk yuôx tir tar moz vôngk.

3. Moz ka thiêz poz ka chax đaz

Nox kem lok zos đêx lơưs, hâuk đêx txiêk lok sik đa đêx txiêk zos têx qir tiv uô muôx yưv moz.

Tsưr ziv phax tar thiêz chơưv kho: Hâuk đêx sor muôx ntâu kiềm (đêx khoáng, yuôx zêx njuôz), uô cov chax đaz sor. Hok zos trâus moz ka mak tsuv hâuk yuôx viv zav moz no lok six phiv liv trâu plơưr thiêz trâuv.

4. Moz suôz liêz:

Moz suôz liêz zos zav moz siz cik, zuôr zos yênhx moz lox tiv caz moz dengue uô cik moz. Moz siz cik tiv zôngr tov tâu nênhs trâus moz đhâu co cik trâu nênhs tsik moz đhâu qơư zôngr tov. Têx kror chiê jênhv pâuz moz suôz liêz zos cuz siêz txix 39-40 tưv, truz ntêr txix 2-7 hnuz, lax grêk cuz, sơưr poz liêz, uô poz yênhx thax. Moz hnhar đuô mak nênhs moz zuôr lok nyar njưs, lok nyar hâur pâuk hniêr, ntuôr tâu nyar, moz plaz, sâur nyar grêk, zos tsik tâu chơưv paz ndar six hơưv mak zuôr trâus tuôs. Moz suôz liêz txos nhiv no tsik tâu muôx yuôx vắc xin phax moz thiêz tsik tâu muôx yuôx chiê chơưv kho, tsưr ziv phax moz jông tiv zix thiêz uô ntâu zos tuô zôngr, tuôx vêiv thiêz phax tar tsik chiê trâus zôngr tov./.

Phax tar moz suôz liêz:

Cơưv cov ntov tas nro cxuô zav trâu đêx tsik chiê zôngr muk ntês kê.

Yênhx ciêz tuô vêiv tsik so txix tso nyêl trâu hâur têx chuôz zênhx trâu đêx lox. Hlôngr thiêz nzuôr tsik so têx zav chuôz zênhx trâu đêx zâu, muôz chor chuôz zênhx tsik trâu đêx khưz cov kruôr, hlôngr đêx hâur têx têik trâu pax, muôz njêr, trox yêz, hóa chất tuô têx vêiv trâu têx têiv đêx txơưz têx chês trôngx lok sik têx qơư đêx tâur.

Yênhx ciêz muôz cxuô zav tsik jông por tsês, khưz têx zav têik, kror đêx chiv chir muôx tsik chiê zôngr ntês kê li têx têik, hưx, cxêik hưx, tơưr txir, cxêik huz, los yêz, car shôngz…Pư hâur vix tsav, hnar trik yo ntêr tsik chiê trâus zôngr tov. Sik côngv jông đros nganhx y têr hâur chor jiês tsuôs yuôx phax tar caz moz. Thâuv trâus moz mak tuôx ciês trâu têx qơư njuôk kho moz chiê tâu njuôk shuôk thiêz chơưv kho. Tsik chiv chir chơưv kho ntơưv tsêr./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)