Lâm hriâm khiê̆n Mông ai 15 ngế o hriâm, xua ngê̆ nhân Ly Seo Hồ hnê. Ôh ti ai hlá mơéa chêh, hlá mơ-éa hriâm, ngê̆ nhân hnê ƀă rơkong, hmâ pơchuât môi kâu klêi mê mâu vâi o pơchuât tiô. Tiô pơkâ dêi tơdroăng hnê khiê̆n pơklât thế ngế ki hriâm athế rơbot idrâp hdrối, klêi mê nếo troh tơdroăng ki tiê mâu tơdrá vâ hlŭm, túa ki xo hyôh ƀă mơ’nui cho túa ki hnê kơhnhon xuâng.

Vâ chiâng hlŭm ƀă kơhnhon xuâng môi ƀai khiê̆n athế tơkâ luâ hâi khế ki ton. Xơpá gá tiah mê, la xuân ôh tá pro ăm ngê̆ nhân Ly Seo Hồ pơtê:

“Pin athế rak vế khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo Mông dêi tơná. Athế hnê ăm mâu vâi kuăn muăn, hnê ăm mâu vâi pú, hnê ăm hdroâng hdrê tâ tá kố. Ƀă ƀai ki lâi tá hâi rơbot athế hnê tơdrá, nôkố ai hên vâi hdrêng xuân ‘nâi”.

Bản Phố cho môi to cheăm ƀă 98% pơleăng mâ mơngế cho Mông, ai hên khôi túa lĕm tro ki lĕm tơviah, hơniâp môi tiah: mâu tơdrá proâ, hdruê, kơhnhon xuâng ƀă hên ki ê. Mâu hơnăm a chê kố, hlo tơdroăng ki tơrŭm hên ki kơnía mơhno túa lĕm tro mơni kô tro piu lôi, châ khu râ Đảng, khu kăn pơkuâ cheăm tơmâng ngăn, ngê̆ nhân Ly Seo Hồ hiăng hbrâ rơnáu hnê mâu ƀai khiê̆n, túa kơxuâng khiê̆n ăm mâu vâi o hok tro ki ôh tá pâ thế mơhá mâu tơdroăng ki klâi ôh.

Cho ngế ki rak vế ăm idrâp Xịnh ca dêi mơngế Cao Lan (môi khu hdroâng kuăn ngo Sán Chay), ngê̆ nhân Lạc Tiên Sinh a thôn Khe Gầy, cheăm Tân Hương, kong pơlê Yên Bái hiăng mơjiâng Kâu lăk ƀô̆ hơdruê Xịnh ca a thôn ƀă ki xiâm cho vâ rak vế túa hdruê, khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná ƀă hnê ăm mâu rơxông kơ’nâi.

Ngê̆ nhân Lạc Tiên Sinh tối:

“Rơxông ngin sap ing tơxĭn ‘nâi hmâng nâl tơpui mê châ hmâng mâu khu ngoh khu nâ hơdruê, ki tối Xịnh ca hdrối nah mê gá hâk vâ hơdruê, tơkéa vâ tối cho hơdruê a khế môi lăm xah hêi sap ing pơlê kố ngi pơlê ki ê sap ing khế môi tá troh tâi khế 2”.

Klêi kơ’nâi hên hơnăm kơhnâ ƀă tơdroăng ki tí tăng ƀă hnê hdruê, rơngê ăm mâu rơxông hơnăm ối nếo, ngê̆ nhân Lạc Tiên Sinh hiăng pêi châ hên tơdroăng ki ai pơxúa, veăng kum pro mơnhông tơdroăng hnê ƀă bro bâ eăng tơdroăng hâk vâ hdruê, rơngê tung hiâm mơno mơngế hdroâng Cao Lan. Nokố mâu idrâp Xịnh ca hơniâp ro, hlo hên tơdroăng ki têm rơpiât kố hiăng châ hên ngế tung thôn hâk vâ tơmâng.

