Pôa Nguyễn Thành Viên, ối a cheăm Bàn Long, tơring Châu Thành, kong pơlê Tiền Giang xuân môi tiah hên mâu kuăn pơlê ki pêi chiâk ê há hiăng ko tah dêi loăng plâi tuâk ki dế hiăng ai plâi vâ pơhlêh pêt plâi sàu riêng. Pôa tối ăm’nâi, loăng plâi tuâk ôh tá châ tơƀrê tung cheăng kâ; tung pơla mê, pêt plâi sầu riêng tê châ liăn hên:

‘’Plâi tuâk pin tê châ yă 18 rơpâu liăn 12 pŭm mê ti lâi ai liăn, ti lâi kâi rêh, ôh tá tơƀrê. Plâi sầu riêng dế nôkố, mâu kơdrum ki vâ tê dêi châ liăn hên, tung hơnăm xuân ai mâu khế tê châ kơnâ ó ‘nâng. Tung pơla mê, a peăng kong têa Sinuâ vâi lăm tăng rôe hên ‘nâng, kuăn pơlê ôh tá ‘nâi pêt hdrê loăng ki lâi, tăng rah hdrê loăng plâi sầu riêng vâ pêt, pói tơngah ga kô châ liăn tâ, ngăn to mơhúa”.

A mâu cheăm Bình Trưng, Vĩnh Kim, Đông Hòa, Bàn Long, tơring Châu Thành dế nôkố ai hên kơdrum plâi tuâk, plâi têa tôu, hồng xiêm, plâi krui ƀŏng… hiăng tro dêi mâu kăn rơpŏng ki pêt uâ ko tah lôi, ‘mâi po rơbĕn tơnêi, tơbêng tơnêi vâ pêt plâi sầu riêng. Tiô kuăn pơlê, kơdrum plâi sầu riêng tâng ‘no liăn pêt tro tiô tơdroăng, kih thuât dâng 200 rơtuh liăn 1 ha ƀă kơ’nâi 5 hơnăm nếo châ krí. Ai mâu kơdrum loăng ôh tá dâi to lâi, mê kuăn pơlê hiăng tơbêng tơnêi pêt tơvât hdrê loăng plâi sầu riêng vâ hơ’lêh. Tơdroăng ki pêt pá kong tíu ki pơkâ vê hdró lơ ko ‘nhê mâu hdrê loăng plâi kâ ki ê vâ pêt loăng plâi sầu riêng cho xua ngế ngăn kơdrum ki mê mơhnŏng po rơdâ dêi xêh, kơtâu tiô kơ pú, khu kăn ƀă kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng kong pơlê Tiền Giang bu hnê tối, mơdât, la tá hâi teăm ai troăng hơlâ ki lâi vâ pêi pro kơtăng khât. Pôa Trần Thanh Hải, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Vĩnh Kim, tơring Châu Thành tối tiah kố:

‘’Loăng plâi sầu riêng a cheăm ai to lâi chât ha, dế tơpo reăng hên ‘nâng. Nôkố, kơdrum plâi tuâk hiăng tro ko tah, vâi krâ-nhŏng o hiăng mơhnŏng ko tah dêi loăng ki mê, kăn ƀô̆ cheăm lăm hnê tối kuăn pơlê, kuăn pơlê tơpeăng tơtŭng. Kuăn pơlê tối, yă tê plâi tuâk nôkố yă rơpâ ó ‘nâng, plâi ôh tá dâi, hŏn, khăng, tê ôh tá ai yă’’.

Tiô pôa Nguyễn Văn Bườn, Kăn Ƀơrô ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê tơring Tân Phước tối, loăng plâi sầu riêng pêt tung kơpong Đồng Tháp Mười ga ngiât lĕm ‘nâng, ai plâi hên la ôh tá dâi tơ’mô ƀă mâu tơring ki ê. Tơring ôh tá ai pơkâ thế po rơdâ ‘na tơdroăng ki pêt hdrê loăng plâi ki kố:

‘’Pêt loăng plâi sầu riêng ai dâng 5 ha, loăng xuân ai plâi la plâi ga ôh tá dâi, xua ing tơnêi ƀă hyôh kong prâi. Xua kuăn pơlê mơhnŏng po rơdâ pêt xêh drô kơ’noăng klâng, pin ôh tá mơdât, la xuân ối mơhnhôk thế kuăn pơlê po rơdâ pêt hên loăng plâi sầu riêng kố’’.

