Chât hơnăm tê mơdró tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, jâ Nguyễn Thị Long, ối a pơlê kân Quảng Phú, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, tá hâi la lâi tá tiu, kơphế pơrá to kơnâ yă môi tiah pơla achê kố. Yă to kơnâ laga rêm hâi jâ bu rôe dâng 20 tâ̆n tiu, ƀă tơdế tâng pơchông ƀă mâu hơnăm hdrối. Tiô jâ Long, kơxô̆ tơmeăm kơdroh cho xua mâu ƀăng deăng tiu hiăng pơhlêh pêt mâu loăng plâi ki ê, ƀă kuăn pơlê pêi chiâk deăng dế ‘măn tung hngêi tơkôm yă to kơnâ tâ vâ tê.

“Yă kơphế ƀă yă tiu hơnăm kố mê cho hôm ‘nâng. Kuăn pơlê pêi chiâk deăng phiu ro ‘nâng. Laga kuăn pơlê nếo tê dêi môi iâ, vâi xuân ối rak vâ tơkôm yă to kơnâ tâ. Tê mơdró tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng môi tiah a tíu rôe dêi ngin mê xuân lôi môi iâ vâ tơkôm yă to kơnâ tâ nếo tê”.

Ki rơdêi ing mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng hiăng kum ăm tơdroăng tê tơmeăm ngi kong têa dêi mâu kong pơlê châ hên tung mâu khế apoăng hơnăm 2024. Ki kơnâ tơmeăm tê ngi kong têa ê pái khế apoăng hơnăm dêi kong pơlê Gia Lai châ lối 306 rơtuh dollars. A kong pơlê Dak  Lak, pêi lo liăn ing tê tơmeăm khoăng ngi kong têa ê pói vâ châ pêi pro 495 rơtuh dollars. Pôa Huỳnh Ngọc Dương, Kăn phŏ pơkuâ Khu pơkuâ Kơmăi kơmok tê mơdró kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, rơtế ƀă yă kum mơdêk pêi lo châ liăn tê tơmeăm khoăng ngi kong têa ê, tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tê ngi kong têa ê apoăng hơnăm 2024 ối ai mâu tơdroăng ki sôk ro ki ê.

“Ai tơ’nôm mâu tơmeăm ki nếo, khu tê mơdró ƀă kơchơ mơdró nếo môi tiah cho yến sào. Má péa cho dâng 14 tơmeăm plâi kâ, kơchâi kâ, plâi pôm tê ngi kong têa ê tiô troăng chính ngăch ngi kong têa Sinuâ mê Dak Lak mê cho ai tâi tâng mâu tơmeăm kố. Ƀă ki kal nếo cho tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng pro ki lĕm vâ tê ngi kong têa ê krâ hơnăm, inâi dêi Dak Lak hiăng pơxiâm ai mâ a mâu tíu tê tơmeăm ki dâi lĕm má môi dêi kong têa ê”.

Pakĭng mê mâu tơdroăng tơ’lêi hlâu, tung pái khế apoăng hơnăm, mâu kong pơlê Tây Nguyên xuân u ối mâu tơdroăng pá puât; mê cho tơdroăng pá puât tung tăng tơnêi vâ mơjiâng mâu tơmeăm ki xiâm, hrá pêi pro mơ’no liăn ngân tơnêi têa ƀă hía hé. Pakĭng kong pơlê Kon Tum, tâi tâng mâu kong pơlê ki ê tung kơpong Tây Nguyên pơrá ai kơlo mơ’no liăn cheăng tung pái khế apoăng hơnăm pá kơdâm kơlo ki tơdâng tơdjuôm lâp tơnêi têa (13,67%). Pôa Nguyễn Tuấn Anh, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Gia Lai, pơkâ mơjiâng mâu tôh pêi cheăng vâ tah lôi:

“Kăn pơkuâ mâu Khu cheăng, kăn pơkuâ mâu kơvâ cheăng tíu cheăng tiô hnoăng cheăng châ pơcháu tơkŭm pêi pro châ tơƀrê mâu hnoăng cheăng ƀă tơdroăng hnê mơhno dêi Vi ƀan kong pơlê. Hbrâ tah lôi mâu tơdroăng pá puât vâ pơtối mơ-eăm mơhnhôk, xing xoăng pêi pro mâu mơ-éa mơ’no liăn cheăng, mơdêk tơdroăng mơjiâng pro ƀă mơ’no liăn cheăng tơnêi têa, ki má lối cho pêi pro pái tơdroăng pơkâ xiâm Tơnêi têa’’.