Nâ Triệu Thị Trương, ngế ki ối tung Kâu lăk ƀô̆ thôn Khe Gầy ăm ‘nâi:

“Hdrối nah ối tơxĭn á hlo mâu nôu mâu nâ, mâu meh hơdruê mê á hiăng hâk vâ khât. To lâi hơnăm a chê kố á hlo mêh Sinh mêh pro pơxông tơdroăng hnê Xịnh ca Cao Lan, hlo hơniâp ƀă vâ veăng hơdruê”.

Ƀă hdroâng kuăn ngo Khmer ki hên rêh ối a tơbăng kroăng Cửu Long sap ing ton nah, tơdroăng mơhno túa lĕm tro hiâm mơno lĕm tro. Tơdroăng ki rak vế, mơdêk mâu ki kơnía dêi mơhno túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná hiăng ƀă dế châ mâu ngê̆ nhân Khmer tơtrŏng. Ki xiâm môi tiah ngê̆ nhân Sơn Đen a kơtâu Bưng Chông, cheăm Tài Văn, tơring Trần Đề, kong pơlê Sóc Trăng hiăng rơtế ƀă tá rơpŏng hngêi rak vế ngê̆ thuât Rôbăm, cho túa ki bro pơro kơhnhon xuâng chal pơtáu dêi mơngế Khmer nah.

Ngê̆ thuât Rô băm nôkố xuân ối ai hên ngế tá hâi ‘nâi troh. Xua mê, rêm rôh ai tơmối troh a hngêi trá a Pơlê Mơhno túa lĕm tro ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam (Đồng Mô-Sơn Tây-Hà Nội), ngê̆ nhân Sơn Đen ƀă mâu ngế tung rơpŏng pơrá hbrâ rơnáu tơbleăng ƀă mơđah môn ngê̆ thuât kố:

“Kơbố vâ tăng ‘nâi khôi túa lĕm tro Khmer, tá hâi hlê plĕng nhên khu ngê̆ thuât rôbăm kố gá ai ing lâi lơ a lâi, tíu lâi, tâk troh a lâi, mâu vâi muăn tung khu ngê̆ thuât athế kơhnhon xuâng, Xuâng to, kơxuâng chằn, kơxuâng chu sai, kơxuâng ‘na Apía Sê-đa. Klêi châ ngăn bô bố xuân pơrá tối hơniâp, pơrá vâ tơdroăng túa hdroâng kuăn ngo Khmer xua khôi túa lĕm tro, ếo sâp gá bro tơviah ngăn lĕm. Á xuân hlo hâk tơngăm”.

A rôh hôp khoa hok “Troăng hơlâ rak vế, mơdêk xúa ếo pơtâk kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam tung hneăng nôkố”, xua Khu xiâm ngăn Mơhno túa lĕm tro, Tơ’noăng ivá ƀă Ôm hyô tơkŭm po a hâi lơ 19/11/2022 a Pơlê Mơhno túa lĕm tro – ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam, Tiê̆n sih Nguyễn Anh Cường, Kăn ƀơrô mơhno túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo, Hngêi trung Đăi hok Văn hóa Hà Nội ai tối tiah kố, vâ rak vế mâu tơdroăng ki kơnía ‘na mơhno túa lĕm tro, tung mê ai ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo ki mê:

“Tâng bu to mâu kơ koan kơvâ cheăng Tơnêi têa pơkâ mơ’no mâu tơdroăng rak vế mê xuân ôh tá châ tơƀrê, bu ai mâu ngế ki xiâm mơhno túa lĕm tro mê pơkâ rak vế nếo tro tơniăn má môi ƀă ton xŏn. Mê cho tơdroăng ki kal má môi”.

Tung pơla tơrŭm ƀă mơnhông, tơdroăng ki rak vế mâu khôi túa lĕm tro khôi hmâ cho kal khât. Xua mê, hnoăng cheăng dêi mâu ngê̆ nhân, dêi pơlê pơla rơtế veăng rak vế kô kum mơjiâng tơdroăng mơhno túa lĕm tro Việt Nam tơƀrê, lĕm tơviah ‘na khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo.