A tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum, xua tơnêi to ngo ngối, ƀăng klâng hlối kŭn u tâi utá ôh tá chiâng vâ kâng pro rơchôa kân, ƀă tơdroăng kuăn pơlê ôh tá tơkôm to tơnêi têa ’no liăn mơjiâng pro, kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Rơteăng tung tơring hiăng tơrŭm dêi rơpó kâng pro chât to rơchôa kŭn vâ ai têa mơ’no troh báu klâng vâ ai hmê kâ phâi tơtô mơnhông tơdroăng rêh ối.

Tung pơla hyôh kong prâi dế tô pơ-oh, têa hiu sap ing hno têa ki xŏn lối 1km xua kuăn pơlê thôn Long Láy 2 ƀă Ba Tu 2, cheăm Ngọc Yêu, tơring Tu Mrông djâ dêi rơpó bro xuân ối ai têa hiu đi đo vâ tôh rơngiâp ăm ƀăng klâng Đăk Kring rơdâ 8ha.

Hno têa kố xo têa ing têa plông tung kong ki ai xêh, hno têa ki ăm têa hiu châ chiâ tiô mâu kĭng ngo. A mâu tíu ki thông lơ a mâu tíu ki rơhêng vâ ai têa hiu tiô tơná vâ, kuăn pơlê xúa loăng cau ki mơnâ mâ ngăn mê pâ a dế, klêi mê vâi pro chiâng kế ki dâ hná ăm chu kâ tơ’moê ƀă dêi rơpó ăm têa hiu a mê.

Ngoh A Thoát, ngế pơkuâ thôn Long Láy 2 hâk tơngăm khât drêng troh tơdroăng ki bro hno têa kŭn tơviah ƀă tơƀrê kố dêi kuăn pơlê 2 to thôn:

“Péa to thôn kố tơkŭm tơpui tơno ƀă dêi rơpó tung môi pơla măng tĭng.Túa bro mê tối tơdjuôm vâi krâ nhŏng o tơrŭm dêi rơpó khât. Vâi krâ nhŏng o rơtế ƀă dêi rơpó mơhnhôk dêi rơpó, bro xêh hno vâ ai têa tôh ăm ƀăng klâng kố. Ai hno têa mê tối tơdjuôm vâi krâ nhŏng o phiu ro khât”.

Cheăm Ngọc Yêu, tơring Tu Mrông ai 7 to thôn ƀă tâi tâng pơ’leăng mâ mơngế vâ chê 1.700 ngế ƀă 89% cho hdroâng kuăn ngo Rơteăng. Xua tơnei tơníu to ngo ngối, xua mê maluâ troh 104ha tơnêi pêt báu klâng la ki hên cho ƀăng tơnêi ki kŭn, iâ êt, ukố umê mê khu kăn pơkuâ ôh tá chiâng vâ ‘no liăn bro mâu hno long têa ki kân kum ăm tơdroăng ki pêt mơjiâng kế tơmeăm.

Hlo tơdroăng ai khât a kuăn pơlê tung cheăm hbrâ rơnáu djâ dêi rơpó bro 19 to hno têa ki kŭn vâ ai têa tôh ăm 70ha klâng báu. Pôa Lê Văn Hoàng, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ngọc Yêu ăm ‘nâi, kơnôm ing mâu hno têa ki kŭn ki kuăn pơlê bro xêh kố, mâu hơnăm a chê kố ƀăng tơnêi pêt báu klâng dêi cheăm đi đo kơpâu lĕm.

