Yax mông lok phax tar moz vưv

Moz vưv zos zav moz tiv cik tâu caz moz, moz cik txix tsiêx cxu trâu lênhx nênhs phênhv ntâu zos đhâu qơư tsiêx cxu trâus moz tov tâu. Sâuv ntiêx têz iz shông muôx nhos 50-70.000 lênhx nênhs tuôs tiv moz vưv. Ntơưv Việt Nam, moz vưv tsênhv muôx yưv ntơưv ntâu tiv phaz, phênhv ntâu zos ntơưv têx tỉnh tox siêz faz Bắc. Ntơưv tỉnh Sơn La txix shông 2011 txos nhiv no tưz pov muôx 70 lênhx nênhs trâus moz thiêz trâus tuôs tiv moz vưv. Moz vưv lok six riêz nênhs, thâuv lênhx nênhs lok sik tsiêx cxu tưz vưv mak zuôr chơưv kho tsik  tâu lơưv, zuôr trâus tuôs. Cik moz vưv trâu lênhx nênhs phênhv ntâu zos txix têx đêr (tsav muôx 96%), tsênhv yuôr zos txix têx tsiêx cxu txơưr  li: Mir, nak chôngv, puôr… Caz moz vưv cik txix tsiêx cxu trâu lênhx nênhs đhâu têx qơư trâus tsiêx cxu tov, khơưz to, tsiêx cxu zêiv lok sik đhâu cor tâu têx tsiêx co li tuô, fêik đêr mir muôx moz, tsoz phưz đêr mir muôx moz vưv…

Nênhs lok sik tsiêx cxu đhâu thâuv trâus cik caz moz vưv zuôr đhâu iz ntu vâuv moz txix 2 txos 8 ciêz, têx jâuv cux zuôr tsơưs đuô lok sik ntêr đuô. Six hơưv vâuv moz khov trâu ntâu kror li: Kror qơư trâus tov to lox lok zâu jêx têx qơư phiv liv lok tsik jê, qênhx shênhx xưv lik têx qơư trâus saz….Uô ntêx thâuv zuôr vưv mak nênhs moz cux tsik pov zuk uô li chak hlo.

Thâuv nênhs moz vưv lơưv mak muôx yưv cuz, moz tâuz hâu, lax nhoz, xênhr siêz… thiêz têx kror muôx yưv txơưr li: pư tsik tsâus jos, nyêi pov cêr, nyêi têx zav đror lox, nyêi đêx, chuô…) lok kâuz ndâus ntâu, lok hưk ntâu, shâur nyar grêk, vưv, yênh…thâuv huôv moz mak truz ntêr txix 1-4 hnuz, đhâu co mak trâus tuôs.

Chiê phax tar moz vưv sơưr đơưk tsuv uô trơưk li đrav kaz:

1. Tsik zus ntâu đêr, mir, thâuv zus mak tsuv cxax yuôx phax moz vưv cxix cxuô trâu têx đêr, mir thiêz cxax phax moz lơưr yênhx shông trơưk li nganhx thú y hêik kriê.

2. Tsik tso têx đêr, mir tơưv đrâuv jôngr; tso tơưv đrâuv têx cêr mak tsuv chox lôngx kror ndâux. Tsik jêk têx đêr, mir.

3. Thâuv trâus têx đêr, mir tov, khơưz to, zêiv tâu mak tsuv: Nzuôr cov hur kror qơư trâus tov, khơưz to, zêiv co txix xaz phongx thiêz đêx hur tsik so hâur 15 phênhz. Zos tsik muôx xaz phongx mak tsuv nzuôr txix đêx hur. No zos tsưr ziv jông chiê paz txo grêk tsơưs chor caz moz gras tâu trâu hâur zuk luz chêr. Tsik uô trâu qơư trâus tov, trâus khơưz co trâu saz đuô thiêz tsik tâu khưr kror qơư trâus tov co cov ntov nti. Tuôx ciês trâu têx qơư y têr jê tiv zix chiê tâu hêik kriê thiêz cxax yuôx phax tar moz vưv. Tsik zôngv yuôx njuôz chiê chơưv kho moz vưv.

Txơưv tiêk moz vưv lok six riêz nênhs taz sik zuôr phax tar tâu. Cxax yuôx vắc xin phax tar moz vưv trâu têx đêr, mir zos kror tsur siv jông chiê phax tar moz vưv trâu lênhx nênhs. Nênhs trâus đêr, mir tov mak tsuv tuôx muk cxax yuôx phax tar moz vưv cov nzor, txưv côngz cxax chiê tsik trâus moz vưv./.

(Hồng Việt-Lik Thox cxêik nhênhv)