Phênhv tuôr jông đas jos chiê uô nênhx hur siêz thưr 4, hnuz 2/12/2015

10 qir tiv uô huôv moz trưx phax khênhr tsi tâu moz siêz txos

Moz kos

Thâuv pov muôx têx luz kos tsi pâuz tsênhz shor poz kos đaz tsi, mak sđ tsuv chuôs ciês cưk yuôx. Hâur iz jiês qênhz shuôs heik sâuv, 7% ntâu lênhx nênhs tâu nuk txos, lơưr heik pâuz, njiz trâus têx poz kos tsi pâuz qir tiv shor zos li chas. Taz sik, muôx txos ¾ lênhx nênhs ho xar tsi txos, ntơư muôx têx zos qir tiv uô huôv têx moz riêz nênhs  thiêz tsi tak tuôx chuôs cưk yuôx.

Hnôngk,  cxơưs ka, heik luk tsi đror:

Hnôngk, cxơưs ka, heik luk tsi đror muôx têx zos ntux hlôngr cheix uô trâu moz ka taz sik zos moz ntêr hnuz, ntơư muôx têx zos zuôr huôv uô moz trưx phax ka, hlaz siêz, hlaz njưk. Co zos têx khênhr njiz trâus yax hâur têx lênhx cxaz chuôz qênhz njuôk shuôs đas jos. “ Pêz pâuz, ntu nhiv no lênhx tưs cux zôngx ziv trâus hnôngk, uô khâuz nthuôs viv ntux no, cux tsi heik cov tas nro sđ tsuv muk chuôs cưk yuôx mak cux seiz lênhx tiz nênhs tưs trâus moz hnhar lok zos siz. Taz sik, zos lênhx tsôngv box tưs trâus muôx têx li: Hnôngk,  cxơưs ka ntêr hnuz tsi jông lok sik muôx têx txơưr txar li chas, mak  tsuv muk chuôs ciês cưk yuôx chiê tâu heik kriê tsưr ziv chơưv kho cov jông hur.

Moz tsi pâuz tsênhz qir tiv:

Moz điêk đơưk, iz chêr hnhar hnhar zos uô trâu zuk tuk nênhs zuôr muôx moz. Ntơư muôx têx tsuôk zos moz khâuz nthuôs taz sik cux muôx têx zos moz trưx phax cxax lok sik trưx phax jâuk kê. Hiệp hội trưx phax Mỹ heik, zos moz trưx phax khênhr uô moz pur ntiê trâu tas nro iz chêr thiêz moz uô têx jax ntêr đuô. Iz suô luk txix jiês qênhz shuôs Whitaker tso pov, tsuôk 40% lênhx nênhs hâur nhênhz chơưv tsuv tâu cxơưx zos muôx têx trâus huôv uô moz lox.

Moz chax đaz tsi pâuz jông

Moz chax đaz khênhr njiz trâus tiv ntux txơưr txar taz sik zos six moz tsi txơưx jông, muôx têx tưz zos moz trưx phax ka lok sik trưx phax đru. Hâur têx lênhx nênhs cxaz chuôz nhênhz chơưv, xar muôx 78% tsi xar tiêk ntơư zos têx moz lox li uô huôv moz.

Txo grêk cir tsi pâuz tsênhz qir tiv

Hiệp hội trưx phax Mỹ heik pâuz, txo grêk tsơưs đuô 5 cir tsi pâuz tsênhz qir tiv muôx têx zos tưz trâus moz trưx phax, taz nhiv kruôr moz siz. Têx muôx yưv no khênhr njiz trâus nhoz têx lênhx trâus moz trưx phax hlưz cxax, trưx phax plaz, siêz njưk.

Moz chax đaz, nox mor, hâuk đêx grok tsi yuô tâuk

Hlaz pas grơưv mê zos iz kro uô trâu zuk pâuz lok sâuv moz têx sâur nyar lok sik đas jos, lok sik iz zav moz hnhar tuk tsi li: Moz trưx phax hlaz pas, trưx phax plaz lok sik ka.

Lok nyar

Hnôngk tâu nyar muôx têx zos moz trưx phax njưk, tơưv trôngx tâu nyar shơư têx qir muôx têx zos moz trưx phax txox hnhur lox. Têx lênhx pox niêv qơư mok lok nyar  tsi pâuz tsênhz shor viv li chas mak tsuv tâu muk qênhz njuôk shuôs moz trưx phax tsêr tuz. Tâuz mik lok cuô, muôx mê njik têx nyar shơư muôx têx zos zuôr moz trưx phax mik tsênhv thâuk hâur zuk têx jik tso lok muôx nyar đros zos moz trưx phax jêik jik lok sik trưx phax trâuv. Têx li heik sâuv yưv trâu thâuv tưs lok pâuz tsi tâu thâuv ntu six hơưv trâus moz trưx phax, chênhr viv li zos pov muôx li heik ntơư sđ tsuv zênhx max muk chuôs cưk yuôx ziv nzor mak ziv jông chiê tâu kho moz.

Moz têx luz tiêk sâuv têx tơưr grêix

Hâur 7% lênhx nênhs cxaz chuôz qênhz njuôk shuôs đas jos  heik pâuz, tưz muôx kênh jâuv moz têx luz tiêk, têx tơưr grêix hiêr lok sik moz têx luz poz li chas taz sik tsuôk muôx iz đraz lênhx li nuk txos têx cưk yuôx qir tiv zos viv li chas. ¾ têx lênhx nênhs no xar tsi tâu tiêk co zos têx moz zuôr zôngx ziv uô moz lox, txơưv ntơư muôx têx zos uô moz trưx phax tơưr grêix, phênhv ntâu kho tâu jông moz zos pâuz nzor./.

                      ( Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)