Moz suôz liêz thiêz tsưr ziv phax tar

1.Moz suôz liêz zos zav moz zuôr zôngx ziv siz cik huôv xênhz moz lox tiv caz moz dengue uô muôx yưv moz. Moz siz cik tiv zôngr txêix đax tov, uô trâu lênhx nênhs co trâus cik moz.

2. Moz suôz liêz li phiv liv:

Moz tsik tâu muôx yuôx chiê chơưv kho cov jông thiêz tsik tâu muôx yuôx vắc xin tir thêir.

Tsik so muôx yưv chôngz lênhx nênhs trâus moz, uô trâu cưk yuôx chơưv kho njiz ntâu phiv liv, lênhx nênhs trâus cik moz co zuôr zôngx ziv trâus tuôs, tiv zix zos nhuôs zâu, uô tuôr xuôv tas nhiêx txiêx.

3. Lênhx tưs zôngx ziv trâus moz? Moz muôx yưv trâu luz chêix thiêz têx kror qơư tưs?

Moz no tsik so muôx yưv nhoz nhuôs zâu txix 2-9 shông, ziv lox đuo mak ziv moz tsơưs. Tiv zix chor nhuôs zâu lox tros trâus moz mak zuôr zôngx ziv huôv yênhx moz hnhar.

Moz tsik so muôx yưv thâuv hâur chêix ntux nas, fênhx six mak txix hli 6-10 zênhz lix thiêz grêk tsơưs jux juk trâu chor hli kaz shông.

Moz tsik so muôx yưv ntơưv têx qơư chôngz nênhs nhoz, vêv xênhz tênhv qơư tsik yuô jông.

4. Moz suôz liêz têx muôx yưv:

Trâus moz zâu: Phênhv ntâu zos chor nênhs lâul, thax tsav thành thị, têx qơư chôngz nênhs, trâus tuôs tsơưs.

- Cuz siêz muôx 39-40 tưv, truz ntêr 2-7 hnuz, lax grêk cuz.

- Moz tâu hâu hênhr ntơưv hâur pliêz, saz xuz kưz.

- Têx thâuv mak tơưv poz liêz.

Trâus moz hnhar: phênhv ntâu zos nhuôs zâu trâus moz thiêz zôngx ziv trâus tuôs siêz, txix 30-40%. Muôx yưv têx hêik sâur đros têx muôx yưv li đrav kaz:

- Moz suôz liêz muôx yưv: tơưv poz liêz saz đrâuv tơưr grêix, lok nyar njưs, lok nyar hâur pâuk hniêr, o đôngs qơư cxax yuôx, ntuôr tâu nyar, tơưv trôngx qir đuz (tiv trâus suôz liêz plaz hnhur).

- Moz plaz, xênhr siêz xar ntuôr, têk tơưl txiêk, nênhs gênhk tsik muôx jos, cxơưx (tiv trâus moz suôz liêz plaz hnhur uô pôngz plox nyar, sâur nyar grêk), zos tiêk tsik tâu chơưv kho sêi thiêz ndar six hơưv mak zuôr trâus tuôs.

5. Tsuv uô li chak thâuv xav tiêk trâus moz suôz liêz:

Chox ciês nênhs moz muk njuôk shuôk moz, chơưv kho. Zos trâus moz zâu mak tsoz phưz tâu ntơưv tsêr, txix tsưr ziv:

- Nhoz so.

- Muôz đêx trâu hâuk ntâu, zuôr muôz hâuk tâu đêx Oresol, đêx cuô txir ntông hax zav jông. Muôz nox têx zav nox li: cuô đik, cuô mik.

- Zôngv yuôx grêk cuz chiê nox, muôz fluôv ntuz đêx nzuôr cov grêk cuz.

- Sêiz shuôk jông, zos tiêk pov muôx yưv têx phiv liv tưs (gênhk, lax nhoz, têk tơưl txiêk, moz plaz, ntuôr ntâu) tsuv chox ciês muk tsêr kho moz.

6. Phax tar moz suôz liêz:

Tsưr ziv phax tar jông tiv zix zos tuô zôngr, vêiv thiêz phax tar zôngr tov.

Uô hur si têx qơưk zôngr zôngx ziv ntês kê, tuô vêiv txix tsưr ziv:

Tso njêl lok sik mê zô trâu tas nro cxuô zav trâu đêx hâur tsêr (bể, kror đêx, huz đêx, thungz trâu đêx…) chiê tuô vêiv.

Suô qêz hur si têx vuôz tsuô, cxuô zav muôx iz ndis vax tsêr xưk li têx hưx tơưs, kror trax, tơưr txir zuôr tâur tâu đêx…, uô vêv xênhz tênhv qơư, muôz chor chuôz zênhx trâus đêx khưz thâuv tưs tsik zôngv txos.

Hlôngr đêx, nzuôr hur si têx huz, thungz trâu đêx yênhx ciêz.

Muôz njêr tso trâu hâur luz ntiv đêx txơưz têx chês trôngx, tuv trâu fax ntiv, muôz suôz jêz nông tso hâur luz têiv tso pax.

Thâuv muôx yưv moz mak tsuv chuôz cxaz uô chor tsưr ziv phax tar, uô cov chor zôngr hâur côngv thôngx muôx tsơưs txix tsưr ziv tsuôs yuôx tuôx zôngr trâu thax tsav qơư nhoz co./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)