Xuân hiăng hên hơnăm kố kuăn pơlê ôh tá pâ thế khu kăn pơkuâ tŏng kum kế kâ drêng báu tá hâi teăm tum. Rơtế amê, kuăn pơlê xuân pơchân dêi rơpó rơtế rak vế kong vâ rak vế ai têa tôh ăm klâng báu:

“Hlê plĕng dêi vâi krâ nhŏng o nôkố ƀă tơdroăng ki rak ngăn kong peăng kơnhŏng vâ rak vế tơniăn ai têa vâ pêt mâu hdrê loăng xuân môi tiah nôkố cho troăng tơmiât vâ pêt loăng pơkeăng mê vâi krâ nhŏng o pêi pro tro khât. Vâi krâ nhŏng o đi đo tơkŭm lăm pơtrui ngăn, malối cho ƀă mâu ƀăng tơnêi ki hdrối nah ko muih bro chiâk mê nôkố vâi krâ nhŏng o hiăng tơkŭm pêt kong”.

Lâp tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum nôkố ai 1.270ha klâng báu rơnó mê, vâ chê 40 hno têa dêi tơring xua Tơnêi têa ‘no liăn bro rak tơniăn tŭm têa tôh ăm dâng 780ha. Ƀă vâ chê 500ha ki u ối vâi krâ nhŏng o Rơteăng a 11 to cheăm tung tơring pơchân dêi rơpó veăng kum hnoăng bro mâu hno têa ki kŭn vâ ai têa tôh ăm klâng báu.

Pôa Phạm Xuân Quang, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring Tu Mrông ăm ‘nâi, rơtế prôk ƀă kuăn pơlê, rêm hơnăm khu kăn pơkuâ tơring hnê mơhno mâu cheăm pơtroh kăn ƀô̆ lăm séa ngăn hno têa ki kuăn pơlê bro xêh kố. Ƀă mâu hno têa ki tro tơhnah lơ kế ki ăm têa hiu mê tro tơ’nhê kum mâu hmốu ƀă klŏng ăm kuăn pơlê rơnêu.

Kơnôm ing tơdroăng mơhnhôk veăng tơlo liăn sap ing kuăn pơlê, tơring rak vế châ tơdroăng ki pêt ƀă rak vế tơniăn ‘na tơdroăng gâk kring kế kâ:

“Tơring Tu Mrông to ngo ngối mâu hno têa ‘no liăn bro hên. Xua mê, vâi krâ nhŏng o bro xêh hno têa mê tơring đi đo mơhnhôk ƀă bro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o. Tơdroăng ki bro hno têa mê tâi tâng mâu cheăm a tơring pơrá pêi pro. Mâu cheăm ki ai to ngo ngối, xơpá mê vâi krâ nhŏng o đi đo ai tuăn tơmiât bro xêh mâu hno têa ki kŭn. Vâi krâ nhŏng o drêng klâng ai têa tơniăn mê cho tơniăn vâ rak vế ai kế kâ ƀă kơdroh tơdroăng ki ko muih kong bro chiâk”.

Kơnôm hiâm mơno hbrâ rơnáu, bro xêh lối chât to hno têa ki kŭn vâ ăm ai têa mot tung klâng, ƀăng tơnêi pêt báu dêi mơngế Rơteăng a tơring Tu Mrông, kong pơlê Kon Tum rế hía rế châ po rơdâ ƀă mơdêk ki báu ai plâi kơpâu lĕm. Rak vế tơdroăng ki ai tŭm kế kâ ăm rơpŏng hngêi, mâu hơnăm a chê kố vâ chê 7 rơpâu rơpŏng kuăn pơlê Rơteăng dêi tơring Tu Mrông hiăng khên tơnôu ‘no liăn pêt mâu hdrê loăng ki tê ai yă kơnâ môi tiah: kơphế tíu hngíu, sâm Ngọc Linh, hồng đẳng sâm, mắc-ca ƀă hên ki ê.

Troh nôkố rơtế ƀă tơdroăng ki ôh tá ai xếo rơpŏng kơklêa, rêm hơnăm tơring Tu Mrông kơdroh châ sap ing 6 – 8% rơpŏng kơtiê hên tâ tơdroăng pơkâ kơdroh ki kong pơlê Kon Tum mơ’no.