Phênhv đêx hur thiêz vêv xênhz tênhx qơư tox siêz

Tsênhz tiês nhiv no tso pov, pêz sđ tsênhv njiz trâus têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs lok six ntâu thiêz ziv hnuz ziv tsi muôx têx đêx hur zôngv. Trơưk li thôngz sâu sâuv tas nro ntiêx têz lok têx đêx vuôz tsuôz kiêk nênhs uô ruôr hiêv txos đas jos: Iz shông muôx 4 tỷ lênhx nênhs sâuv ntiêx têz trâus moz trơưk plaz; hâur ntươ muôx 1,5 tsov lênhx trâul tuôs, viv têx đêx tsi hur, tênhx qơư vuôz tsuôz, kiêk nênhs thiêz tsi tiz jông tu, nzuôr iz chêr hur si. Muôx tsi txâuk đêx hur, zuôr uô ntâu kror tsi jông txos lênhx nênhs luz nênhx nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz; ntươ zos muôx yưv moz gênhs uô hiêv txos lênhx nênhs txix têx nhuôs zâu txos trâu nênhs lâuk. Trơưk li Bộ Tênhx qơư thôngz sâu, xav kror đruôz đraz iz shông, VN muôx nhos 9 cxênhz lênhx nênhs trâul tuôs viv têx đêx tsi hur thiêz tênhx qơư kiêk nênhs, vuôz tsuôz, thiêz trơưk li Cục seiz car têx đêx tso mông, muôx txos 80% lênhx nênhs moz nhoz VN zos viv têx đêx kiêk nênhs, vuôz tsuôz uô huôv moz. 

Moz trơưk plaz: Têx moz gênhs khênhr njiz trâus li: Trơưk plaz, trơưk plaz liêz, moz plaz njê, moz siêz, moz tuôs têk tuôs tơư.... Lênhx nênhs trâus moz zos tiv nox tsuv lok sil hâuk tâu têx zav nox tsi hur, đêx kiêk nênhs muôx caz moz shơư têx qir (tiv tơưv trôngx tas tsi muôz xaz phôngz nzuôr têk lok sik nox tâu têx zav nox zôngr tsơưk, zôngr ntês kê, têx đêx hâuk tsi vor ntov.....) Đhâu thâuv nox lok sil hâuk têx đêx tưz muôx caz moz nhoz hâur uô huôv moz, pêz sđ zôngx ziv trâus cik tâu moz. Taz sik, têx caz moz gênhk txơưx siz cik heik sâuv, têx jiês puôr lênhx tir thêir tâu zos sđ uô jông trơưk têx tsưr ziv phax tar moz li: Muôz xaz phôngx thiêz têx đêx hur nzuôr têk uô ntêx thiêz đhâu nox mor tas, đhâu thâuv muk tơưv trôngx lok lok sil đhâu thâuv nhoz jê têx lênhx nênhs moz. Sđ tsuv nox siêr, hâuk bâu, tsi cxoz  nox têx zav nox tưz tsư kâuz, tsư pok. Sir zôngv qơư tơưv trôngx huv vêv xênhz, zôngv thiêz por hưv jông têx hâur đêx cov hur, vêv xênhz hur si têx qơư nox nhoz. Tsuôs yuôx tuô, lov têx caz  vêiv, zôngr, nak tsuôs uz no zôngx ziv uô huôv têx moz gênhs.

Moz plaz chaz: Têx chaz khênhr cik đhâu lênhx nênhs li têx qir tơưv saz đrâuv, ho tror lok trâu hâur lênhx tiz nênhs muôx đas jos li têx plaz hnhur đhâu têx zav nox, đêx hâuk tsi hur lok sik gas đhâu lênhx nênhs têx tơưr grêix muk trâu hâur đros chêr thiêz uô huôv moz. Têx kê thiêz chaz mê ho muk txix lênhx nênhs têx qir trâu têx đêx lok sik nhoz lo trâu têx kưx, njêl nox kưx muôx chaz zuôr uô trâus moz chaz. Lênhx tiz nênhs lok sik têx tsiêx cxu nox njêl, nox grêix tsi tâu uô siêr cux zuôr trâus moz. Chiê phax tar moz chaz, sđ tsi cxoz nox têx grêix njêl kâuz, têx grêix tsiêx cxu moz tuôs, tsi muk tơư liêz thiêz tsik chiê têx nhuôs zâu hnar tsôngk tril yo ntuôs, to kaz, lar heik zos tsuv ndo njôngr muôz yuôx chaz trâu têx nhuôs nox trơưk cưk yuôx heik kriê.

Moz tiv têx zôngr cik uô moz huôv xênhz: Têx moz gênhs tiv zôngr uô huôv moz zos: Uô cuz uô no, moz suôz liêz, moz hlưz hâu...... Têx moz no zôngx ziv siz cik tâu thiêz muôx têx huôv xênhz yênhx fâuv moz lox. Moz siz cik txix: Zôngr tov têx lênhx nênhs muôx moz, đhâu ntơư ho tov chor nênhs tsi  muôx moz, uô moz cik tâu trâu têx lênhx nênhs co txix zôngr tov. Chiê tsi trâus zôngr tov, thâuv pư sđ tsuv vor vix tsav, muôz têx vix tsav trâuk yuôx, tsuôs yuôx tuô, lov zôngr ..... Iz chas ntơư tsuv vêv xênhz têx vax tsêr, qơư nox nhoz hur si, luôx têx đrox iz ndis vax tsêr đu lus thiêz khơưk, qêz suô têx vuôz tsuôz, kiêk nênhs, thoz khơưz têx cưx đês tsi chiê đêx tênhr; tuô lov têx caz vêiv hâur têx thôngz, qơư trâu đêx zôngv thiêz iz chas co tsuv muôz têx fiêz, tưx têis trâu đêx khưz tsês thâuv tsi zôngv txos; tsi so nzuôr, vêv xênhz hur si têx qơư ntiv đêx, qơư đêx tênhr tsi chiê kiêk nênhs, vuôz tsuôz./.

(Tuyết Lan-Riê Lâux cxeik, nhênhv)