A kong pơlê Dak Lak, mâu tơdroăng tơkêa bro pêi pro hrá hiăng hên hơnăm laga tá hâi pơhlêh lĕm tâ. Ki má môi, môi tiah tơdroăng tơkêa bro troăng kân Hồ Chí Minh troăng ví peăng mâ hâi lo pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột. Pôa Phạm Ngọc Nghị, Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Lak tối, kơxô̆ liăn cho ai, pơkâ ôh tá tơvâ, tơdroăng ki mê ăm hlo mâu kơ koan, tíu cheăng tá hâi pêi hnoăng cheăng.

“Pơkâ thế mâu Kăn hnê ngăn (Vi ƀan tơring, pơlê kong kơdrâm) thế pêi kơtăng, tâng ôh mê cho ối a tung mơ-éa tê. Ai mâu tơdroăng cho thế pơcháu rêm măng tĭng, ‘măn kơpêng kơƀâng khu râ kăn pơkuâ Vi ƀan, vâ séa ngăn tơdroăng tơkêa bro tơmeăm kố troh alâi mê nếo ai mâu troăng vâ tơleăng inhên’’.

Tơdroăng ki kal ki hâk má môi tung pái khế apoăng hơnăm kố ƀă kong pơlê Dak Nông cho tơkŭm po châ tơƀrê hên tơdroăng leh tơbâ 20 hơnăm hâi vêh mơjiâng kong pơlê. Tơdroăng mơhnhôk mơ’no liăn cheăng châ tơƀrê drêng mơhnhôk châ mâu tơdroăng tơkêa bro ƀă tâi tâng kơxô̆ liăn 1.700 rơtal liăn, kĭ tơkêa tơbâ tơrŭm cheăng ƀă hên grup pơkuâ tiô tối hdrối tung mơ’no liăn tâi tâng kơxô̆ liăn 8,4 rơtal dollars. Tơdroăng tơkêa bro troăng kân ăm phêp rơxế kơtâu têi kơpong Gia Nghĩa (Dak Nông) – Chơn Thành (Bình Phước) Chin phuh hiăng ai mơ-éa tơbleăng pâ thế Kuô̆k hô̆i pơkâ troăng hơlâ mơ’no liăn cheăng. Pôa Ngô Thanh Danh, Kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng kong pơlê Dak Nông tối ăm ‘nâi:

“Pơtối hbrâ tơrŭm ƀă mâu khu xiâm kơvâ Tơnêi têa ƀă kong pơlê Bình Phước vâ teăm tơdrêng pêi pro mâu tơdroăng xiâm tơdjâk troh tơdroăng tơkêa bro troăng kân ăm phêp rơxế kơtâu têi Gia Nghĩa (Dak Nông) – Chơn Thành (Bình Phước) drêng ai troăng hơlâ mơ’no liăn cheăng dêi kơ koan ai hnoăng. Xua mê Vi ƀan kong pơlê, Khu pơkuâ troăng prôk ƀă rơxế kơtâu, rơxế pơto tơmeăm, tơring Dak Lak mot pêi cheăng, mơjiâng pơkâ pêi tơdrêng, vêh xĕn kuăn pơlê ối alâi, tŏng kum tơdroăng rêh ối kuăn pơlê môi tiah lâi, tơniăn tơdroăng rêh ối kuăn pơlê môi tiah lâi…? A pơkâ thế Vi ƀan kong pơlê ƀă mâu khu cheăng kơvâ cheăng ki tơdjâk thế ối achê, ‘nâi đi đo’’.

Mâu khế apoăng hơnăm 2024, mâu kong pơlê Tây Nguyên hiăng rak tơniăn tơdroăng gâk kring kal kí, cheăng kâ rêh ối pơlê pơla ai mâu tơdroăng hlo mơnhông laga xuân ối ai hên tơdroăng ki mơdât. Nhên khât vâ pêi pro châ tơƀrê ƀă hluâ mâu pơkâ pêi dêi hơnăm 2024, mâu kong pơlê kal pơtối mơdêk hnoăng cheăng, kơtăng, teăm tơdrêng ƀă tơrŭm krá tơniăn, tơdâng tơ’mô, châ tơƀrê tung hnê mơhno, pơkuâ ƀă hiâm mơno ‘’5 khŏm mơ-eăm’’, ‘’5 tơniăn’’,’’5 mơdêk’’ tiô hnê mơhno dêi Chin phuh.