Tsưr ziv chơưv kho moz tso jik thax jông tiv zix nhiv no zos li chak?

Tso jik thax zos 1 hâur 4 “zav moz” sâuv ntiêx têz nhiv no. Moz tso jik thax muôx yưv zos nkrik đêx, hâuk ntâu đêx, nox ntâu taz sik pôngz cir. Phênhv ntâu nênhs moz tsik pâuz tiêk zuk moz tso jik thax thâuv muôx yưv li: Kror muôs tsik yuô pov cêr, đis muôs; tơưr grêix zôngx ziv trâus moz vôngk, trâus saz ntêr thiêx jông; tơư tơưs plêz, nti tơưr, lưx tsuv txiêr por tsês; moz trâuv; moz hâur siêz, moz hlưz hâu…txơưr txar muôx yưv tiv sâur nyar ndê siêz, đros hlôngr yiêz đuô lipid, trox hâur nyar, uô lênhs plơưr trâus cxơưk.

Moz tso jik thax chôngz nênhs:

Lơưr WHO-tsưr tsix y tế ntiêx têz li thôngz sâu, chor nênhs trâus moz tso jik thax shông 2014 ndê txos muôx 422 triệu lênhx, siêz đuô 4 jiês pir li shông 1980. Yênhx tiv USD tưz tâu yưv pênhr chiê chơưv kho txo grêk moz tso jik thax, taz sik cux nhoz hâur chor zav moz zôngx ziv trâus tuôs hâur ntu nhiv no. Cán bộ tsưr tsix y tế ntiêx têz ntơưv Việt Nam-zơưv Lại Đức Trường puz pâuz: chor nênhs trâus tuôs chôngz đuô 3 jiês tiv moz HIV-AIDS, siêz đuô 10 jiês moz uô cuz uô no. Ntơưv Việt Nam, hâur 10 shông njuôk xav nênhs moz tso jik thax tưz chuôz ndê oz jiês.

Iz cxiê kror tsuv pâuz hâur chơưv kho moz tso jik thax

Chiê chơưv kho moz tso jik thax tsuv pâuz nox hâuk, tuôr chiê hnhar cir huv đros trâu hâuk lok sik cxax yuôx.

Nox hâuk: Viv yênhx luz chêr huv đros trâu cxuô zav nox sik txơưr, viv li nênhs moz tso jik thax tsuv xav trâu zuk tsưr ziv nox hâuk cov huv đros, paz truôx tuk thax njêr hâur nyar, nox ntâu txir ntông, jâuz hur, chor zav nox muôx tsơưr pưr, tsơưr xơ thiêz muôx tsơưs trox. Nox tsơưs grêix, zav nox hmôngr thiêz kaz jiz.

Cơưv shâuv: Uô thể dục thể thao tsơưs tiv zix 5 hnuz iz ciêz thiêz tsơưs tiv zix 30 phênhz iz hnuz, paz txo grêk năng lượng, chuôz ndê luz đros chêr đros Insulin đuô thiêz chuôz cxaz muôz thax njêr trâu hâur chor nyar.

Sêiz kaz lênhs nyar: Khov trâu qênhx shênhx moz mak tsuv muôx sêiz kaz têx lênhx nyar huv đros; nhoz ntu nhiv kruôr kho lok sik hlôngr đuô yuôx tsuv sêiz kaz yênhx hnuz. Txos thâuv truôx tuk tsuv tâu qênhz yuôx yênhx ciêz.

Sêiz kaz lênhs nyar tsik so zos tsưr ziv jông tiv zix chiê taz por lênhs nyar tsik so nhoz hâur phênhv ngaz tuk.

Khov sêiz kaz jông lênhs nyar mak nênhs moz pâuz tâu luz chêr huv đros trâu cxuô zav nox, hâuk, yuôx, cơưv shâuv…chiê txix co tsuv kho đuô huv đros.

Đuô li, đhâu 3 hli, nênhs moz tsuv tâu njuôk shuôk tsik so HbA1C chiê pâuz tâu tsênhz chêx cur thiêz tsưr ziv chơưv kho. Zos HbA1C ndê, mak tsuv tâu kho đuô yuôx hâuk thiêz nox hâuk./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)