Phênhv “tuôr jông đas jos chiê uô nênhx hur siêz” thưr 4, hnuz 23/12/2015:

Têx shux xênhz cxa chax kâuv nkhâuk thiêz tsưr ziv phax kho moz

Qir tiv uô nkhâuk cxax chax kâuv:

Muôx ntâu qir tiv uô trâu cxa chax kâuv nkhâuk, hâur ntơư 90% lênhx nênhs nkhâuk cxa chax nkhâuk zos tsi pâuz tsênhz qir tiv. Chor nênhs nhênhz chơưv khoa học tưz xav tinhv tâu iz cxiê qir tiv uô trâu cxa  chax kâuv nkhâuk, ntơư zos tiv têx grêix, sâur lênhs, lok sik têx moz txơưr đuô thâuv tsênhv nhoz hâur đruôz thiêz, tiv têx cxa tsi khor, lok sik trâus muôx moz gênhs li chas…..

Nkhâuk cxa chax kâuv nhoz tsêr cơưv zos tiv thâuv shux xênhz jâuv cơưv ntơưr jâuv tsi ndax ( têx trôngx tos tsi huv, tsi fiv đros shux xênhz jâuv cơưv ntơưr hâur lớp, lok sik êv, gra hnaz ntiv têx ntơưr ntâu hênhr uô trâu kêix iz saz, lok sik têx tênhz tơưk pov cêr tsi yuô jông, uô trâu shux xênhz khôngr jê seiz ntơưr, sâu ntơưr…); tiv têx tsi jông li: Muk cêr, sơưr njus tsi trơưk cui tinhv; lok sik uô têx nuv đaz tsi, tsik fiv đros shux xênhz đas jos…. Iz chas ntơư, nkhâuk cxa chax kâuv tsênhv muôx têx zos tiv nhuôs zâu muôx têx moz gênhs li chas cik txos tuk cxa chax kâuv, shux xênhz tsi muôx đas jos tiv tsi yuô uô têx hâux lưv uz no, nox tsi txâuk têx jâuz mor ( chơưz poz) lok sik tiv thâuv tsênhv zâu jâuv thiêz shâuv muk cêr nzor hênhr.

Qênhz pov nzor cxa chax kâuv trâus nkhâuk:

Canr bôv y tế tsêr cơưv, shux xênhz niêv txir muôx têx qênhz shuôs đas jos trâu shux xênhz thiêz zuk têx nhuôs txix têx tsưr ziv uô zôngx ziv.

Qênhz pov cxa chax kâuv trâus nkhâuk:

Qơư seiz njuôk shuôs moz tsuv tiêx, pov cêr chiê lênhx nênhs seiz moz ntơư seiz pov tsênhz. Tso shux xênhz hlê nzir têx trik yo hnar ntơưv chêr, chiê luz đuôr thiêz 2 cxeik tơư tsi muôx đaz tsi thêir, hlê khâu, sơưr ndax, 2 luz lux tơưk tis lok uô cê.

Lênhx nênhs seiz moz  jâuv sâuv trôngx, kuôk đêz shux xênhz đrâuz kâuv 0,5 thiêr, cov seiz pov hur si luz đuôr thiêz njiê ndax tâu siz luôs trâu saz xik thiêz saz lâus ntơưv đuôr.

Lênhx nênhs seiz moz njiê 2 saz xuz  pưs, 2 tuk cxa pưs pu, 2 saz đuôr, trâu 2 saz njas. Zos trâus nkhâuk cxa chax kâuv, lênhx nênhs seiz moz muôx têx seiz pov têx kror li: iz saz xuz pưs siêz, siz xuz pưs kis, 2 saz  pưs pu tsi siz luôs, txix ntơưv 2 tuk poz cxa pưs pu txos trâu tuk cxa chax kâuv tsi siz luôs; 2 saz đuôr ntơưv siê sir cux iz saz lox iz saz mê ; 2 saz njas lox tsi siz luôs, iz saz siêz iz saz kis. Têx lênhx li no muôx têx iz cxeik tơư lur, iz cxeik tơư ntêr, uô lênhx tiz nênhs kêix trâu iz saz thiêz nkhâuk cxa chax kâuv zos viv luz chêr tsi siz luôs; chiê seiz pov tâu tsênhz, lênhx nênhs seiz moz trâu shux xênhz tsuv khôngr ( 2 cxeik têk tso ndax, tso 2 luz xiz tês tis lok uô cê thiêz têik trâu ntơưv hâur châus lok sik muôz zuk 2 cxeik têk cxênhv trâu hâur trôngx” chiê njiê seiz. Zos cxa chax kâuv nkhâuk, mak 2 saz đuôr tsi siz luôs, iz saz siêz iz saz  kis, lok sik pov su têx  luz poz tiv tuk cxa chax kâuv nkhâuk, têx cxa  tar su tuôx.

Chiê shux xênhz khôngr, lênhx nênhs seiz moz muôz ntir têk flưs trơưk tuk cxa chax kâuv grêk har lok sik zôngv chưx mêv, đaz tsi hov têx luz poz kix cxa tuk chax kâuv. Đhâu ntơư chiê shux xênhz sơưr, uô cov đuôr ndax, seiz njiê têx qơư zuk hov ntơư seiz pok siz ndax. Zos tiêk trâus nkhâuk cxa chax kâuv, mak têx poz kix cxa heik sâuv seiz muôx têx luz zuôr tsi yuô ndax, têx kror zuk hov co nhoz tsi siz ndax, muôx têx kêix trâu saz lâus lok sik saz xik./.

                                  (Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)