6 giây muôx iz lênhx nênhs trâul tuôs: Moz tso jik kaz jiz riêz nênhs li chas?

Iz mê njik muôx iz lênhx nênhs trâul tuôs, zav moz tso jik kaz jiz tsênhv yênhx cêr cxơưx lox trâu lok six ntâu lênhx nênhs. Trơưk li Liên đoanx moz tso jik kaz jiz ntiêx têz (IDF), nhiv no sâuv ntiêx têz muôx 415 tsov ntâu lênhx nênhs trâul moz tso jik kaz jiz thiêz têx li heik no zuôr tror tsar ndê txos 642 tsov lênhx nênhs hâur shông 2040. Moz tso jik kaz jiz uô yênhx tsov lênhx nênhs cxơưx ntâu txos, viv têx moz riêz nênhs li uz li no. Uô li moz tso jik kaz jiz riêz nênhs li chas?

Zav moz uô ntâu lênhx nênhs trâul tuôs, sơưr tiv 3 ntơưv VN

Trơưk li thôngz sâu, VN, nhiv no muôx nhos 3,5 tsov lênhx trâus moz tso jik kaz jiz, ntâu đuô 10 bâus pir li 10 shông đrav ntêx thiêz njuôk xav tsênhv zuôr tror tsar ndê 6 tsov ntâu lênhx nênhs lok shông 2040. Hâur 10 shông, chor nênhs trâus moz tso jik kaz jiz cux tsar ndê txix zuôr xar 8% txos 14%.

Moz tso jik kaz jiz zos qir tiv uô tuôs nênhs ntâu, sơưr tiv 3 uô kaz moz lênhs plơưr thiêz moz trưx phax. Ciês hâur shông 2017, hur si pêz têz qơưk muôx 29 cxênhz lênhx nênhs trâul tuôs tiv têx moz cik txos moz tso jik kaz jiz, bâuv li 80 lênhx nênhs trâul tuôs hâur iz hnuz.

Moz tso jik kaz jiz uô huôv moz ntâu zav moz riêz nênhs, zos qir tiv uô tuôs ntâu lênhx nênhs, sơưr tiv 3 ntơưv VN. Moz tso jik kaz jiz uô huôv têx moz riêz nênhs li đrav kaz:

Moz lênhs plơưr:

Trơưk li thôngz sâu, muôx txos 65% ntâu lênhx nênhs moz tso jik kaz jiz trâul tuôs zos tiv moz têx sâur lênhs, plơưr... Têx thax hâur nyar ntâu, uô têx trox hâur sâur nyar khor thiêz cxơưs, nyar muk tsi tâuk. Txix ntơư têx sâur nyar mê grêiv, nyar muk tsi txâuk trâu luz plơưr, uô trâu moz plơưr.

Moz trâuv:

Lênhx nênhs moz tso jik kaz jiz khênhr muôx têx thax hâur nyar ntâu đuô, qir tiv uô tsi jông txos têx sâur nyar, hlaz trâuv, uô trâu trâuv liv tsi tâuk têx đêx, tso tsi tâu jik, uô moz trâuv. Zos chiê li ntơư ntêr tsi kho zênhx max, iz hnuz moz hnhar jux juk zuôr uô trâu têx hlaz trâuv tsi jông, trâuv tsi muôx jos. Chênhr viv li, sđ tsuv seiz njuôk shuôs đas jos tsi so chiê pâuz tâu têx thax hâur nyar, hâur luz đros chêr.

Moz kror muôs

Lênhx nênhs moz tso jik kaz jiz zuôr zôngx ziv trâus moz kror muôs. Qir tiv zos têx thax hâur nyar ntâu, uô trâu têx hlaz nyar, sâur nyar ntơưv kror luz kror muôs mê grêiv, muôx têx uô sâur nyar, hlaz nyar co trâul tơưs, luz kror muôs mê njik liêz, o, moz tuôx. Iz chas ntơư, cux muôx têx uô trâu kror muôs tsi yuô pov cêr, đis muôs.....

Moz têx sâur nyar, lênhs tâuz hâu

Uô tsi jông txos têx sâur lênhs, sâur nyar phênhv ntâu zos moz tso jik kaz jiz uô hiêv txos. Têx thax hâur nyar ntâu zuôr uô tsi jông txos têx hlaz nyar hâur têx lênhs. Chênhr li ntơư, têx sâur nyar zuôr muôx tsi txâuk têx tsơưr pưr, jâuz mor muk zus lênhx tiz nênhs luz đros chêr, txix ntơư zuôr uô trâu têx grêix, têk tơư tsâus, tsi muôx jos, lar heik zos ntơưv têx ntir têk.

Uô têx kror cxaz tsi yuô jông sei

Moz tso jik kaz jiz muôx têx uô trâu têx kror cxaz ntơưv tơưr grêix hlê, lok cuô zis tsi txơưx jông, lar heik zos ntơưv têx xiz tơư. Iz chas ntơư, moz tso jik kaz jiz muôx têx uô trâu têx lênhs, sâur nyar trâus moz hlê, uô cuô zis thiêz moz o vôngk lox tuôx. Viv li lênhx nênhs moz tsuv pôngz iz ntuk ntêr kho muôx têx thiêx zuôr jông hur.

Lok six ntâu lênhx nênhs, lơưr tso siêz tsi yuô tsưv ziv txos moz tso jik kaz jiz. Hâur ntơư, 10 lênhx nênhs trâus moz zav moz heik sâuv mak muôx txos 7 lênhx tsi pâuz zuk trâus moz. Têx lul heik trâu iz tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ zos tsuv pâuz tsênhz lok têx moz muôx yưv, thâuv pov muôx moz li heik sâuv mak tsuv zênhx max muk seiz njuôk shuôs, tsi chiê trâus moz lox moz hnhar..../.

                                     (Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)