Kong pơlê Tiền Giang ai kơdrum plâi sầu riêng ki hiăng tê mơdró, ƀă ai tơnêi tíu ki kân rơdâ má môi a kơpong Tơbăng kroăng Cửu Long. Hdrối nah, plâi sầu riêng pêt ki hên cho a mâu cheăm achê kroăng Tiền, ối tung tơring Cai Lậy. Xua ing tơdroăbng tê châ kơnâ liăn mê túa pêi pêt loăng plâi ki kố hiăng châ po rơdâ lối 22 rơpâu ha, ki hên má môi cho a tơring Cai Lậy, Cái Bè, pơlê kong krâm Cai Lậy, tơring Châu Thành. Hơnăm nah, plâi sầu riêng mơ’no tê troh a kong têa Sinuâ, pơla mê nah yă ga to kơnâ, ai mâu rơpŏng ki ‘nâ pêi châ lo 1 rơtal liăn 1 ha.

‘’Pơla hdrối kố nah, khu kăn ƀă kơvâ cheăng dêi kong pơlê Tiền Giang hiăng ai hên troăng hơlâ, túa cheăng tŏng kum khu ki pêi chiâk deăng, khu mơdró kâ pêt ƀă mơ’no tê plâi sầu riêng, môi tiah: pơkâ hdró kơpong ki pêt, hnê ‘na kih thuât rak ngăn kơdrum loăng, mơjiâng rơchôa, hno têa, kâng kơdât têa xăng po lân, hbru mah kơxô̆ kơpong ki pêt, tíu ki tâ kơxuô. Maluâ tê châ kơnâ liăn, la tiô troăng pơkâ dêi kong pơlê Tiền Giang cho mơhnhôk kuăn pơlê pêt tơmeăm tung kơpong ki chiâng phep pêt, kal athế rak ngăn vâ plâi chiâng dâi lĕm, ôh tá xê kơtâu tiô khu pú djâ, maluâ ko tah hdrê loăng ki kố vâ pêt hdrê loăng plâi sầu riêng. Pôa Võ Văn Men, Kăn ngăn ‘na pêi pêt, rak vế hdrê loăng kong pơlê Tiền Giang ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Dế nôkố, tơnêi têa ki kal vâ plâi sầu riêng a Sinuâ cho hên ó khât, tiô tơdroăng pơkâ mơnhông pêt plâi sầu riêng hiăng luâ tơdroăng ăm phêp. Ngin nôkố hiăng ai hlá mơ-éa pơtroh mâu tơring, cheăm kal vêh mơnhên ngăn kơxô̆ ƀăng chiâk deăng pêt plâi ki kố hên to lâi ƀă ối tâk to lâi nếo, a tíu ki lâi, dế tơmâng xo rơkong tối tơbleăng dêi mâu tơring, cheăm. Tiô tơdroăng ki pơkâ mê, tâng mơdêk po rơdâ kơxô̆ tơnêi kân tâ kơ mê, pâ thế Vi ƀan hnê ngăn kongpơlê ‘mâi rơnêu tơdroăng pơkâ vâ mơnhông pêt loăng plâi sầu riêng troh a hơnăm 2030 ƀă xuân mơnhông pêt tung kơpong ki châ pơhlêh. Ngin xuân hiăng xo tơnêi peăng Kơnhŏng a troăng kân kơxô̆ 1, tíu ki lâi chiâng pơhlêh hdrê pêt, tíu ki lâi ôh tá tơtro, mê ngin kô hnê tối ăm kuăn pơlê ôh tá khoh pêt, loăng ki lâi tê ôh tá châ kơnâ liăn mê kô pơhlêh pêt hdrê loăng ki ê’’.

Loăng plâi sầu riêng nôkố ga châ tê lo liăn hên, la xuân ối tơkôm to ing tơdroăng ki kal vâ rôe hên lơ iâ ing hngêi kơchơ dêi kong têa ê ƀă pơkal kih thuât ki pêi pêt, rak ngăn krâu khât tâng vâ pơchông ngăn ƀă hdrê loăng ki ê, maluâ kal athế hbrâ mơdât ƀă tíu ki achê têa xăng po lân, ga ôh tá dâi ôh khât. Xua ti mê, kuăn pơlê dêi kong pơlê Tiền Giang kal athế tơmiât nhên, hbrâ kơchăng tung pơla po rơdâ pêt hdrê loăng ki kố lối hên, ôh tá tro tiô tơdroăng pơkâ hdró, ƀă ôh tá rak vế tiô rơkong hnê tối dêi kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng.